​"Урайни урайханһаа..."

Июлиин 1-нэй үглөөгүүр “Үльгэршэдэй, магтаал шүлэгүүдые түүрээгшэдэй мүрысөөн” Буряадай хүүхэлдэйн “Үльгэр” театр соо эхилбэ. Энэ ехэ мүрысөөндэ туршалсахаяа 7-той хүүгэдһээ 18 наһа хүрэтэр 14 эдир уран хэлэтэн, 19-һөө дээшэ наһатай 24 үльгэршэн тайзан дээрэ уригдаа.

Үльгэр түүрээхэдэ ехэл таарамжатайгаар тайзан түхеэрэгдэһэн байгаа: хоёр талаарнь һэеы гэрэй туурганууд, тэндэ номо һаадаг, баабгайн, хониной хүрбэ арһанууд үлгөөтэй, наанань гурбан тулга дээрэ тогоон, тэндэһээ модон шанагын эшэ харагдана. Хоёр шэрээгэй (сай гү, али нэгэ ундан табяатай болбол бүри һайн байгаа) хажуугаар һандалинууд аятайхан табяатай. Энэ ехэ харалга-мүрысөөе тэгшэ һайханаар, шадамар бэрхээр Буряад драмын театрай артист Надежда Мунконова ябуулаа.

Үльгэршэдэй, магтаалшадай, соло дуудагшадай бэлиг талаангые, арга шадалые сэгнэхэ урдаа хараха соёлоймнай ехэ габьяатад гэхэдэ: Россиин арадай артист, Буряадай гүрэнэй шангай лауреат Нина Токуренова, Монголой соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Бүтэдэй Алтангэрэл, Эрхүүгэй можын Ардай-Адагай Дарижаб Таршинаева, Үбэр-Байгалай Базар Дамдинов.

Энэ ехэ мүрысөөе Ахын аймагай хонгоодор угтай Гуржап Баторов “Аламжа-Мэргэнэй” хоёрдохи хэһэгээр эхилээ. Бэлигтэй бэрхэ Гуржап үшөө “Арьяа-Баалын магтаал” эрхим һайханаар гүйсэдхэжэ, олоной анхарал татаа. Энэл бэлигтэй бэрхэ хүбүүн оройлхонь ха гэлдэһээр байтарнай, баһал бэрхэшүүл түүрээнэ даа.

Гэхэтэй хамта, эндэ хабаадагшадай эгээл үндэр наһатай Иван Дабаевтай уулзажа хөөрэлдэбэбди:

- Хүндэтэ манай эгээл наһатай үльгэршэн Иван Лубсан-Цыренович, танияа үнинэй мэдэхэшье һаа, асууя даа: үндэр наһан, арга шадал, саашанхи хэрэг гээд лэ?

- 78 хүрөөд, үшөө хүндэ хэрэгтэйб гэжэ ябаха гээшэ ямар ехэ буян юм гэжэ энэ “Алтарганада” ойлгожо абабаб. Би Эхирэд Хамнай-Шоно угайб, Ивалгын аймагай Хурамша нютагайб. Энэ “Алтарганада” нагасынгаа түүрээдэг “Баян Боролдай баатар” үльгэр олоной анхаралда түүрээхэм. Аха захатан сооһоо Рыгзэн Эрдынеевичэй һүүлдэ бил үлөөд ябана гээшэ гүб даа, - гээд лэ ахатан бодолгодо хаташана.

- Мүнөөнэй үльгэршэдые шагнахадам, бултадаа түүрээхэ, дуулаха гэжэ оролдоно. Дан тиимэ бэшэ юм ааб даа. Захагүй дуун, магтаал гэжэ байхагүй. Сугларһан зоноо һонирхуулха гэжэ, эхилхэдээ һайханаар түүрээгээд, саашань уран гоёор шүлэглэжэ хөөрэхэдэ, удхань һайнаар ойлгогдохо гэжэ һанагдана. Тиигээд хоорондонь баһал гоёор дуулан һагад түүрээгээд, саашань уранаар шүлэглөөд, дүүргэхэдээ гоёор түүрээжэрхихэдэ болохол даа. Иигэжэл минии нагаса баабай Чимит Будажапов үльгэрнүүдые түүрээдэг һэн. Ехэ мэдээжэ, хүндэтэй һэн. Холо, ойгуур ходо урилгаар ябажа байгаа.

Энэ һанамжые бүримүһэн дэмжэмээр байна. Үнэхөөрөөшье, нэгэ жэгдэ хүгжэм доро хүнэй сэдьхэл һанаан дууража, һажахаһаа тээ наана болоно бшуу. Харин үгэ хүүрнүүдээ няд-тад байтар хэлэхэдэ, ямаршье хүн ойлгоно ха юм.

- Аглаг һайхан Агын дайдаһаа зургаан үльгэршэдые бэлдэжэ асарааб, - гэжэ Россиин габьяата зүжэгшэн Пүнцэг Бабалаев манда хөөрэбэ. – Ехэшүүл болон эдиршүүлые нэжээдээр гурбан аймагуудһаа бүридхөөбди. Тиимэ тусхай үльгэршэдые һургаха гэһэн һургуули, анги гэжэ үгы юм. “Бэлигтэй энэ хүбүүемнай һургыт даа, заажа талаангынь мүлиит даа,” – гэжэ түрэлхидынь намда хандадаг. Тиигээд лэ бэлигтэй эдиршүүлдэ арга шадалаараа туһалнаб даа, - гэжэ үльгэршэ, хөөмэй дуу бэрхээр гүйсэдхэдэг Пүнцэг багша хөөрэбэ. - Аюша Мункуев шабимни, Мункожаргал, Цырегма Мункуевтанай бэлигтэй хүбүүн Этигэлэй хамбын дасанда арамнайлагдаһан 2-дохи шатын баталамжаар шагнагдаа.

Тиихэдэ ехэшүүлэй дунда Жаргал Бадмадоржиев эрхимлээ, - гэжэ баяртайгаар манда мэдүүлээ.

Харагшадай хэлсэһээр, Ахын Гуржаб Баторовай түрүүлһэниинь тон зүб. Харин 3-дахиие Эрхүүгэй можын Баяндайн Родион Шантанов абажа шадаа.

Ехэшүүл соо Агын аймагай Жаргал Бадмадоржиев түрүүлжэ, Улаан-Үдын Виктор Жалсанов удаалжа, 3-дахида Яруунын Арюна Нимаева гараа.

Мүрысөөн хадаа мүрысөөн юм ааб даа, гэбэшье уряанайнгаа заншалаар үльгэр домогоо түүрээжэ, соло, магтаал дуудажа байһан бултандаа баяр баясхалангаа хүндэтэйгөөр мэдүүлэе!

Автор: Аркадий БАТОМУНКУЕВ
Описание: 7 наһатай үльгэр түүрээгшэд хабаяа туршалсаа

Автор: Аркадий БАТОМУНКУЕВ
Описание: Энэ харалганда 24 хүн хабаадаа

Автор: Аркадий БАТОМУНКУЕВ
Описание: Уряанайнгаа заншалаар үльгэр домогоо түүрээжэ, соло, магтаал дуудажа байхыень шагнахада гоё даа!