​Энеэдэн ба ханяадан

Трагикомическа зо­хёол гээшэ бодото дээрээ үсөөн бай­даг һэн тула Саян Жамбаловай дурадха­лаар режиссёр Сойжин Жамбаловагай, тэрэнэй орлогшо Дарима Дамди­новагай хүтэлбэри доро зүжэгшэдэй бүхэли ан­самбль болохо Болот Дин­ганорбоев, Бэлигтэ Дамба­ев, Ольга Ринчинова болон Лосолма Протасова гэгшэд «Үбгэд плюс хүгшэд» гэһэн зүжэг табижа, харагшадай анхарал татан, зүрхэ сэдь­хэл баясуулба.

Наһаараа колхозой түрүүлэгшэ ябаһан, мүнөө амаралтадаа гараһан нюта­гай үбгэжөөл гансаардалай гасаланда орожо, үхэхэм гэжэ шалтаг баряад, нюта­гайнгаа хүн зониие болон залууһаа дурлажа ябаһан, мүнөө хото городто амидар­даг хүгшэниие хүлгүүлэн, ойроо суглуулна. Өөрынгөө хэһэн хуурсагта ороод, үхэлөө хүлеэжэ ядаһан ганса бэе үбгэжөөл өөр тухайгаа нилээн хоротой хөөрэлдөө дуулахадаа, худал ябада­лаа нюухаяа болижо, бодо­то бэеэ бэелжэ, анханһаа сэхэ хэлэжэ ядаһан инаг ду­ран тухайгаа городой маяа хүгшөөдэ хэлэхэеэ оролдо­но. Теэд зүжэгэй дүүрэтэр тэрэнэйнгээ урда зүрхэеэ нээжэ шаданагүй. Ажабай­далда али олон үзэгдэдэг зүрхэгүй зон өөрынгөөшье, бусадайшье хуби заяа бусайдуулан буруутаажа, аза жаргалай орондо гашуудал, зоболон асардаг. Тиимэ яба­далай үрэ дүн үндэр наһанай үнсэг дээрэ гансаардалга, сэдьхэлэй үбшэ асарна гэжэ автор тайзан дээрэһээ ха­руулна. Хүгшөөдэй залууһаа тэрэнэй дуран тухай мэ­дэхэшье һаа, мүнөө ур­дань зогсоошо үбгэжөөлэй зориггүйдэһэнһөө зобожо байхадашье, Пушкинай Та­тьяна Ларина бэшэ, харин жэнхэни буряад-монгол эхэнэр һэн тула халташье һаань, хөөрэлдөөгөө зүб тээшэнь залажа туһалнагүй, харин өөрынь зүрхэтэй бо­ложо, хүсэ орохыень дэмы хүлеэгээд үнгэрнэ. Али­ниинь дээрэб, харагшад, өөһэдөө шэлэгты.

Хүсэд болбосороогүй дуранай хажуугаар бусад нюурнууд оёдолой үлхөө мэ­тээр үлгэлдэн, хабсаралдан, зүжэгэй сюжет байгуулна. Тэрэнь эреэ маряан үнгэтэй гоё һайхан буряад тэрлиг мэтээр үзэгдэнэ. Хушуу холбоhон хөөрэлдөөн шог ёгтойгоор долгилон, эгээлэй юрын ушарнуудта энеэдэ наадатай зүйлтэй холисол­дон, һара нара хараһандал, ха­рагшадай дура татана. Удаадахи хоёр наһатайшуулай гэрлэлгэ, энеэдэтэй шоглолго, мүн тэдэнэй таара­жа ядаһан ушарнуудһаа то­бойсо гараһан эсэгэ болон үхибүүдэй хэтын харил­саан, гэрэйнгээ амитадта, үхэр болон мориндоо хүндэ хандаһандал нүхэд ёһоной хандаса – эдэ бүгэдэ энеэлгэн баясуулжа, гашуудан уяруулжа, трагикомическа зүжэг байһыень гэршэлнэ.

Эртэ урда сагһаа буряад- монголшууд ёһотойл гүн са­гаан сэдьхэлтэй арад мүн. Мал ажалтай һэн тула ма­лай түрэхые, эхэеэ хүхэжэ бордойхые, үбдэжэ, даара­жа гү, али үлдэжэ, зобохо тулихые, эхэһээнь гү, али эжэлһээнь таһалхада сэдьхэлэй үбшэндэ абтахые – нэгэ үгөөр хэлэбэл, бүхы байда­лыень хаража ябадаг зон сэдьхэлээр угаа һайн, эльгэ нимгэн байдаг. Малдаа тон дуратай, тэрэнээ эльбэжэ, дальбажа, бэедэнь гү, али абари зандань таараһан нэрэ үгэжэ, нэгэ амяар амилжа, нэгэ һанаа һанаалжа байһан мэтээр дүтын нүхэр болон нүхэсэдэг. Тиимэһээ жэнхэ­ни буряад хүнэй энээхэн аба­ри зан тобойлгон гаргажа, хамаг юумэ ойлгодог морин үхэр хоёрой роль дэмы түрүү зэргэдэ шахуу табигданагүй. Автор арад зонойнгоо абари зан тон һайн мэдэнэ, тэрэ­энииень үндэрөөр сэгнэжэ, бурханай ном судар мэтээр аяар дээгүүр үргэжэ ябана.

Эдэ бүгэдэ зүйлнүүд хал­та ута унжагайшаг болоошье һаа, Ольга Ранжилова, Дари­ма Цыденова, Ада Ошорова болон Баярта Ендонов гэг­шэд харагшадта дүтэ танил зүжэгшэдэй аша туһаар тай­зан дээрэ бэлиг ехэтэйгээр табигдажа, авторай гэхэ гү, али трагикомеди байгуу­лагшадай бэлиг талаан гэр­шэлнэ.

Авторай дурадхаһан гэрэл зурагууд
"Үбгэд плюс хүгшэд" зүжэгһөө хэһэгүүд