​Юумэн гээшэ өөрын эхитэй

Дүшэн дүрбэн жэл суг ажаhуудаг Буянто Бальжинимаевич, Галина Дамдиновна Чагдуровтанай ажалша бэрхэ гэр бүлэ тухай уран хөөрөө дэлгэе.

Анхан Буянто Галина хоёр Сэлэнгын аймагай Юрөө нютагта уулзаhан юм. Ургаса хуряалгын үедэ багшанарай дээдэ hургуулиин оюутан Галина Карл Марксай нэрэмжэтэ колхоздо hара соо хүдэлhэн байгаа. Тэрэ намаршье үнгэрбэ. Буянто албанда мордожо, Галина hуралсалдаа шуумайн ороо hэн. Хоёр жэлэй удаа Улаан-Үдэдэ уулзахадаа, Буянто хүдөө ажахын дээдэ hургуулиин оюутан болоhон, Галина hуралсалаа үргэлжэлhөөр ябаа. Хотодо танилнуудай уулзалганууд олошоржо, инаг дуранай охиндо абтаад, Галинынгаа hүүлшын курсда hуража ябахадань, айл бүлэ болохо гэжэ шиидээ. Тэрэ гэһээр 44 жэл үнгэршэбэл даа.

Буянто минии зээ болодог юм. Сэлэнгын аймагай Ташар нютагта Чагдарай Жодоолойн Бальжинима Сахияагай Нанзадай Долгор хоёрой бүлэдэ дүрбэдэхи үхибүүниинь мүндэлhэн.

Бальжинима хурайха Халхын-Голой дайнда хабаадалсаhан, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда 1941 ондо мордоhон бэлэй. 9-дэхи гвардейскэ армиин 111-дэхи стрелково дивизиин бүридэлдэ Харьков, Тамбов, Калуга хотонуудые сүлөөлэлсэhэн байна. 1942 ондо хүндөөр шархатаад, гэртээ табигдаа. Гэртээ ерэжэ, арга шадалаараа колхозой ажалда ябаа. Халаг даа гэхэдэ, Буянтынгаа хоёртойшье болоодүй ябахада, эжынь, Долгор эгэшэ (бидэ хоёр нэгэ айлай үхибүүдэй гурбадахи үе болонобди) хүндэ үбшэндэ нэрбэгдэжэ, гурбан үхибүүдээ орхижо, энэ дэлхэйтэй хахасаа. Он жэлнүүдэй үнгэрхэдэ, Бальжинима хурайха нютагайнгаа Бадмадари эхэнэртэй хамтаржа, үшөө гурбан үхибүүд түрэhэн юм.

Хурайхамнай адуушанаар, хонишоноор удаан саг соо hайнаар хүдэлhэнэй түлөө «Буряад Республикын габьяата малшан» гэhэн үндэр шагналда хүртэhэн, «За достигнутые успехи в развитии народного хозяйства СССР» гэжэ ВДНХ-гай медаляар шагнагдаһан.

- Абамнай ехэ ажалша, олон үгэгүй, даруу номгон зантай хүн hэн, – гэжэ Буянто хөөрэдэг. – Наһатай болоходоо, луговодоор хүдэлжэ, үбhэ ногоо ехээр ургуулхые оролдоо. Маанадаа hайнаар hургажа, мэргэжэлтэй болгохо, ажалша бэрхээр, үнэн сэхээр ябагты гэжэ һайнаар хүмүүжүүлээ, гэр мал болголсожо, шадалаараа туhалаа, аша зээнэрэйнгээ хоншуу түнтүү шэнжэжэ таалаха буянтай байгаа. 86 наhандаа мордоhон байна. Бадмадари эжынь 90 гараад, ямаршьегүй hонор зандаа.

Буянтын наhанай нүхэр захагүй ехэ Захааминай аймагай Ехэ-Сахир тоонтотой Галина арбан үхибүүдтэй үнэр баян Аюшын Дамдин Баясхаланай Долсон хоёройгэр бүлэдэ 2 хүбүүдэй дүү, 5 басагадай, 2 хүбүүдэй эгэшэнь боложо мүндэлhэн.

- Эсэгэмнай жолоошон ябаhан, хожомынь үүлтэртэ мал адууhа олошоруулха ажалда ехэл оролдосотойгоор, харюусалгатайгаар хүдэлхэдөө, колхозойнгоо хүгжэлтэдэ горитой хубитаяа оруулhан, аймагай партиин, аймгүйсэдкомой грамотануудаар шагнагдадаг, путёвкоор урмашуулагдадаг, ВДНХ-гай медальда хүртэhэн юм .

