1367
Гүрэн доторнай засаг барижа байгаа «Нэгэдэмэл ниитэ Росси» (“ЕДИНАЯ РОССИЯ”) нам сентябриин 18-да боложо үнгэрһэн hyнгалтада яаха аргагүй эрхимлэжэ, нэгэдэхи һуурида гарахадаа, ехэ амжалта туйлаа гээшэ. Манайшье халюун талата Буряадта арад зоной һанамжа, һунгалтада ерэжэ үгэһэн дууниинь хадуураагүйл даа хамтын ехэ дүнгүүдһээ.
Арадай һунгалтын һүүлдэ хэлэгдэхээр амаршалгын хамаг һайхан үгэнүүд хэлэгдээ. Ан-бун боложо, ажабайдалнай хуушан урасхалдаа орожо эхилбэ. Тиигээшье һаань, шүүмжэлэн бодомжолхо, шэнэ һунгамалнуудайнгаа арга боломжонууд тухайнь хөөрэлдэхэ, ерээдүйн ажалыень багсаамжалан һагад зураглаад туршая. Гэхэтэй хамта хуули зохёон гаргадаг гүрэнэй дээдын зургаанай – долоодохи зарлалай Гүрэнэй Дүүмын – һүүлшын һонинуудтай уншагшадаа танилсуулха хүсэлэнтэйбди.
Арсашагүй илалта
Манай Буряад Уласһаа Гүрэнэй Дүүмын хоёр һунгамал (депутат) засаг баригша намаар һунгагдаһан болоно. Нэгэ мандадтай тойрогоор уласаймнай болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайд Алдар Дамдинов арсашагүй илалта туйлаа гээд олондо мэдээсэл тараадаг бүхы хэрэгсэлнүүд шууд дуулгаа һааб даа. Тэрэнэй түлөө дуугаа үгэһэн һунгагшадай тоо – 108 мянга гаран гү, али 37,5%. Алдар Дамдиновай түлөө дуугаа үгэһэн һунгагшадай тоо Буряад Уласаймнай бүхы аймаг, хотонуудта Дүүмэдэ һууха бусад дуратайшуулһаа булюу байгаа гээд онсолон тэмдэглэлтэй.
Описание: Алдар Дамдинов
Харин тиихэдэ гансал Северобайкальск хотын ажаһуугшад тэндэхи нэгэ һургуулиин захирал, Арадай Хуралай мүнөө хүдэлжэ байгаа зарлалай һунгамал Оксана Бухольцевагай түлөө олоор һунгаа: 3388 хүн (49% шахуу). Хэды тиигэбэшье, эндэшье Алдар Дамдинов миин үлөөгүй. Тэрэнэй түлөө холын хойто хотодо ажаһуудаг аяар 1295 хүн дуугаа үгөө. Энэнь һунгалтада хабаадагшадай 19 хуби шахуу болоно.
Николай Будуевай талаан ехэ
Харин «Нэгэдэмэл ниитэ Росси» намай тобьёгоор Николай Будуев һунгамал болохонь гээшэ гү, али үгы гү гэһэн асуудал эртын манан шэнги үдхэнөөр тунашоод, үнгэрэгшэ долооной тэн болотор таран дэгдэнгүй, тэсэбэригүй зариманай уур сухал хүргэжэ, зохолоожо, зобоожо амаруулаагүй. Буряадай түлөөлэгшэ, Бүхэроссиин арадай фронтын эдэбхитэн Николай Будуев гарабал даа урагшаа гэжэ гүрэнэй Түбэй һунгуулиин комиссиин нарин бэшэгэй дарга Майя Гришина үнгэрһэн гарагай дүрбэндэ соносхоо. Ородой Холбооной Засагай газарай Түрүүлэгшэ, “Нэгэдэмэл ниитэ Росси” намай ударидагша Дмитрий Медведевэй мандат манай түлөөлэгшэдэ үгтэһэн болоно. Энэнь ехэ хүндэтэйшье, харюусалгатайшье үйлэ хэрэг гэхэдэ, буруу бэшэ. Теэд яахадаа, ямар туйлалтануудай түлөө заабол манай Николай Будуевта тэрэ мандат үгтөө юм гэһэн асуудал олоной толгойдо түрэнэ ёһотой.
