​"Түрүүшын дуранһаа" эхи татаад...

Буряад түрэл хэлэеэ үргэжэ, үндэhэн соёлоо хүгжөөжэ ябаhан хүнүүдэй нэгэн, мэдээжэ уран шүлэгшэ, суута хүгжэмшэн, продюсер Цырен Шойжонимаев болоно. Хэбэд номхон Хэжэнгэhээ гарбалтай, Үлзытэ тоонто нютагтай, хори буряад угсаатанай эрхим хүбүүдэй нэгэн гээшэ.

Бүри бага наhанhаа хүдөө нютагайнгаа дайдаар ая гангын хангалтама үнэрөөр амилжа, эхэ эсэгынгээ, үбгэд хүгшэдэй урданай саг тухай хөөрөөнүүдые шагнажа, буряад хэлэ зааhан багшанарайнгаа хэшээлнүүдые, түрэл арадайнгаа дуушадай уянгата дуунуудые шагнажа ябахадаа, үндэhэн арадайнгаа hайхан заншалыень сэдьхэлдээ шэнгээжэ абаhан байха юм.

Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда hургуули 1982 ондо дүүргэһэнэй һүүлээр Зүүн Сибириин соёлой дээдэ hургуулида хоёр жэлдэ hураад, нютагаа бусажа (гэр бүлын ушар шалтагаанаар), гурбан жэлдэ совхоздо машинистээр ажаллаhан байна. БГПИ-гэй буряад хэлэ бэшэгэй факультет 1992 ондо дүүргээ. 1989 онhоо БГТРК-да журналистаар хүдэлөө. Цырен Шойжонимаев түрүүтэй бүлэг эдэбхитэд Буряадай Уран зохёолшодой холбооной дэргэдэ «Зүүн зүгэй hэбшээн» гэhэн залуу уран бэлигтэнэй нэгэдэл байгуулаад, шүлэг дуунай үдэшэнүүдые үнгэргэдэг, залуу уран зураашадай үзэсхэлэн эмхидхэдэг байгаа.

1995 онhоо«Хараасгай» журналда буряад таhагай редактораар, филармонидо, Улаан-Үдын соёлой захиргаанда хүдэлөө. Филармонидо хүдэлжэ байха үедөө, Виктор Малдаев ба Булат Гомбоевтой хамта «Грант» гэhэн продюсерска туб байгуулжа, буряад дуу дуулаха дуратай залуу үетэниие хабаадуулжа, мүнөө үеын буряад эстрада хүгжөөхын тула ехэ ажал ябуулжа эхилээ.

1997 ондо Улаан-Yдын “Наран” хэблэлдэ Цыренэй 31 дууниинь нотонуудтаяа, 11 шүлэгүүдынь хэблэгдэн гараа. Уран зохёолшодой 15-дахи хуралдаанда энэ согсолбори зүбшэн хэлсүүлжэ, Буряад арадай конгрессэй шанда хүртэhэн байна.

Тэрэ гэhэнhээ хойшо ехэхэн хүдэлмэри Цырен Шойжонимаев ябуулна. Шэнэдхэн хубилалгын үеын эхин жэлнүүдhээ сагай эрилтэдэ таарама зохёохы хүнгэн бэшэшье hаа, hонирхолтой харгы замаар дабшажа ябана. Оюутан байха үедөө бэшэhэн «Түрүүшын дуран» гэhэн дууниинь арад зоной сэдьхэл гансата буляаhан байна. Юрын үгэнүүдээр бэшэгдэhэн, сэдьхэлэй хүбшэргэй дайраха ульhатай энэ дууень Сүхэ-Баатарай гудамжада оршодог хүрин үнгэтэй табан дабхар хамтынгаа байрада оюутан нүхэдэйнгөө дулаахан дүхэриг соо дууладаг байhаниин мүнөөшье хүрэтэрөө нюдэндэм харагдана, шэхэндэмни дуулдана. Залуу наhандаа халуун дуранай ульhанда абтажа, наhанайнгаа нүхэр болоhон Даримадаа энэ дуу зорюулhан юм.

