Түнхэнэй Далахай һуурин хэзуун жэлэйнгээ түүхэ соо иимэ олон айлшадые угтан абаагүй байгаа. Хэды тиигэбэшье, эндэхи ажаһуугшад “Буха ноёной ехэ тайлган” гэһэн регион хоорондын хуралдаанда хабаадагшадые үндэр хэмжээндэ угтан абаа. Энэ үйлэ хэрэг ганса Буха ноёндо мүргэлһөө дулдыдаа бэшэ, мүн олон тоото хэмжээнһээ бүтөө. Тэндэ “Архиин дуунай” аргагүй һонирхолтой мүрысөөн, “Ёохорой һүни” гэһэн олондо һайшаагдаһан республиканска фестиваль, эрдэмэй-практическа конференци болон бусад үйлэ хэрэгүүд гурбан үдэрэй турша соо болоһон байна.
Далахай һууринһаа уг гарбалтай, Буряад нютагтаа нэрэ солотой, мүнөө мэдээжэ “Байгал” театрай хүтэлбэрилэгшэ Дандар Жапович Бадлуев тус хэмжээ ябуулга үнгэргэхэ тухай нэгэ һүни бэшэ ухаан бодол соогоо абаад ябаа. Тэрэнэй һанаһан һанааниинь одоошье бүтэбэ гээшэ. Тэрэ иимэ һайханаар найр наадан наярха гэжэ зүүдэн соогоо хараагүй хаш.
Дандар Бадлуевай театрай түүхэтэ болоһон “Угайм сүлдэ” болон “Блеск Азии” гэһэн бүтээлнүүд найр наадые ёһоорнь шэмэглээ гэхэдэ, алдуу болохогүй.
Харин иимэ ехэ найр эмхидхэхын, олон айлшадые угтан абахын тула аргагүй ехэ ажал хэгдээ бшуу. Далахай һууринай ажаһуугшад олон һүни унтангүй, энэ үйлэ хэрэгые яагаад бүтээхэ тухай һанамжалан хоноо бэзэ. Тэдэ нэн түрүүн Таһархай гэһэн газарта тус хэмжээ үнгэргэхэ тухай шиидхэбэри абаа. Хэдэн үдэр соо тэндэ ошожо, газарай эзэнтэй хэлсэжэ, үргэл мүргэл хэжэ, зүбшөөл абаа. Үнэхөөрөөшье, Таһархай хадаа нэрэдээ хүрэжэ, таһаршаһан ольтирог шэнги хооһон газар байгаа. Далахай нютагай ажаһуугшад дары түргэн тэндэ зайн гал оруулжа, багахан һуурин бодхоогоо.
- Бүхы ажалнай бүтэсэтэй байгаа. Манай нютагай аха дүүнэр, һууринай толгойлогшо Андрей Гомбоевич Зай-ганов суг хамта нягта харилсаа холбоотойгоор бүхы ажалаа хэһэн байна. Эрэшүүл модо отолоо, барилга хээ, мүн эхэнэрнүүд гараа хармаандаа хээд һуугаагүй. Бүхы нютагнай хэдэн һара соо энэ найр тухай һанамжалан ябаа, - гээд ажалай ветеран, ород хэлэ бэшэгэй багша Екатерина Дашеевна Мадыева хөөрэнэ.
Һайндэрэй түрүүшын гурбан үдэр Буха ноёной тайлган болоһон байна. Эндэ холо, ойрын хүнүүд суглараа, мянга гаран шүтэгшэд ерээ гээ һаа, алдуу болохогүй. Тайлган Буха ноёной һууриин хормойдо үнгэргэгдөө. Эгээл эндэ манай мэдээжэ уран зурааша Чингиз Шонхоровой һанаагаар үшөө 2010 ондо Буха ноёной бунхан бодхоогдожо эхилээ. Далахай нютагһаа уг гарбалтай уран зурааша һайхан энэ үйлэ хэрэг бүтээхэдээ, урагшаа һанаатай байгаа. Юуб гэхэдэ, мүргэл шүтөө бүтээхэдэ, угаа хэрэгтэй байра болоод үгэнэ бшуу.
