​Залуушуулые ажалай мэргэжэлнүүдтэ һургана

Янжама Базарова, Максим Пущин

Һүүлэй жэлнүүдтэ гүрэн доторнай ажалай шэглэ­лэй мэргэжэлтэд хомор боложо эхилээ. Байдал заһаруулхын тула энэ асуудалда ехэ анхарал хан­дуулагдадаг болонхой. Тиигэжэ манай гүрэн 2011 ондо бүхэдэлхэйн WorldSkills гэһэн хүдэлөөндэ орол­соо. Харин Буряадтамнай ажалай мэргэжэлнүүдээр мүрысөөнүүд дүрбэдэхиеэ эмхидхэгдэбэ. Январиин 29- һөө февралиин 2 болотор залуу мэргэжэлтэд, оюутад, ахалагша ангинуудай һурагшад 24 шэглэлээр мүрысэбэ. 2017 онойхитой зэргэсүүлээд харабал, шэглэлнүүдэй тоо һураггүй олошорһон байна.

Буряад Уласай болбосо­ролой ба эрдэм ухаанай сайд Баяр Жалсановай хэлэһээр, WorldSkills манай нютагта хүгжэжэ байна.

- Мүнөө үедэ ажалай мэргэжэлнүүд залуушуулые һонирхуулдаг боложо байна. WorldSkills гэһэн нэгэдэл энээндэ тон ехээр нүлөөлнэ, - гэжэ Баяр Жалсанов тооло­но.

«Capital mall» гэһэн ху­далдаа наймаанай түбтэ бо­лон дунда һуралсалай хэдэн эмхинүүдэй байшанууд соо мүрысөөнэй 7 талмай бай­гуулагдаа. Бүхы дээрээ 14-22 наһатай 177 хүн хабаадаһан байна. Улаан-Үдэ, Хаба­ровск, Новосибирск, Ке­мерово, Тольятти, Казань, Москва, Санкт-Петербург хотонуудһаа шүүгшэд ерэжэ, Буряадай хүбүүд, басагадай шадабари сэгнээ. Гагнуур­шан, электрик, тогоошон, үһэ абагша, компьютер заһагша, жолоошон, багша, эмшэн болон бусад мэргэжэ­лээр шанга мүрысөөн болоо гээшэ. Жэшээлбэл, тогоошо­дой дунда 11 хүн хабаадаа юм.

Залуу мэргэжэлтэдэй мүрысөө харахаяа һургуулиин үхибүүд олоор ябаһан байна. Энэнь һайшаалтай. Юуб гэхэ­дэ, удангүй тэдэ ерээдүйнгөө мэргэжэл шэлэхэ болоно бшуу. Тэдэнтэй һонирхолтой хөөрэлдөө шүүгшэд эмхид­хээ.

Энэ мүрысөөн шэлэн абалгын шата гэжэ нэрлэг­дээ. Түрүүлһэн залуу мэр­гэжэлтэд Сибириин феде­ральна тойрогой хэмжээндэ Буряад ороноо түлөөлхэ эр­хэдэ хүртэнэ. Тэндэ амжалта туйлабалнь, август соо Юж­но-Сахалинск хотодо болохо Ородой чемпионадта сэхэ харгы тэдэнэй урда нээгдэ­нэ. Мүн тиихэдэ 2019 ондо дэлхэйн чемпионат Казань хотодо болохоор хараалагда­на.

2017 ондо Буряадаймнай гурбан түлөөлэгшэ илагша­дай тоодо ороо бэлэй гээд һануулая. Сибириин Гүрэнэй телекоммуникациин ба информатикын ехэ һургуулиин (СибГУТИ) һалбари болохо Буряадай инфокоммуника­циин дээдэ һургуулиин ою­утан Артем Матвеев “Компьютерай сүлжээ таталга болон заһабарилга” шэглэ­лээр 2-дохи һуури эзэлээ һэн. Энэл һалбарида һургуулиин ахалагша ангинуудай һурагшадай дунда Улаан-Үдэ хотын 32 дугаар һургуулиин шаби Артем Ефимов болон 19 дүгээр һургуулиин Вла­дислав Есаулов түрүүлжэ га­раа бэлэй.