Энэ дууниинь уласай залуу композиторнуудай “Эрхим дуун-1994” гэhэн конкурсдо нэгэдэхи шатын дипломдо хүртөө. 1999 ондо үргэн дэлисэтэйгээр энэ дуунайнгаа 10 жэлэй ойн баярта дашарамдуулан, Буряадай гүрэнэй оперо болон баледэй театр соо зохёохы хэмжээ ябуулга үнгэргэhэн юм. 2001 оной эхиндэ «Түрүүшын дуран» гэhэн дуун “хоридохи зуун жэлэй эрхим эстрадна мүнөө үеын дуун” гээд тэмдэглэгдэhэн байна.

Цыренэй бэшэhэн дуунуудынь бултанда мэдээжэ гэхэдэ, алдуу болохогүй. Хэд поэдэй шүлэгүүд дээрэ дуунуудые бэшээб, хэд дуушад дуунуудыень дуулаhан бэ гэжэ бултыень нэрлэхэ болоо hаа, ном бэшэжэ гаргахаар.

Уласайнгаа аймагуудаар, Росси гүрэнэйнгөө хото городуудаар олон тоото зохёохы үдэшэнүүдые үнгэргөө. “Мүнгэн хун шубуун” гэжэ хит-парадуудые 1999, 2001 ондо эмхидхэжэ, 7 номинацида шалгарhан эрхим дуушадые ба хүгжэмшэдые шагнал барюулалгын хэрэгтэ ехэхэн хубитаяа оруулаа һэн. Энэ хит-парадаа hэргээжэ, регионууд хоорондын эстрадна дуунай конкурс болгонхой, 2-3 жэлэй нэгэ удаа үнгэргэдэг заншалтай. Бүхы гурбан конкурсынь ДВД дээрэ буулгагданхай.

«Зүүн зүгэй hэбшээн» гэhэн продюсерска түбтэ Инна Шагнаева, Вера Шобосоева болон бусад нүхэдтэй хамта хүдэлжэ, олон тоото аудиоальбомуудые, СД ба ДВД дискнүүдые хэблэhэн байна.

Энэ зундаа Санкт-Петербург хотодо “Хотогор баян Хориин аймаг” гэhэн компакт диск гаргагдаа. МР3 түхэлэй энэ дискдэ Хориин аймагта ажаhуугшадай, тэндэhээ гараhан зоной, аман зохёолой бүлгэмүүдэй дуунууд буулгагданхай.

Уласай засаг зургаан зохёохы ажалыень үндэрөөр сэгнэн, Цырен Шойжонимаевта 2003 ондо «Буряад Республикын соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ» гэhэн нэрэ зэргэ олгоhон байна. Буряадайнгаа соёлой хүгжэлтэдэ ехэ хубитаяа оруулһанай түлөө ВАРК-ын медаляар 50 наһанайнгаа ойн баярай концертын үедэ, 2016 оной апрелиин 22-то Буряад драмын театрай тайзан дээрэ шагнагдаа.

Энэ нүхэрнай ургажа ябаhан олон залуу үетэниие буряад дуунуудай хүсөөр түрэл хэлэндэнь дурлуулжа, бэлигтэй хүбүүд басагадай зохёохы замай эхиндэнь түшэг тулгуури боложо, саашанхи харгыдань далижуулhан байха.

Мүнөө үедэ зохёохы ажалайнгаа жолоо hуладхангүй буянта хэрэгээ үргэлжэлүүлжэ ябана. Хэдышье хүндэ жэлнүүд байбашье, урма зоригоо хухарангүй, нүхэдтэеэ мүнгэ танганай хомор сагта аргыень оложо, өөрынгөө проектнүүдые саашадаа бэелүүлжэ ябахань дамжаггүй .