​Зуу наһан зурын ерээ

Байгша оной фев­ралиин зургаанда Мухар-Шэбэр ай­магта үсөөн үзэгдэдэг баяр болобо. Ман­дари Дымбрыловна Дымбрылова тэбхэр зуу наһатай боложо, үхи хүбүүдээ, аша зээ­нэрээ, гуша, дүшэнэрөө болон засаг түрын газа­рай хүтэлбэрилэгшэдые хүлгөөбэ.

Али олон нютагуудһаа аша ехэтэ хүгшөөгөө ойн баяраарнь амаршалхын түлөө нэбшэгэрээрээ ерэһэн үри һадаһадһаань гадна Мухар-Шэбэр айма­гай Һунгамалнуудай зүблэлэй түрүүлэгшэ Ольга Симухина, ниигэмэй хан­гамжын таһагай дарга Тамара Лаптева, аймагай Ветерануудай соведэй түрүүлэгшэ Валерий Хап­туев, аймагай сэрэгэй ко­миссар Батор Лхасаранов, Боом һууринай сомоной дарга Бэлигтэ Тыкшеев болон нютагай Ветерануудай соведэй түрүүлэгшэ Людмила Гончикова гэг­шэд Түгнэ нютагта Ханда басагандаа байдаг гэртэнь айлшалан, зуу наһатада Ородой Холбооной Уласай Юрэнхылэгшэ Владимир Путинай, Буряад Уласай Толгойлогшо байһан Вя­чеслав Наговицынай бо­лон Мухар-Шэбэр аймагай засаг дарга Владимир Молчановай Хүндэлэлэй грамотануудые баярай ор­шондо дамжуулан уншажа үгөөд, гарай бэлэгүүдые мүнгэн нэмэритэйгээр ба­рюулба.

Түхэреэн сагаан Түгнын дунда голһоо тээ дээхэнүүр оршодог Боом нютагай хойнохи Баян Хара уула үбэлэй һаари хүйтэндэшье оройгоороо уняартан ма­наржа, тала дайдаяа са­хижа һууһан ара, үбэрэй орьёлнуудай нэгэ харуул мэтээр һүрөөтэйгээр холоһоо мандайн харагда­даг юм. Тэрээнэй ара талаар Сагаан дабаанай һубаряа хүтэлнүүдые сүм хушаһан хүбшэ тайга нэмжыдэг, харин тээ наагуурнь нэмжыгээшэ ха­далиг нарин талада ан­хан Хабшараанга гэдэг үзэсхэлэн һайхан нютаг оршодог бэлэй. Тус нютаг­та тэбхэр зуун жэлэй саана, 1917 оной февралиин 6-да, малша айлай гэр бүлэдэ золтой басаган Мандари түрөө юм. Тэрээнэй эжы Ринчинэй Сэбэгмид гэгшэ Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай эрхим бэр­хэ сэрэгшэдэй нэгэн болохо мэргэн буудагша Сэрэнда­ша Доржиевай эсэгэ Доржо дарханай дүү басаган байгаа. Дүтынь элинсэг ху­линсагуудыень Сэбэгмид эхынь талаар харахада, саанань дархашуул Ринчин, Мэргэн, Үнэнхэ, Һарюута гээд, угайнь бэшэг архивай дансанууд соо таһалдадаг. Доржо дарханһаа на­ашалбал, тэрээнэй хүбүүн суута Сэрэндаша, Далай, удаань тэрээнэй хүбүүн - эдэ мүрнүүдэй автор ябана. Минии хоёрдохи хүгшэн эжы болохо Манда­ри төөдэй элүүр энхэ зан­даа, хараа муутай дээрэһээ харууһанда ороошье һаа, һэргэлэн һонор ухаагаа­раа, гүн сагаан сэдьхэлээ­рээ олоной амиды бурхан болонхой, хоймортоо нам һуугаад, ажабайдалаа дур­сан дурсан, суута дархашуулай шадалтай гэр бүлэдэ түрэһэнөө, гушаад онуудаар Сэрэндаша Доржи­евай мотоцикл унаатай байһые, яагаад гэр бүлөөрөө хамалган сүлэлгэндэ ороһые, Енисей мүрэнэй эрьеэр зобоһон тулиһанаа, 15-тайдаа яажа бусаһанаа, дайнай үедэ болон һүүлээрхи жэлнүүдтэшье хүдөө ажа­хыда харанхыһаа харанхы болотор хүдэлһэнөө, гэр бүлэ болоһоноо удхалан хөөрэжэ һуухадань, манай ороной, арад зоной тоб­шо түүхэ номой хуудаһа ираһандал эльгэ зүрхэ хүмэреэнэ.

- Эжы, иимэ үндэр наһа наһалха ямар нэгэн нюуса бии гээшэ гү?

- Ямар тиимэ нюуса нөөсэ байха һэм даа. Эди­дэг юумэеэ эдеэд лэ, гансал үлүү гараса бэшэ, үлдэхэ сагта үлдөөд лэ, дэн ехэ бэ­шээр үлдэхэ гээшэ бэе маха­бадта баһа хэрэгтэй! Архи тамхяа татаад лэ – халтал заримдаа хүртэхэдэ боло­но, - гимнастикын орондо һайса хүдэлөөд лэ ябаха­даа, хэнтнайшье зуу хүрэхэ даа, - гээд, налгай илдамаар энеэнэ. – Тиихэдэ масаглаха гэжэ байха. Үбдөө һаа, хоол ехээр барингүй, үбһэ ногоонойнгоо домдо хүртэбэл дээрэ гэжэ һанагшаб. Харин гол шухалань гэхэдэ, хамаг юумэн хүнэй һанаанһаа ааб даа. Үндэр дээдэ бодол­той, үндэр дээдэ һанаатай, зула мэтээр бадаржа ябаг­ты! Һанаһан юумэнтнай номой ёһоор бүтэжэ бай­хань болтогой! – гэжэ зуу наһата хоёр альгаа хабса­ран наманшалжа, хойтохи үетэнөө болон арад зоноо үреэнэ.