Бөөнэр Буха ноёндоо аяар хахад үдэр мүргэжэ, бүхы дэлхэй дээрэ, Түнхэн нютагта амгалан байдал байхын тула үргэл бүтээгээ.
Гурбан үдэр соо Таһархайда олон тоото үйлэ хэрэг болоо. Эдэниие нээлгын баяр ёһололой үедэ Түнхэнэй аймагай толгойлогшо Андрей Гомбоевич Самаринов һайхан үгэнүүдээр нютагаархинаа, сугларһан айлшадаа амаршалаа.
- Гараад байһан 2014 ондо манай Түнхэндэ олон тоото һайхан удхатай үйлэ хэрэгүүд үнгэржэ байна. Сагаан һарын үедэ Хойтогол нютагта бидэ һээр шаалгын найр наада наяруулһанаа мартанагүйбди. Харин мүнөө Түнхэнэй зүүн захада иимэ томо хэмжээ эмхидхэбэбди. Манай нютагай урдаа хараха хүбүүн Дандар Жапович Бадлуевта энэ жабхаланта найр мандаа асарһандань баярланабди. Бүхы республикын ажаһуугшад манай иимэ үйлэ хэрэг бүтээхэдэмнай, ямар буянтай хүнүүд Түнхэндэ һуунаб гэжэ гайхан ябана ёһотой. Түрэл нютагаа холо, ойгуур суурхуулхын тула бидэ яһала ехэ ажал хэнэбди, хэжэшье байхабди, - гээд Андрей Самаринов мэдүүлээ.
Долгито Эрхүү голой хойно, долоон мундаргын хормойдо архиин дуун зэдэлээ. Энэ хэмжээндэ 50 гаран хүн хабаадаа. Ахын аймагай айлшан Владимир Семенов Гран-при шанда хүртөө.
Харин “Ёохорой һүни” гэһэн фестивальда Буряадай, Эрхүү можын 20 гаран ансамбльнууд хабаадаа. Эндэ Түнхэнэй аймагай “Хэнгэргэ” болон Доодо-Ивалгын “Гуламта” ансамбльнууд шалгараа.
Буряадай радиогоор дамжуулагдадаг суута болоһон “Баян талын аялга” Түнхэндэ анха түрүүшынхиеэ зэдэлбэ гээшэ. Буряадаймнай түрүү артистнууд эндэ хабаадажа, олоной шэхэ баярлуулаа, нюдэ хужарлуулаа.
“Живая природа – живая кочевая культура” гэһэн эрдэмэй-практическа конференци Зүүн Сибириин соёлой болон искусствын академи үндэр хэмжээндэ үнгэргөө. Эндэ аха дүү болохо монгол ба буряад үндэһэтэндэ хабаатай һонирхолтой шэнжэлгэнүүд тухай хөөрэлдөөн болоо. Мүн тиихэдэ Урда Солонгосой эрдэмтэд хабаадажа, энэ хэмжээ ябуулга уласхоорондын удхатай болгоо гэхэдэ, алдуу болохогүй.
Тиихэдэ спортын мүрысөөнүүд эмхидхэгдээ. Усть-Ордагай Юрий Власко, Хэжэнгын аймагай Владимир Минуев гэгшэд барилдаанай абарга бүхэ боложо тодороо. Һур харбалгада Шэнэхээнэй Цыбэнэй Даши-Дондок түрүүлээ.
Түнхэндэ болоһон энэ найр нааданай хэмжээ ябуулгануудтай тодорхойгоор удаадахи дугаарнуудта хүндэтэ уншагшадаа танилсуулхаб.
Авторай фото-зурагууд.