Описание: Николай Будуев
Ушарынь гэхэдэ, “Нэгэдэмэл ниитэ Росси” нам һунгалтын урда тээ манай Буряад Улас, Эрхүү можо болон Үбэр Байгалай хизаар гурбаниие нэгэ тойрог болгожо нэгэдүүлээд, тобьёгоо бүридүүлһэн байха юм. Сентябриин 18-да гурбан регионой 500 мянга гаран һунгагшад энэ намай түлөө дуугаа үгэһэн байна. Нэгэ мандадай “сэн” – 230 мянган һунгагшадай дуун гээд элирхэйлэгдээ һэн. Тиигээд манай гурбан регионуудһаа Иосиф Кобзон (Үбэр Байгалай хизаар), Николай Николаев (Эрхүүгэй можо) депутадууд болоһон байгаа. Үлөөшэ 100 мянга гаран һунгагшадай дуун гурбадахи мандадта хүрөөгүйшье һаа, партиин бүридүүлһэн бусад тойрогууд соо эгээл олоор үлэһэн байшоо. Энэл “үлэгдэл” дээрэ бусад тойрогуудһаа нэгэ мандадта хүрэтэрнь һунгагшадай дуунууд нэмэгдээд, бүтэн мандат болошоо бшуу. Тиихэдээ манай Николай Будуев гурбан регионой тобьёгто гурбадахи һуурида табигдаһан хадаа Гүрэнэй Дүүмын мандадта хүртэбэ. Яһала талаантай хүн гээд тэрэниие нэрлэбэл, алдуу болохогүй гэжэ һанагдана.
Хубаарита тушаалнуудай хуби заяан
Гадна бүри һүүлэй мэдээсэлээр, засаг баригша намай Гүрэнэй Дүүмын һунгамалнуудай тоодо ороһон түлөөлэгшэд ехэ суглаа үнгэргэжэ, “алагдаһан баабгайнгаа” “арһа хубааба” гэнэ. Ородой парламентын доодо танхим болохо Дүүмэдэмнай энэ удаа 26 хороон байгуулагдаха хэбэртэй. Тэрэ хороонуудта бултандань ноёд – түрүүлэгшэнэр, нэгэдэхи болон юрыншье орлогшонор хэрэгтэй. Эгээл энэ тушаалнуудые хубаарилга үнгэрһэн долоондо уридшалан болобо гээшэл даа.
Энэ хубаарилгада манайшье түлөөлэгшэ оролсобо гэхэ. “Ниитэ нэгэ Росси” намай хэблэлэй албанай мэдээсэһэнэй ёһоор, үнгэрһэн долооной эсэстэ болоһон зүблөөн дээрэ Николай Будуевые Гүрэнэй Дүүмын Байгаалиин нөөсэнүүдэй, эд зөөриин болон газарай харилсаануудай талаар хорооной түрүүлэгшын орлогшын тушаалда дэбжүүлһэн байна.
Саашань хөөрэхэ болоо һаа, иимэ. Бии болгогдохоор түсэблэгдэһэн 26 хороонойнгоо хахадыень – арбан гурбыень – тулюурхан дүнгүүдые харуулаашье һаа, Дүүмын дулаахан ордон руу орожо шадаһан бусад намуудтаа “Нэгэдэмэл ниитэ Россиинь” “бэлэглээ” юм ха. Һунгагдаһан 450 һунгамал сооһоо 343-ниинь гансахан энэ намай гэшүүн байжа, орон дотор засаг барижа байһан парти бусад намуудтай тушаалнуудые заал һаа хубаалдаха уялгатай бэшэ юм. Харин Дүүмэ соогоо хороонуудайнгаа хахадыень ондоо намай гэшүүд толгойлог гэжэ Владимир Путинай байгуулһан партиин гэшүүд һайн дураараа шиидхэбэри абаа. Энэнь орон доторнай тогтонижоод байһан засаг барилгын заншалай үндэр шатада гараһые гэршэлнэ бшуу.
Бусад намууд өөһэдынгөө һунгамалнууд сооһоо дарганарые томилхо эрхэтэй болоно. Эдэнь Ородой Холбооной коммунис намһаа һунгагдаһан 42 һунгамал, 23 эсернүүд, ЛДПР-эй 39 гэшүүн болоно. Тохоногоороо түрисэлдэхэһөө наагуур хабшуулдажа байгаад, зарим тээнь үнэн худал хоёрой уулзуур дээрэ шахуу, элдэб юумэнһээ далтирангүй ябаһанайнь үрэ дүн, бодото шагналынь болонол бэшэ гү, Дүүмын дарганарай дулаахан таһалганууд, зузаахан портфельнүүд?
