​"Хүхюу буряад" конкурсдо

Эхэнэрнүүд, эрэшүүл…

Анхандаа эрэшүүл эхэнэрнүүдэй хойноһоо гүйлдэдэг байгаа – һэй-һай-һэй гэлдэн. Харин мүнөө эхэнэрнүүд эрэшүүлэй хойноһоо гүйлдэдэг болонхой – һии-һии-һии гэлдэн. Эндэ юуниинь илгаатай хаб гэжэ бодолгодо абтабаб. Анхандаа эрэшүүл эхэнэрнүүдэй түлөө наншалдадаг байгаа. Харин мүнөө эхэнэрнүүд эрэшүүлэй түлөө наншалдадаг болонхой…

Һая пляж дээрэ хэбтэбэб. Хажуудам хоёр сэбэрхэн басагад, нэгэ сэбсэгэр хүбүүн гээд уһанда ороно. Хүбүүн уһанда ороод ерэжэ ябаба. Гэнтэ хоёр басагад «минии, минии» гэлдэн наншалдажа, үһэндөө аһасалдажа, аашалалдажа эхилбэ. Хүбүүн ехээр эшэжэ, минии хажуугаар гарахадаа, «хүлисөөрэйгты, тэнэг лэ басагад байна» гэжэ гүбэрһөөр саашалаа һэн.

Түрэһэн үдэр

Долгор дүшэн табанайнгаа баярай үдэр тэмдэглэнэ. Түрэл гаралнууд, танил таланууд сугларжа, үреэл юрөөлөө хэлэжэ, бэлэг сэлэгээ барижа, архи дарһаа амталжа, хүхижэ зугаалжа байна. Долгор газаа гарангаа ханидаа хөөрэнэ:

- Бишни дүшэн табатай болошобоб. Ородуудай хэлсэдэгээр, «баба ягодка» болобо ха юмбиб. Үбгэмни тиимэшэг болонхой, простатит-мростатидтай. Нюусаханаар амараглахадашье юун болоо юм. Одоол юунһээшье айха айлбари үгы болоо, түрэхэ гаргаха бэшэш…

- Үбгэншни яагаа хайратай юм…

Телефон

Жэгжэдтэ Дамби үүринь хахадтай орожо, тэрэнииень ууба. Дамби хэрэгээрээ яараад ябаба. Жэгжэдэй зосоо архиин хорхой хүдэлшөөд, үшөө нэмэжэрхёо һаа, гоёл байгаа гэжэ тэһэрхэеэ байһан суухадал тэсэ ядана. Шампанскын хөөһэтэжэ байһандал, зосоонь хүнгэн боложо, ухааниинь архиин охиндол ульгам боложо, һая салингаа абаһан хүршэеэ һанажархиба. Абалсажа, үгэлсэжэ байдаг хадаа ошохо гэжэ байтарнь, һамганиинь орожо ерэбэ.                                                                             - Ши баһа архияа залгяад байнабши! – гэжэ тэрэнь ганиржа эхилбэ. – Хаанаһаа юугээ олоод шуһаалагшабши!

- Бү сухалдыш даа, Дамби үүрим нэгэ юумэтэйхэн ороод гараа һэн, - гэжэ Жэгжэд бэеэ сагааруулба.

- Ши ходол архи уужа байдаг аад, хүн дээгүүр бү хая. Мүнөө үйлсөөр хүнүүдтэй уулзахадам, Жэгжэд тэдындэ һогтуу байгаа, тиихэдэ һогтуу байгаа, уржадэр уунхай байгаа гэлдэнэ, - гэжэ байжа һамганиинь һогтуу байһыень тооложо эхилхэдэнь, Жэгжэд таһа дүүрэн:

- Би үйлсөөр архи уугаад, зайжа ябадаггүй ха юмбиб. Мэдэнэ ха юмши. Тэдэш хаанаһаа мэдэхэб, худалаар турьюулаа ха юм, - гэжэ атанханаа алдаба.

- Болил даа, ши архи уухадаа, бүхы таниха танихагүй зондо хонходожой байдаг ха юмши. Тиигэжэ «би Жэгжэд һогтууб!» гэжэ бэеэ һайрхадагаа мартаа гүш! – гэжэ һамганиинь далагад гэнэ.

- Үшөө намда далагашахаш гү! – гэжэ Жэгжэд баһа далгашан һамгандаа дүтэлнэ.

- Телефоноор һогтуугаа һайрхадаг хадаа тэрэ телефоноороо хонходыш, - гэжэ һамганиинь телефон зааба.

