​Нангин буусаяа һэргээе!

“Эзэтэй газар – нютаг,

Нютагтай хүн – эзэн”

Бүгэдэ Буряадаймнай “Алтаргана” нааданда һэеы гэрэй харалганай орондо “Нангин бууса” гэһэн харалган байгуулагдаа. Энэ һанамжа анха түрүүн Фермернүүдэй эблэлэй президент Баир Бальжиров оруулһан байгаа. Ушар юуб гэхэдэ, Баир Гвибалович Буряад Уласай засагай түрүүлэгшын орлогшоор ажаллаха үедөө хоёр дахин “Алтарганын” эмхидхэлэй ажал ябуулалсаһан байна. Тиигэжэ энэ нааданай харалгануудай бүхы гол удха, шанар, үүргэ гүнзэгыгөөр шэнжэлһэн байгаа. Буряад Уласай уран урлалай түбэй юрэнхылэгшэ Надежда Донсоронова энэ һанамжыень дэмжэжэ, улам хүгжөөжэ, үмсын ажахытай зоной танилсуулгаар хүдөөгэй буряадай ажаһуудал тухай видео-буулгабаринуудай харалга дурадхажа, бүгэдэндэ һайшаагдажа дэмжэгдээ. Баир Бальжировтай уулзажа, энэ шэнэ харалганай гол удха, үүргэ тухай асуудалнуудые табиһан байнаб.

- Баир Гвибалович, “Алтаргана” наадан дуу, хатарай, уран зохёолой, тамирай талаар мүрысөөд лэ, буряад арадай хүгжэлтын гол үүргэ дүүргэгдэнэгүй гэжэ һанамжална гүт?

- Эдэ харалгануудта тон шухалань дутуу байгаа гэе. Буряад угсаата арадуудай бүхы ажаһуудалай, ажал ябуулгын гол үндэһэн болохо хэр угһаа сахижа ябаа адуу малаа эрхилэлгэ тухай хэлсэгдэнэгүй. Бүхы заншалта үйлэнүүдэй: дуу, хатарай, уран зохёолой харалганууд буряадай ажаһуудал байдалһаа үндэһэлнэ ха юм. Буряад арад хүдөө байдалда малаа хараад ажамидараа ха юм даа. Тиимэһээ хүдөө байдал хэр хүгжэлтэтэйб, ямар арга боломжотой гээшэб гэжэ хэлсэхэ, зүбшэхэ, дүршэлөөрөө хубаалдаха шухала бшуу. Засаг түрын газарта ажаллаха үедөө хүдөөгэй ажаһуудал, хүгжэлтын шэглэл, хайшан гэжэ хүдөө ажаһуудал хүгжөөхэб гэһэн асуудалаар ехэ шэнжэлгэнүүдые хэһэн байнаб. Хүдөө ажаһуудалтай арад зоной гол асуудал - хайшан гэжэ нютагайнгаа газар уһые һайнаар эдлэжэ, хүгжөөхэ ёһотойб гэһэн һанаан болоно ха юм. Тиимэһээ хари гүрэнүүдээр тараашье һаа, нэгэл заншалта ажабайдалаа эрхилжэ байһан буряад зон нэн түрүүн энэ “Нангин бууса” харалганда эдэбхитэйгээр хабаадаха зэргэтэй. Заншалта ажаһуудалаараа манай угсаатан ажамидаржа, үри хүүгэдээ үргэжэ, һуудалаа зохёожо байгаал хадаа тэрэнь зүб харгы гээшэ. Тиимэл хадань хүдөө ажахыгаа хүгжөөжэ, бүхы Буряадтаа дэмжүүлхэ шухала.

- Мүнөөдэрэй байдалаар угсаатанаймнай эдэл заншалта ажал ябуулганууд буряад арадаймнай саашанхи хүгжэлтэдэ амин шухала үүргэ дүүргэхэ болоно гү?

- Зүб даа, угсаатанайнгаа сахижа, ажамидаржа байһан һуудалай заншал хэрэглэжэ, хайшан гэжэ хүгжэхэ, заншалта байдалаа, ажаһуудалаа һайжаруулхаб? Тиимэһээ энэ асуудалда ямар нэгэ онсо шэглэл хэрэгтэй. Би энээндэ эгээл шухаг анхарал табинаб. Хүн зон өөһэдөө хэлсэжэ, ямар юумэниинь хүсэтэйб, ямар арга боломжо байнаб гэжэ зүбшэжэ, дүй дүршэлөөрөө хубаалдаха. Үнэн хэлэхэдэ, энэ харалган буряад зоной угсаата ажаһуудалаар һонирхожо, өөрынгөө нютаг хүгжөөхэ гэһэн зорилготой зондо, хүдөө нютагайхидта тон һонирхолтой даа.