Мүнөө жэлэй түрүү һуури эзэлэгшэдые Гүрэнэй Дүүмын һунгамал Алдар Дамдинов амаршалхаяа ерээ. “WorldSkillsRussia” гэһэн бүхэроссиин нэгэдэ­лэй таһагые даагша Окса­на Орлова зорюута Москва хотоһоо ерээ.

Эмшэдэй түрүүшын шалгалта

Хүнэй хойноһоо хара­ха болон эмшэлхэ тала­ар мүрысөөн анха түрүүшынхиеэ Буряадтамнай эмхидхэгдэһэн байна. Эндэ Хабаровск, Хяагта болон Улаан-Үдэ хотонуудай, Се­ленгинск һууринай меди­цинскэ колледжнуудай 5 ою­утан хабаадаба.

- Мүрысөөнэй тал­май дээрэ больницынхи­дал адли байдал тогтоо­жо, үхибүүдэйнгээ түлөө һанаата болонобди. Мүн шүүгшэдшье һанаагаа зо­боно. Юуб гэхэдэ, анха түрүүшынхиеэ иимэ мүрысөөндэ оролсоһондоо ба­яртайшье һаа, зосоомнай хүлгөөтэй, - гэжэ Улаан-Үдын медицинскэ колледжын баг­ша Нина Сангадиева хөөрэнэ.

Ерээдүйн багшанарта найдая

Буряадай багшанарай колледжын үүсхэлээр World- Skills гэһэн мүрысөөндэ ерээдүйн багшанарай дунда харалган хэдэн жэлэй урда оруулагдаһан байна. “Бага ангинуудта заалга”, “Физ­культура заалга”, “Хүгжэм заалга” болон “Һургуулида ороодүй хүүгэдые хүмүүжүүлгэ” гэһэн шэглэлнүүдээр мүрысөөн болоо.

Шүүгшэ Леонид Сирато­вай хэлэһээр, физкультура­ар мүрысөөн WorldSkills-ын программада хоёр жэлэй саа­да тээ оруулагдаа. 2017 ондо Сочи хотодо үнгэргэгдэһэн Ородой чемпионадта Леонид Сиратов ахамад шүүгшээр хүдэлһэн юм.

- Физкультура яагаад заадаг бэ гэжэ бултанда мэдээжэ. Иимэ мүрысөөн болодог гэжэ дуулахадаа, ехэ гайхаабди. Физкуль­турын багша үшөө юу харуулха, зааха аргатайб гэжэ байгаад һанаата бо­лообди. Танилсаһанайнгаа удаа үшөө ехэ юумэ оюу­тадтаа дамжуулнагүйбди гэжэ ойлгообди. Тиимэһээ энэ мүрысөөнэй ашаар ма­най оюутад бүри һайнаар эрдэмээ дээшэлүүлнэ, дүй дүршэлтэй болоно, - гэжэ Леонид Сиратов хөөрэнэ.

Ерээдүйн физкультурын багшанарай дунда Наталья Ульянова түрүү һуурида га­раа. “Һургуулида ороодүй хүүгэдые хүмүүжүүлгэ” гэһэн шэглэлээр багша­нарай колледжын оюутан Юлия Андреева “Росин­ка” гэһэн хүүгэдэй сэсэр­лигэй залуу мэргэжэлтэн Оксана Бурковаһаа үлүү байгаа. Полина Шаренда болон Анастасия Матви­евская гэгшэд хүгжэмэй болон эхин ангинуудай багшанарай дунда шалга­раа. Һонирхолтойнь гэхэдэ, эхин ангинуудай багша­нарай дунда һургуулиин үхибүүд хабаадалсаа. При­байкалиин аймагай Турка­гай һургуулиин Ярославна Горбик болон Тарбагатай аймагай Доодо Саянтын Да­рья Жданова гэгшэд эндэ шангай һууринуудые эзэл­жэ, олон оюутадһаа бэрхэ байшоо.