Жэгжэд гүйжэ ошоод, телефоной трубка абаба. Һамганиинь гүйжэ ошоод, телефондо аһалдаба. Хоюулан телефоноо буляалдажа эхилбэ. Жэгжэд булижа, телефоноо шала дээгүүр шэдэжэрхибэ. Телефоншье бута һүрэжэ, Жэгжэдшье газаашаа гарашаба. Һамганиинь уйлаганан, диван дээрээ һал һуушаба:

- Хэдыдэхи телефон гээшэбөө, хара буухашьегүй һаа, хара буужа, харанхалхаар болоо, баһал мүнгэнэй гаргаша…

Һүрэглэдэг амитад

Хүнүүд һүрэглэдэг амитад ха юм. Һайндэрнүүдые тэмдэглэхэдээ, олоороо суглардаг. Архиингаа дууһабал, хоёроо магазин эльгээдэг. Муухай амһартаяа угаахадаа, баһал хоёр- гурбаараа. Хобоо хөөрэлдэхэдөө, бүришье даа. Газаашье гарахадаа, забһарлалга хэжэ, булта гарадаг.

Архидаад, мангараашье тараахадаа, хоёр-гурба болодог. Архияа худалдажа абаад, үшөө «һүүл» дахуулһаар, дүрбэ-табашье болошодог…

Миин лэ

 Хүн бүхэн алдуу хэдэг ха юм даа. Ехэнхинь лэ эрэшүүл алдуу хэхэдээ бэрхэнүүд гэһэн үгэ байха. Миин лэ архи уужархиха. Миин лэ һэбхирээд абаха. Миин лэ диван дээрэ хэбтэхэ…

Миин лэ, миин лэ, миин хадань энэмнай хүнэй тоохоор юумэн бэшэ ха юм гэһэншни… һамганшни алдууеш алдангүй тоогоод лэ байха! Миин лэ архидааб, миин лэ һэбхирээб гэжэ байжа бэеэ үмөөрэн сагааруулхые оролдоходош, энэш хараалай ехэ хараал ха юм. Теэд миин бэшэ зорюута архидааб, зорюута һэбхирээб гэхэдэш, бүри ехэ хараал, хараалшье бэшэ, хэрүүл, хэрүүлшье бэшэ, уһа нюдэн, уһа нюдэншье бэшэ, яба, тонило, үгы һааш, би һалахам, ябахам гэлгэн! Һалаха, ябахам гэлгэниинь одоо хараалһаа ехэ, хэрүүлһээ бүри ехэ гэхэдэм, юун болоноб даа?

Туршаһан хүн мэдэхэл байха, миин лэ, миин лэ гэлгэниие…

Шэхэн

Һогтуу Холхой гэртээ ерээд, уяатай нохойгоо эрхэлүүлхэеэ үбдэглэн аһалдаба. Тэрэнээ тэбэрибэ, таалахаяа һанаба. Нохой архиин үнэр түрэлхиин тэсэдэггүй дээрэһээ гиинан гэдэргээ таталдаба. Харин Холхой бүри аһалдаба. Нохой жэрхэһэндээ, яахашье мүрөө оложо ядажа байтараа, эзэнэйнгээ баруун шэхэнэй хоншоортонь няалдахадань, тэрэнииень хазаад, таһара татажархиба. Холхой муухайгаар хашхараад, шэхэнэйнгээ шуһа гоожоһон һуури альгаараа даран, гэдэргээ һуушаба.

Автор: Интернетһээ абтаһан зураг

Холхойн шарха эдэгэбэ. Хуумаан болоһон Холхой нохойнгоо урда зэмэтэйгээ мэдэрбэшье, тэрэнээ харааһаар, үреэһээр сохихоёо һанабашье, зүрхэсэбэгүй. Тиибэшье зосоонь нохойдоо муу һанаһан нэгэ муухайхан хоро шаранай үһээбэрихэн бии болошобо.

Холхой хазуулһанһаа хойшо архи уунгүй ябатараа, зунай найрта ууба. Суг ууһан нүхэдынь Холхойгоо «Хуумаан Холхой, Хуумаан Холхой» гэжэ нэрлэбэ. «Хуумаан Холхой» нэрэтэй болоһон Холхойн зосоохи муухайхан хоро шаранай үһээбэрихэн гашуунаар эһэжэ, архиин охёор мушхарба. Һогтуу Холхой гэртээ ерээд, хутага абаад, нохойнгоо нэгэ шэхэ таһара отолжорхибо.