Залуугай танилнууд замаа дахин залгаха
Ородой Холбооной Федеральна Суглаанай Гүрэнэй Дүүмын һунгамалнууд боложо тодорһон Алдар Дамдинов Николай Будуев хоёр үнинэй танилнууд юм. Наһаараашье бэе бэеһээ холо ошоогүй, нэгэ дээдэ һургуулиин нэгэ һалбарида түүхын багшын мэргэжэлээр һуража гараһан. Теэд тэрээнһээ сааша ажабайдалай үргэн замда гарахадаа, харгынуудынь асатаһан байха юм.
Алдар Дамдинов багшаранай дээдэ һургуулитаяа, Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яамантай, бүхы Буряад Уласайнгаа энэ ехэ һалбаритай ажалайнгаа намтар холбоо гэжэ мэдэнэбди. Хэһэн, бэелүүлһэн хэрэгынь яһала ехэ. Аймаг, тосхон бүхэндэ эрдэм һуралсалай талаар боложо байһан хубилалтанууд Алдар Дамдиновтай холбоотой, тэрээндэ хабаатай гэбэл, алдуу болохогүй.
Харин тиихэдэ Николай Будуев засагай зургаануудта мэргэжэлтэнээр хүдэлөө, эрдэмэй талаар һургуулияа дээшэлүүлхэ хүсэлэнтэйгөөр гүрэнэй ниислэлдэ һураа. Удаань Улаан-Үдэеэ бусажа ерээд, засагай зургаанда, хотын тойрогто, олондо мэдээсэл тараадаг хэрэгсэлдэ ажалайнгаа намтар үргэлжэлүүлээ, ниислэл хотын һунгамалнуудай зүблэлдэ һунгагдаа һэн гээд һануулая. Хотын болон зарим хүдөө аймагуудайшье засаг баригшадые, илангаяа ниислэлэйнгээ засаг даргые, “Нэгэдэмэл ниитэ Росси” намай гэшүүдые шүүмжэлдэгээрээ мэдээжэ болоо. Гэбэшье, һүүлэй һүүлдэ, шүүмжэлдэг байһан засаг баригша намайнгаал хүсөөр Гүрэнэй Дүүмэдэ орохо хубитай байшоо.
Сурбалжалагшадтай һая хөөрэлдэхэдөө, Алдар Дамдиновшье, Николай Будуевшье Буряад оронойнгоо, арад зонойнгоо, һунгагшадайнгаа түлөө ажалаа суг хамта ябуулхабди гээд хэлэнэ. Энэнь тон зүб. Залуудаа сугтаа алхалжа ябаһан эдэ хоёрой зам дахяад залгалдабал, зали ехэтэй болохо зэргэтэй гээд бодогдоно.
Һайхан найдал бии
Яагаашье һаа, хуули зохёон гаргалгын дээдын зургаанда хоёр һунгамалтай боложо шадаһан Буряад Уласай юрын арад зон ямар туһа нэмэри тэдээнһээ хүлеэхэ болонобибди? Манай эрхэнүүдые хайшан гээд хамгаалхаб, эдэй засагай (экономикын) гол шэглэлнүүдээр – хүдөө ажахы, үйлэдбэри, аяншалгын талаар ямар туһаламжа үзүүлхэб? Манай уласта сэхэ хабаатай ямар хуулинуудые “түлхижэ”, баталан абхуулха аргатайб? Эдэ болон бусад асуудалнуудта харюу саг лэ үгэхэ гэжэ һанагдана.
Хэды тиигэбэшье, һайхан найдал бултандамнай бии – залуу, эрдэмтэй, хурдан бодолтой, хурса хэлэтэй хоёр хүбүүднай түрэл нютагайнгаа түлөө оролдожо, ажал ябуулаа һаа, заатагүй амжалтатай байха бэзэ. Бидэ, арад зон, нютагаархидынь, бултадаа дэмжэхэ ёһотойбди. Нютаг ороноймнай эзэд, огторгойн олон мянган бурхад туһалхал байха.
Автор: Баяр БАЛДАНОВ