Газар доро эхэнэрнүүдшье хүдэлхэ

Газарай хэл­бэри шудалаг­шадай дунда мүрысөөн хэдэн жэлэй туршада үнгэргэгдэнэ. Эндэ Буряадай газар дорохи баялиг аша­глалгын кол­леджын оюутад Максим Пущин болон Янжама Базарова гэгшэд түрүүлһэн бай­на.

- Гурбан шан­га даабари үгтөө. Нэн түрүүн ажа­лаа түсэблэһэн байнабди. Уда­ань тала гара­жа, хэмжэлгын ажал ябуулааб­ди. Удаань бүхы хэһэн юумэеэ нэгэдүүлжэ, дүн гаргаабди, - гэжэ Максим Пущин хөөрэнэ.

Янжама Базаровагай хэлэһээр, энэ мэргэжэлэ­эр ехэнхидээ бүһэтэйшүүл хүдэлбэшье, эхэнэрнүүд баһа хүдэлхэ аргатай.

- Минии абгай геолог мэр­гэжэлтэй юм. Би багаһаа хой­шо ажалаарнь һонирходог байгааб. Тиимэһээ “марк­шейдер” мэргэжэлдэ һуража байнаб, - гэжэ Янжама База­рова хөөрэнэ. – Шудалһанаа газар дорохи шахта соо даб­тан бэхижүүлхэеэ ошоһон байнабди. Түрүүшэгээр айм­шагтай байгаа.

Үһэ абагшадай мүрысөөн

Хүнэй үһэ абадаг мэргэ­жэлтэдэй мүрысөөндэ хаба­адагшад сооһоо Ангелина Базаровае нэрлэмээр. Энэ басаган эрхим табан хабаа­дагшадай тоодо оролсоо. Ан­гелина 12 дугаар һургуулиин 9-дэхи анги дүүргээд, үһэ абадаг мэргэжэлтэй боло­хомни гээд, Уласай олон шэ­глэлэй колледждо һурахаяа ороо.

Үһэшэн (парикмахер) Ангелина Базарова

- Бага наһанһаа хойшо хүүхэлдэйнүүдэйнгээ үһэ эл­дэбээр заһажа наададаг һэм. Мүн аха дүүнэрэйнгээ үһэ бага зэргэ абажа туршадаг байгааб, - гэжэ Ангелина Ба­зарова хөөрэнэ.

Тус шэглэлээр хүнгэн бэшэ аяар дүрбэн даабари үгтөө. Хабаадагша бүхэн ута үһэтэй эхэнэрнүүдэй үһэ шэрдэхэ даабари нэн түрүүн абаа. Мүн тиихэдэ эрэ хүнэй зураг хараад, тэрээнииень һажаажа, тон адляар үһэ заһаха гэжэ оролдоһон бай­над.

Гоё хубсаһа оёгшод

Агаһаа уг гарбалтай Ади­са Батомункуева хубсаһа оёг­шодой мүрысөөндэ хабаадаһан байна. Тэрэ Уласай олон шэглэлэй колледжын оюутан юм. Мүрысөөнэй дүнгөөр, Адиса 2-дохи һуури эзэлээ.

- Ехэ хүндэ даабаринууд үгтөө. Найман часай тур­шада бидэ һайхан дотортой пиджак оёхо ёһотой байгааб­ди. Мүн дотортой юбкэ оёхо болон сэхэ юбкые өөрын ду­раар ондоо болгохо гэһэн да­абаринууд яһала хүндэ бай­гаа. Юуб гэхэдэ, иимэ ажал түрүүшынхиеэ дүүргээб. Урид ганса өөртөө пальто, юбкэ, халат бага-сага оёдог һэм, - гэжэ Адиса хөөрэнэ.

Оёдолшон Адиса Батомункуева

Борис БАЛДАНОВ

Борис Балдановай гэрэл зураг