- Энэ харалганда хабаадагша бүхэн өөрынгөө байдал харуулжа, һайн дүршэлынь бултанда жэшээ болгон тараагдаха болоно гү?

- Харалганда илагша видео-буулгабаринууд сэнхир дэлисэдэ дамжуулагдаха, жэшээ боломоор дүршэлтэ хэрэгүүд олондо тараагдаха. Сэгнэлтэ үгтэжэ, энэ шухала харалган бусад харалгануудтал заншалта болохол ёһотой. Буряадуудай ажаһуудаг бүхы субъект, газарнуудаар би ябажа, бултанайнь ажаһуудалтай танилсаһан байнаб. Жэнхэни угсаатанайнгаа ажаһуудал манай эндэхи зондо харагдаа, үзэгдөөгүй гайхамшаг-экзотико шэнгеэр үзэгдэхэдэнь, аягүйрхэхөөр байдаг. Харин тэндэ ажаһуугшадай юрын, үдэр бүриин ажаһуудалынь ха юм даа. Хайшаа ажалаа шэглүүлжэ хүгжөөхэб гээшэ хүнгэн асуудал бэшэ.

- Баир Гвибалович! Мүнөө сагта Буряад ороноймнай зоной ехэнхи хубинь хотонуудта ажаһуудаг. Хүдөө ажахы үйлэдбэрилгэ нилээн ехэ бэрхэшээлтэй, арай гэжэ амидарна ха юм. Хайшан гэхэ гээшэб?

- Мүнөө сагта малаа хайшан гээд үсхэбэрилхэб гэһэн асуудал шиидхэгдэхэ шухала. Би Орос гүрэндэ хүдөөгэй малшадай, таряашадай үндэһэ һуури табигша Тияновай ажалнуудтайнь танилсааб. Урдын малшад ажал ябуулгаараа дары түргэн олзо орошо олохо гэһэн зорилго табяагүй бшуу. Олзо олохо гэһэн асуудал түрүүшын зэргэдэ бэшэ. Ажал ябуулгаяа тон наринаар зохёожо түсэблэдэг байгаа. Энэ тад ондоо, тон зүб арга боломжоор ажахыгаа хүгжөөдэг байгаа гэжэ бодомжолноб. Энэнь хадаа ажаһуудалай угаа ехэ арга боломжотой. Жэшээнь, “Эзэтэй газар – нютаг, нютагтай хүн – эзэн”. Тон зүб ха юм. Газараа эзэлхэ шухала, мүнөө юун гээшэб даа, булта хото руу нүүжэ ерээд, ямар нэгэ дэлгүүрэй харуулшан болоод һууха! Харин түрэһэн нютагтаа эзэн шэнгеэр алхалжа ябахынгаа орондо хүнэй барлаг болошоод ябаха.

Мүнөө сагта тон бэе махабадта хорогүй һайн эдеэ хоол асари томо ажахынуудта үйлэдбэрилэгдэнэ гү? Үгы даа, үмсын лэ ажахынуудта! Энээниие мэдэрхэ саг ерээ! Тиигэжэ хүдөө нютагтаа угсаатанайнгаа заншалта байдал эрхилжэ, малаа хараад ажамидаржа байха үйлэ тон һайн, зүб гэжэ мэдэрхэ. Мүнөө үеын шэнэ хүнэй байдал иимэл болохо. Хүндэ юун хэрэгтэйб, болбосон түхэлэй гэр байра, сүлжээ холбоон – интернет, автомашина, хүдөө ажахын техникэ гээд лэ ха юм даа. Урданайнгаа ажаһуудал сахижа, үхэр малаа зүб мүрөөр үсхэбэрилжэ ажаһууха гээшэ бүхы дэлхэйдэ тон һайн удхатай гол үйлэ-бүгэдын заншал гэжэ ойлгохо саг лэ даа. Тиимэһээ энээниие мэдэржэ, угсаатанайнгаа сахижа, энэ үе саг хүрэтэр дамжуулһан ёһо заншалаа хүгжөөхэ шухала. Мүнөө сагта гол заншал, ажаһуудалай жэшээтэ байдал хүгжөөлгэ түрүү һуурида табигдахал болоно.

- Һайн даа, Баир Гвибалович! Танай үүсхэһэн энэ харалганда үргэн дэлисэтэй хүгжэлтэ хүсэе!