Хамтын ажалай хүсэндэ найдаад, колхозой захиралай харгалзалга доро ябажа, салин хүлһэеэ саг соогоо абаад лэ, бэлэн шахуу байдалда һурашаһан хүн зон гэнтэ энээнэйнгээ һалажа хосорходо, мэгдээ ёһотой. Томо ажахын гэнтэ hандаран үгы болоходо, олон хүнүүд тээлмэрдэжэ, харгыһаа халижа, элдэб юумэндэ ороhон ушарнуудшье бии. Зүгөөр тон ажалша бэрхэ зон лэ эдэ хубилалтануудай үедэ гараа үргөөд, ганзагаа шэрээд гүйгөөгүй, шэнэ эрхэ байдалда бэлээр дадажа, тэрээндэ тааруугаар байдалаа түхеэрхэ гэжэ оролдоо ха юм.
Зүблэлтэ засагай үедэ Оронгын совхоз эрхимээр ажалаа ябуулжа, хүдөө ажахын түрүү үйлэдбэринүүдэй тоодо ородог hэн. Ажалша бүхэриг арад зонииньшье бардам байдалтай байһан юм. Үнгэрһэн зуун жэлэй 90-ээд онуудай һандаралай үедэ хамтын ажал һалажа, арга шадалтай зариманиинь хүдөө гаража, үмсэдөө мал барижа эхилһэн гээшэ.
Хоёр үнеэнһээ эхилээд
Оронгын малшадай буусануудаар ябаhаар байтараа, нилээд яндагар байдалтай айлда хүрэбэбди. Бүхы наһаараа совхоздоо трактористаар, тракторай, үбһэнэй бригадануудые даагшаар ажаллаһан Александр Цыремпилов хамтын ажахын һандархада, Хара Добо гэжэ газарта үмсын байдал түхеэрһэн юм.
- 1996 ондо совхознай үгы боложо, таби наһандаа дүтэлжэ ябаһан би хайшаа ошохо, ямар ажал бэдэрхэ байгаабиб даа. Тэрэ сагта хоёр үнеэтэй, хоёр хашарагтай, хорёод хонитой байһан хадаа ори ганса гүү мориёо хүллэжэ, мори тэргээр иишээ зөөгөө hэмди, - гэжэ Александр Галданович хөөрэнэ.
Тэрэ үедэ эндэ хооһон, нэгэшье хото хорёогүй, юрын лэ тала байгаа бшуу. Сэлеэн сооһоо муу һайн модон гэрнүүдэй энэ тэрэ юумэ суглуулжа, ямаршье hаа, өөрын гэртэй боложо, малайнгаа байра түхеэрһэн юм.
- Эндэ ерэhээрнай аяар хорин жэл болошобол даа. Мүнөө үхибүүдэйнгээ малтай хамта 100 гаран бодо малтай, 200-гаад хонидтой болонхойбди. Мориндо ехэ дуратай хүм, тиигэжэл эндэ амар лэ ажаһуунабди, - гэжэ гэрэй эзэн хэлэнэ.
Ажалайнь габьяа ехэ
Мориндо хэды дуратайшье һаа, Александр ахатан олон жэлдэ трактористаар ажаллааб гэжэ хөөрэнэ. Теэд тэрэ юрэл «ажаллааб» гэхэhээ бэшэ, өөр тухайгаа юушье хэлээгүй. Һүүлдэ Александр Цыремпилов тухай Оронгын сомоной захиргаанайхидhаа нилээн олон юумэ мэдэбэбди.
Тэрэ дээдэ hургуули дүүргэhэн, агроном мэргэжэлтэй юм байна. Оронгын совхоздо 47 жэлэй туршада үнэн сэхээр, эрхим бэрхээр ажаллаһан намтартай. Ажалайнгаа зам 1966 ондо адуушанаар эхилһэн ха. Удаань 1968 онһоо 1970 он хүрэтэр Монгол орондо алба хаагаа, тиихэдээ “Сэрэгэй габьяагай түлөө” гэжэ медальда хүртэһэн байна. Һүүлээрнь нютагаа бусажа, малшанаар, трактористаар ажаллаа. Ажаллахынгаа хажуугаар Буряадай гүрэнэй хүдөө ажахын дээдэ һургуули түгэсхэhэн байна. 1976 ондо “Ажалай габьяагай түлөө” гэһэн медаляар, 1977 ондо “Молодой гвардеец пятилетки”, 1980 ондо “Золотой колос” гэһэн ВЛКСМ-эй ЦК-гай тэмдэгүүдээр шагнагдаа. 1976 ондо “Коммунис ажалай ударник” гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ, 1985 ондо СССР- эй ВДНХ-гай хүрэл медальда хүртөө. 1982 ондо Александр Галдановичта хүдөө ажахын хүгжэлтэдэ горитой хубитаяа оруулһанайнь түлөө «Буряадай АССР-эй габьяата механизатор» гэһэн хүндэтэ нэрэ зэргэ олгогдоо. Социалис ажалай мүрысөөнүүдтэ хоёр дахин түрүүлжэ, 1983, 1984 онуудта Буряад Уласай Хүндэлэлэй самбарта гараһан юм. 1984 ондо Буряадай АССР-эй Хүдөө ажахын яаманай болон Хүдөө ажахын ажалшадай профсоюзай обкомой Хүндэлэлэй грамотаар, 1986 ондо хүдөө ажахын шэнэ техникэ үрэ дүнтэйгөөр хэрэглэһэнэй түлөө Хүндэлэлэй диплом болон “Москвич 412” гэһэн автомашинаар шагнагдаһан байха юм. Иигэжэ А.Г. Цыремпиловэй ажалайнь габьяа тухай нютагаархидынь омогорхонгёор хөөрөө hэн.