- Эжымнай маанадаа харалсахын хажуугаар мүн лэ мал ажалда яhала хүдэлөө. Төөбии болоходоо, мандаа “командир”, тон ехэ туhатай байгаал даа, -гэжэ Галина бэреэхэй түрэлхид тухайгаа ехэл дулааханаар хөөрэдэг. Тэрэ нүхэрэйнгөө нютаг нугын зан абарида дадаhан, хүндэмүүшэ зантай, тэнюун досоохитой юм даа. Галина Дамдиновна Юрөөгэй дунда hургуулида немец ба англи хэлэнэй багшаар 1973 онhоо хүдэлжэ эхилээд, нютагай зоной магтаал хүндэдэ хүртөө.

Буянто 1975 онһоо колхозой зоотехнигээр хүдэлжэ, удаань хонишодой даргаар удаан хүдэлөө. 1980 ондо Сэлэнгын аймагай хүдөө ажахын ахамад зоотехнигээр томилогдожо, Гусиноозёрск хото нүүгээбди. 1983 ондо Тельманэй нэрэмжэтэ совхозой ахалагша зоотехнигээр хүдэлжэ, хониной үүлтэр hайжаруулха ехэхэн ажал ябуулһан. 1988 ондо Юрөө нютагаа hөөргөө бусажа, наhанайнгаа амаралтада гаратараа, хонин ажалдаа хүдэлжэ, hайн дүнгүүдые харуулhан байна.

Чагдуровтан нютагайнгаа олониитын ажабайдалда шуумгай оролсодог, зоной хэрэг бүтээлсэхын тула оролдожол байдаг. Галина Дамдиновна hургуулиин дуушадай хоорой эдэбхитэй дуушан юм. Иигэжэл нютагаа үргэлсэн, зон нүхэдтөө туhатай, обоо уулаа тахилсажа, Буянто элинсэг нагасынгаа (Наранай багшын) субаргын барилгада, арамнайда, тахилгада ехэ оролдолго гаргаа. СПК-да хүдэлхэеэ болиhоншье hаа, выставкын хонинуудые харалсадаг, тааруу зохид зүбшөөл заабаринуудые үгэжэл байдаг. Жэл бүри «Юрөө» СПК-гай хонишод шагналда хүртэнэ, мүнөөшье жэл гурбан медальда хүртөө.

Өөhэдөө мал адууhаа үмсэдөө хараад, үхибүүдтээ мяха тоһо, зөөхэй тараг бэлдэжэ үгэдэг, огородой эдеэгээршье элбэг дэлбэгүүд байхыень харахада, зохид байдаг.

Хоёр талаhаа олон аха, эгэшэнэр, дүүнэртэй хадаа булта гэр бүлөөрөө эбтэй эетэй байдаг айл юм. Өөhэдөө гурбан сэбэр басагадаа гэр мал болгонхой, булта дээдын hургуулитай, мэргэжэлтэй:

Оюна Буянтуевна - багша, Сэлэнгын аймагай РУО-до хүдэлнэ, Ананда Аюржанаевич нүхэрынь налогово таhагта хүдэлнэ;

Сэсэг Буянтуевна Мэргэн Базаржапович нүхэртэеэ врачнууд, Улаан-Үдэдэ хүдэлнэ.

Эржэна Буянтуевна-экономист, налогово таһагта хүдэлнэ, Саян Георгиевич нүхэрынь МВД-дэ хүдэлнэ.

Долоон зээнэртэй нагаса аба, эжын буянгые дүүрэн эдлэжэ hуухадаа, тэдэнэйнгээ hуралсалаар hонирхожо баярлана. Туяна зээ басаган Новосибирскын ГТУ-гай бакалавриадта һураад, НГУ–гай магистратурада 5 курс дүүргээд, Францида, Сорбоннодо 6-дахи курс hайнаар дүүргэжэ баярлуулба. Алдар зээнь Томск хотын ТПУ-гай «Радиофизика» факультедэй оюутан. 3 зээнэрынь hургуулидаhурана, 2 зээнэрынь – хүүгэдэй сэсэрлигтэ. Амаралтадаа гарахадаа, зээнэрынь эжы, баабайнда ерэжэ, хүхюу наадатайгаар жаргадаг.

Иигэжэл ажалша бэрхэ Чагдуровтанай гэр бүлэ олон зоной дунда хүндэтэй ябажа, «Аламжа Мэргэн Арюун Гоохон хоёр» гэhэн конкурсдо дэмжэгдэхэ гэжэ дурадханаб.