​Бадын дуганда Сагаан Дара Эхэнүүд заларба

Үбэр Байгалай хизаарта оршодог Бадын дасанда Сагаан Дара Эхые XXIV Бандида хамба лама Дамба Аюшеев октябриин 2-то ошожо арамнайлба.

Хёлго мүрэнэй буддын шажантаниие хамтадхаха зорилготойгоор Алас-Дурна зүг руу харгылжа ябаһан уладые амтатайгаар хооллуулдаг Бада дээрэхи “Сагаан дали” гэжэ хооллодог газарай хажууда дасан баригдаһан байна. Тэрэ дасанай газарыень Хэжэнгын дасанай шэрээтэ лама Гармажаб Жамбалов заажа үгэһэн юм. “М-55” харгын захада оршодог Бадын дасанай шэрээтээр ловон-лама Дандар Базаржапов һунгагданхай.

Галсан баабайн үршөөлөөр

Хэжэнгын дасанда харьяатай газар зүүн-урда бэеэрээ Буряад Уласай хилые алад гаталжа, Үбэр Байгалай хизаарай Хёлгын голой Зугмаари, Закульта, Шэлэ, Тэрэбхээн, Бада, Уляастай, Хёлгосоон, Гэр шулуун, Шонтой, Харгуун, Үхэриг, Новопавловка, Хахата һуурингуудаар, мүн Петровск-Забайкальский, Хёлго хотонуудаар гарадаг байна. Эдэ нютагуудһаа үндэр зиндаата олон лама гараһан. Илангаяа Октябриин агууехэ хубисхалай үмэнэ. Хэжэнгын дасанай шэрээтэ ябаһан габжа лама Жамба Шадраев мүн лэ эндэхи хүн байһан. Буряад арад зонойнгоо дунда Галсан-Баабай гэжэ алдаршаһан лама хамалганай хатуу сагта түрмэ, шороной оёорто хаягдажа, 25 жэлэй туршада түрмэдэ һуугшадай шор, зоболон бэеэрээ үзөө. Зүблэлтэ засагай мандаад, унаһан хойно, Будда бурханай һургаалай шэнээр һэргэхэ үеэр үндэр наһатай болобошье, элүүр энхэ бэетэй, һонор сарюун ухаатай Галсан-Баабай “Минии нютагта дасан барюулаарайгтылши”, – гэжэ Хэжэнгынгээ дасанай залуу ламанарта захиһан юм. Ашата багшынгаа энэ захяаень XXI зуун жэлдэ ламанарай шэнэ халаан хүсэд дүүрэнээр бүтээбэ.

- 2009 онһоо эхилээд, гурбан жэлэй туршада долоо-найманай дуган баряабди. Доторнь гунгарбаагаа тодхожо, 2012 ондо тэрэнээ арамнайлаа һэмди, - гэжэ ловон-лама Дандар Базаржапов хөөрэнэ.

Дара Эхэнүүд амгалан байдал түхөөдэг юм

2014 ондо Бадын дуганай зүүн таладань Ногоон Дара Эхые Ород Уласай дархан Цыбан Цыбанов бүтээгээ. Тэрэл жэлдээ, эгээл октябрь һарада, Ногоон Дара Эхэ арамнайлагдаһан байгаа. Сагаан Дара Эхые Бадын дасанай баруун бэедэ бүтээхэ талаар ажал эртын хабар захалаа һэн. Октябриин 2-то Хэжэнгын дасанай жиндагууд олоороо ерэжэ, XXIV Бандида хамба лама Дамба Аюшеевэй арамнайлхадань хабаадалсаба.

- Эдэ хоёр Дара Эхэнүүдые Хэжэнгымнай бэлигтэй дархан Цыбан Цыбанов бүтээбэ, - гэжэ Бадын дасанай ловон-лама Дандар Базаржапов тайлбарилна. - Джарун Хашорай субаргын Абида бурханай хүшөө хараа ёһотойт. Тэрэ мүн лэ Цыбан Цыбановай бэлиг талаангай аша үрэнь болоно. Хэжэнгын дасанай Будда Шэгэмүниин дүрсэ баһал нютагаймнай бэлигтэй дарханай хүдэлмэри юм. Гар дүйтэй дарханда Хэжэнгын аймагай Эдэрмэг тосхоной Шагдар Батуев туһалаа, Үбэр Байгалай хизаарай Бада нютагай Баир Мункуев хамһалсаа. Хёлгын голой нютагуудта ажаһуудаг зон бэе бэеэ ээлжээлэн байжа шудхаха, шэрдэхэ, будаха мэтын ажалнуудта хабаадаа. Харин мүнөөнһөө хойшо Хёлгын голдо эб найрамдалай, дулаан хандасын амин хоёр Дара Эхэнүүдэймнай элшээр туяатахань ха юм.