Александр Галданович ганса ажалаа хараад ябаа бэшэ, мүн ниитын ажалда эдэбхитэйгээр хабаададаг юм: 1975 онһоо 1980 он хүрэтэр Оронгын сомоной соведэй һунгамал, 1985 онһоо Улаан-Үдын аймагай арадай һунгамалнуудай соведэй гэшүүн байhан, энэл 1985 ондо Буряадай АССР-эй Верховно Соведтэ һунгагдаа hэн.
Амжалта түгэс ажалаараа арад зондоо жэшээ болоһон Александр ахатай хөөрэлдэжэ байхада, ажалша бэрхэ, урагшаа һанаатай хүн гэжэ эли байгаа һэн. Энээниие ажалайнь дэбтэр соохи тэмдэглэлнүүд бүри мүhэн гэршэлнэ. Иимэл бэрхэ зониие олондо жэшээ болгон хөөрэхэ гээшэ манай уялга ха юм. Зүблэлтэ засагай үеын үйлэ хэрэгүүд, үзэл суртал буруушаагдабашье, юрын зоной ажал хэрэгүүд, аша габьяань хэзээдэшье сэгнэгдэхэ ёhотойл.
Дэмжэлгэ хэрэгтэй
Александр Галданович өөрөө найдамтай байдалтайшье hаа, хэзээ нэгэтэ баян ургасын далай шэнги долгилжо байһан нуга талын, таряанай газарай хооһороод байхада, тон ехээр сэдьхэлээ хүдэлгэнэ.
- Мүнөө хайшан гээд хүн зониие хүдөө ажахы руу татахабши даа? Найдамтай халаан гэжэ үгы болоод байна. Яагаад залуушуулые нютагтань бусаахабши? Хүдөө ерэхэдэ, ажаһууха гэр байра, үхэр мал хэрэгтэй. Мал худалдажа абаха мүнгэ зөөри хэрэгтэй. Теэд залуушуул хаанаһаа олохоб? Гүрэн түрын хүдөө ажахыда ажаллаха дуратайшуулые малтай болгохо гэжэ дэмжэлтэ үгөөгүй һаань, хүдөө нютагай өөдөө бодохонь хэсүү байна, - гэжэ голхоролтойгоор ажалша ахатан тэмдэглэнэ.
Гэр бүлөөрөө ажалаа ябуулна
Александр Галданович Дарима Балжировна наһанайнгаа нүхэртэй 6 хүүгэдые хүн болгоо: нэгэ хүбүүн, табан басагад. Хүбүүниинь Улаан-Үдэдэ ажаһууна, харин табан басагадынь Оронго нютагтаа булта айл бүлэ боложо түбхинэнхэй, эжы абынгаа буусада ерэжэ, хамһалсажа байдаг.
Ахатантай бидэнэй хөөрэлдэһөөр байтар, газаа ашаанай машинаар нэгэ хүрьгэниинь ерэжэ, түлеэ буулгаба.
- Иигээд лэ булта хамһалсажа байдаг лэ даа. Малай үбһэ тэжээл бэлдэлгэшье эдэ олоноймнай хүсөөр бүтэдэг. Нэгэ үмсын трактортайб, бэшэ техникэ – хүүгэдэймни, сугтаа малаа баряад лэ байнабди, - гэжэ Александр Галданович хөөрэнэ.
Энэ буусадаа Цыремпиловтэн хоюулаа ажаһуудаг, үбэл болоходонь, хоёр ажалшадые хүлhэлдэг юм.
- Иимэ туһалагшадгүйгөөр хэсүүл даа. Гэбэшье дулаан болоходо, эдэмнай “бурд” гээд үгы болошодог юм, - гэжэ Александр Галданович энеэнэ. - Хүйтэн болоходо, өөһэдөө ерэдэг зон, нэгэниинь 6-дахи жэлээ ерээ, нүгөөдэнь баhал 4-дэхиеэ үбэлжэжэ байна.
Мүнөө сагта үмсын ажахынуудай орёо асуудалнуудай нэгэн энэ болоно. Хаанаһаа ажалшадые олохоб, хайшан гэжэ тэдэниие hонирхуулхаб? Хүдөө ажахыда дуратай, үнэн зүрхэнhөө хүдөөгэй ажал хэхэеэ һанаһан зониие дэн баряад бэдэрээшье hаа, олохонь хэсүү. Арай гэжэ хүлөө шэрэһэн, үбэлэй сагта шэбээлхэеэ ерэдэг ажалшадтай холо харайхагүйш. Эдэ мэтэ асуудалнууд тухай гэрэй эзэн бодомжолно.
Теэд түрэһэн эжыдээ энэрхы хүбүүнэй хандаhандал түрэл нютагтаа үнэн сэхэ, тэрэнэйнгээ түлөө hанаагаа зободог хүнүүд байhан лэ байха гэжэ Александр Галданович найдана.