«Холхой хуумаан, нохой хуумаан, таараа хоёр бэшэ аалди, иигээд эбтэй байя даа», - гэһээр нохойнгоо хажуугаар бохиин хэбтээд унташаба.

«Нет, нет»

Үбгэн орожо ерэбэ.

Һамган: - Баһа архидаабши!

Үбгэн: - Нет.

Һамган: - Юун «нет» гэнэш, уунхай байна бэшэ гүш!

Үбгэн: - Говорю же нет.

Һамган:- Юугээ нюугаа юмши, хара архинша даһаа!

Үбгэн: - Ничего не скрываю, не пил же.

Һамган: - Болил даа, һогтуул болоходоо, ород хэлэндэ орошодог аад лэ. Үшөө «нет, нет» гэхэш.

Һамгагүйшүүлэй һамга олохо жэшээ

Манай барилгын бригадада хүдэлдэг Пүрбэ гуша гаратараа һамгагүй ябатараа, бэлээр һамгатай болошоо юм.

Хэдэн үдэр соо ажалайнгаа һүүлээр айлда бани барижа дууһабабди. Эзэн шэнэ баниингаа угаалга үүсхэбэ. Халасатай, угаасатай байхынь түлөө сэржэмдэбэбди. Тиигээд «хажуу мүнгэеэ» хармаангалаад, гэрнүүд тээшээ гэшхэлбэбди. Эндэ хажуу үүсхэл Пүрбэмнай гаргаба гээшэ: «Таанад гэр бүлэтэйт, мүнгэеэ бүхэлеэр гэртээ абаашагты, харин битнай ганса бэе, гасалангүй хадаа таанадаа хүндэлһүүб», - гэбэл даа.

Халанхайнуудта юунэй арсаан буршаан байхаб. «Буузна» орожо, Пүрбынгөө хүндые хүндэхэн болотороо даабабди. Бүүр-түүр мэдээтэйнүүд, бүүр-түүр боро хараанаар бүүр-түүрээ алдаһан Пүрбэеэ һугадаад, гэр тээшэнь гэшхэлбэбди. Гэшхэлээ юм гүбди, һалираа юм гүбди, Пүрбынгөө гэртэ хүрэжэ, тэрэнээ үүдэ руунь оруулжархёод, гэр гэртээ талиигаа һэн хабди.

Үглөө үглөөгүүрынь Пүрбэмнай ажалдаа ерэхэдээ, тархяа заһанхай – хүхюутэй, бэе һэргүү – хүнгэдэнхэй ерэбэл даа.

Ай, халаг, үсэгэлдэр үдэшэ бидэ Пүрбэеэ гэртэнь бэшэ, харин ганса һамган – тарган Донидмаада оруулжархиһан байба ха юмбибди.

Сэмгэн

Үдэшэлэн столой саана аха дүү хоёр һайндэрлэжэ һууна. Түрэл гарал, танил талануудынь ябахань ябажа, унтахань унтанхайнууд.                                                      Ахань «Медаль» гэжэ нэрэтэй хахадтаа хүрэһэн архи гэтээд, февралиин хорин гурбанай удха гэхэдэ гээд, гүнзэгы бодолдо абтана.

Дүүнь сэмгэтэй яһантай носолдоно, сэмгыень гаргажа эдихэ гээд, тэрэнээ харан, гүнзэгы бодолдо абтана. Шиидхэбэри оломсоороо, яһанай сэмгэ гаргаха гээд, хухархайгаарнь шаажан табаг руу сохижорхибо.Табаг бутараад, нэгэ хурса түгдэрхэйнь ахынь духа сохин адаажархиба.

Ахань залд гээд, яажа байнабши гэжэ дүүдээ сухалдахаяа һанабашье, тэрэнэйнгээ сэмгэ эдихэеэ һанаһые хараад, эди, эди, сэмгэн хүсэ шадалтай болгодог юм гээд, салфеткээр духынгаа адаадаһа дараад, архитай шэлээ гэтээд, гүнзэгы бодолдо дарагдаба.

Дүүнь яһаяа хутагаар ухашалжа оробо. Хутагань хухараад, хухархайнь хиидэн, ахынь хасар адаажархиба. Тэрэнь аржагад гээд, дүүгэйнгээ сэмгэ эдихэеэ һанаһые хараад, сэмгэн ухаатай болгодог юм гээд, салфеткээр хасарайнгаа шарха дараад, баһал тэрэ «Медаль» шэлээ гэтэшэбэ.