Табан метр үндэртэй хүшөө бүтээхэ хэрэгтэ горитой мүнгэн хэрэгтэй юм бэзэ. Гэбэшье, хэды шэнээн мүнгэ оруулһанаа, буян бүтээжэ байһан зон шангаар хэлэхэеэ сээрлэнэ. «Бахын шээһэн далайда нэмэри» гэжэ буряад үгын ёһоор, олон буддын шажантан арга шадал соогоо хандиб үргөө. Геннадий Лхасаранов түрүүтэй Хэжэнгын аймагай захиргаан, олзын хэрэг эрхилэгшэд, юрын ажаһуугшад туһа хүргэжэ, дэмбэрэлтэ хэрэг номой ёһоор бүтэбэ ха юм.

Сагаан Дара Эхын рамнай

XXIV Бандида хамба лама Дамба Аюшеев Сагаан Дара Эхын рамнай бүтээбэ. Удаань олоной урда гаража, Сагаан Дара Эхын гол удха бүгэдэндэ ойлгосотойгоор тайлбарилба: - Сагаан-Дара Эхэ хадаа хүнэй сэдьхэлэй үүсхэлые урагшань татадаг юм. Энэ бурхан хүниие урагшань ябуулдаг юм. Тиимэ ушарһаа һайн юумэ хэхэ гэбэлнай, Сагаан Дара Эхэмнай хойноһоомнай түлхижэ байна.

Сагаан Дара Эхын рамнайда олон зон хабаадаа. Үбэр Байгалай хизаарай һүзэгшэд олоороо ерээ. Харин Хэжэнгэ заншалта ёһоороо Хэжэнгээрээ Бадын дабаа гаталжа, Сагаан Дара Эхэдээ мүргэхэеэ шамдаба.

- Хэлэһэн үгэдөө, табиһан түсэбтөө хүрэхэ гээшэ гүбди, эхилһэн ажалаа хүшхэрхэ гээшэ гүбди, али үгы гү, - гэжэ бурха бүтээхэ хэрэгтэ эдэбхитэйгээр хабаадаһан Бада нютагай ажаһуугша Гармажаб Гатапов сэдьхэлээ хүдэлгэн байжа хөөрэбэ. – Бүтэбэл даа. Би өөрынгөө зүгһөө дэмбэрэлтэй энэ хэрэгыемнай дэмжэһэн хүнүүдтэ, эхэ зургаан зүйл хамаг амитанда һайн һайханиие хүсэн үреэнэб.

Хэжэнгэ нютагһаа “Үетэн” бүлгэмэйхид зорюута Бада ерэжэ, Сагаан Дара Эхын рамнайн һайндэрые уран һайханай талаар шэмэглэбэ. Буряад ирагуу дуунууд зэдэлжэ, Орос Уласай хоёр можын нютагуудай нюдэнэй хужар, шэхэнэй шэмэг болобо. Талаан бэлигээрээ холо ойгуур суурхаһан хүгжэм найрагша, “Үетэн” бүлгэмэй уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ Баяр Шойдоков, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Баярмаа Дамдинова, Бадын дуганай лама, буряад ёстой дуушан Дамдин Санжижапов, Лариса Баяндуева, “Үетэн” бүлгэмэй дуушадай шэнэ халаан Бата Балданов, Эдуард Ванзатов гэгшэд сугларагшадай урманда гоёор дуулаба. Мүн тиихэдэ Үбэр Байгалай хизаарай Хёлгын аймагай уран һайханда дуратайшуул тус концертдэ хабаадалсаба.

Захааминай аймагһаа гарбалтай дуушан, хүгжэм зохёогшо Булат Бадмаев гал тэргэдэ һуужа, Сагаан Дара Эхын рамнайда ошоһон байгаа. Тэрэ хүн зоной халуун альга ташалган доро сог залитай дуунуудаа хангюурдабал даа.

Холо ойрын нютагуудһаа иишэ хүрэжэ ерэһэн, буян хуряажа ябаһан үбгэд, хүгшэд микрофондо дүтэлхэ эрхэеэ хүсэд дүүрэнээр хэрэглэбэ. Хэбэд номхон Хэжэнгын Загаһата нютагаархин элбэг дэлбэг бэлэг сэлэгүүдээ алтан гарта Цыбан дархандаа барюулаа. Улаан-Үдэ хотоһоо Сагаан Дара Эхэдэ мүргэхэеэ зорюута ошоһон зоной ябаһан автобусой сонхоор саһаар бүрхөөгдэһэн харгын далан, зарим тээгээ мүльһэтэжэ үрдиһэн дардам харгы дайралдабашье, саг агаарай шэнжэ зунайхидал адли дулаан байба.

Сагаан Дара Эхэ тухай тобшо мэдээсэл

Ута наһа наһалхын тула хүн Сагаан Дара Эхэдээ мүргэхэ юм байна. Хүндэ үбшэндэ нэрбэгдэһэн хүн Сагаан Дара Эхэдээ хандабал, эдэгэдэг. Энэ наһандаа арбан хара нүгэл хэхэеэ тэбшэжэ, арбан сагаан буян бүтээхэ сэдьхэлтэй, саашадаа гэгээрхэ гэһэн зорилго урдаа баримталһан лэ хүн Сагаан Дара Эхэдэ хандажа, ута наһа гуйха ёһотой юм.