Дүүнь өөхэ асараад, сэмгэтэй яһаяа сабшаба. Стол бутаран унашаба. Аха гэдэргээ тарайшаба, дүүнь баһа гэдэргээ унашаба, яһан хайшаашьеб хиидэшэбэ. Гүнзэгы бодолшье дэгдэжэ, хүсэ шадал барагдажа, ухаа мэдээншье алдагдажа, аха дүү хоёр ан-бун боложо хурхиралдашаба.

«Хоёр пенсионербди»

- Үү, Балма, мэндээ! Үнинэйшье харалсаагүйлди, хэр байнаш даа?

- Үү, үүри Хандам, мэндэ, мэндээ! Нээрээшье үнихэнэйл уулзаагүйлди. Байгаал бэзэб, сэхыень хэлэбэл, тиимэшэг даа.

- Юугээ хэлэнэш, юундэ тиимэшэг болоо хүмши, хөөрыш, - гэжэ Ханда хүгшөө һонюушархаба.

- Аа, бидэшни хоёр пенсионернүүд ха юмбибди.

- Юу-уун? Үбгэжөөлтэй болоо гүш? Ёһоор лэ гээшэ, хоёр хүнэй пенсиш одоол хүбхэгэр мүнгэн ха юм. Тиигээд лэ магазин ерээбши.

- Юун хүбхэгэр, энэ харыш кошелёогым, һэбхигэр – хооһоржо байна. Үбгэжөөл гэжэ һанаашаш буруу, миниишни зээ басаган томо болоо бшуу.Тэрэм һургуулияа дүүргэхэ дүтэлэнхэй. Тиигээд лэ тэрэмни элдэб магазинуудһаа, наймаашадһаа элдэб гоё хубсаһа хунар гэхэ мэтые миниингээ нэрэ дээрэ бэшүүлээд, урьһаар абажархидаг ехэ муухай эдитэй болоо бшуу.

- Үгы, тэрэнээ болюулхаа яадаг хүмши.

- Юун болюулха гэжэ, намдаа эрхэлүүлэ эрхэлүүлһээр тиимэ болошоо ха юм даа.

- Хараахаа яадаг хүмши.

- Юун харааха гэжэ, хараагаашьеб, үреэгээшьеб даа, аргадаашьеб, альгадаашьеб даа, теэд үнөөхим шортоо бшуу, тюу. Пенсиингээ гарахада, магазинуудаар ябадаг ажалтай болонхойб даа. Энэ мүнөөшье үринүүдыень түлэжэ ябанаб. Харана гүш, энэ эспиисэг- мэспиисэгыень, аяар арбаад газараар ябахаб. Халтад гэбэл, үритэйшье үлэжэ болохоб.

- Пээ! Яаһан муухай үхин гээшэб!

- Юун «пээ» гээбши! Зээхэниием үшөө муушалхаяа һанаа гүш! Ябаһан тээшээ яба саашаа!

Гэмэргэниие һургаха жэшээ

Би һамганайнгаа зангаа муудажа, гэмэржэ эхилхэдэнь, ородһоо буряадшалбал, хюрөөдэжэ эхилхэдэнь, модондол тайрагдаха бэшэ хадаа тэсэжэл гарадагби. Тэсэлгэмни ехэ хүндэ, залхуутайшье боложо, гараад ябашадаг болобоб. Үйлсөөр ябажа, зарим нэгэнтэй ушаржа,хахад бүхэлиеэ хубаалдажа, сухал-стрессээ даража, тииһээр гэртээ бусахаш.

Зүрхэтэй шандаган болоһон хүн оромсоороо гэмэржэ орохош: «Шоройш муугаар хамаатай, амһарташ угаагдаагүй, гэрнай нобшо ноохойдоо дарагданхай гэхэ мэтээр һамгаяа шалажа, шүүмжэлэн гэмэрхэдээ, һамгандаа үгэшье хэлүүлдэггүйб. Тэрэм хашараад, газаашаа гарашаха. Газаа гараа хадаа минии хэдэг газаахи ажалаа хэнгүй яахаб. Тииһээр намайе унтаа ёһотой гэжэ баглаагаад, аалиханаар гэртээ ородог.

Би телевизорээ табяад, диван дээрээ гэдэгэр юумэ унтааша болоод хэбтэдэгби. Һамгам намайе һэрюулхэгүй гэжэ гэрэйнгээ ажал һэмээхэнээр хэжэ эхилхэ даа.

Би хэды дахин иигэжэ һамгаяа гэмэрхыень болюулаа хүм. Гэмэргэн хараалша һамгатай һаа, минии жэшээгээр бологты.

Автор: Интернетһээ абтаһан зураг