1481
Үнгэрһэн долоон хоногто заншалта болоһон эдир дуушадай “Наранай туяа” конкурс Улаан-Үдэ хотодо Буряад драмын театрай тайзан дээрэ үнгэрбэ. Аяар 25 жэлэйнгээ ой тэмдэглэжэ байһан энэ һонирхолтой мүрысөөндэ ганса Буряад Уласай аймагуудай хүбүүд, басагад бэшэ, мүн хүршэ Үбэр Байгалай хизаарай болон Эрхүү можын түлөөлэгшэд дуратайгаар манай ниислэлдэ ерэдэг юм.
Шэлэлгын шатада хабаадаһан 5-һаа 17 хүрэтэр наһатай 122 хүбүүд, басагадай 21-ниинь түгэсхэлэй гала-концертдэ дуулаха эрхэдэ хүртөө.
Найр нааданда хабаадалсаһан Буряад Уласай соёлой яаманай сайдай орлогшо Наталья Светозаровагай хэлэһээр, дуунай энэ мүрысөөндэ хабаяа туршаһан эдир хүбүүд, басагадай олонхинь ерээдүйнгөө харгы олоно гээшэ.
- 25 жэлэй хугасаа соо “Наранай туяагай” хэмжээндэ мянга гаран эдиршүүл тайзан дээрэ гараһан байна. Энэ хүнгэн хэрэг бэшэ гэжэ бидэ мэдэнэбди. Хүбүүд, басагадай олон шата дабажа гараад, түрүү һууринуудые эзэлхэдэнь баярламаар. “Наранай туяада” хабаадажа, түрүүлжэ шадаагүйшье хүүгэдэй олонхинь баһал бэлиг талаантай, саашадаа аялга дуунтай наһанайнгаа зам холбодог юм. Тиимэһээ “Наранай туяагаймнай” элшэ гэрэл жэлһээ жэлдэ улам хурсадажа, хүн зоноо баярлуулжа байг лэ, - гэжэ Наталья Светозарова хэлээ.
Жэл бүри “Наранай туяа” эмхидхэдэг Уласай арадай уран бүтээлэй түбэйхидэй тэмдэглэһэнэй ёһоор, элдэб үедэ эндэ бэеэ харуулжа шадаһан эдир дуушад саашадаа мэдээжэ артистнууд боложо гарана. Евгения Рейзвих, Саяна Аюшеева, Амархүү Борхүү болон бусадые нэрлэмээр. Мүнөө жэлэй мүрысөөнэй шүүгшэдэй комиссиие хүтэлбэрилһэн Буряадай эстрадын одон Зорикто Тогочиев түрүүшынгээ алхамуудые энэл тайзан дээрэ хэһэн намтартай.
- Тус конкурс хадаа олон тоото эдир хүбүүд, басагадта мэргэжэл шэлэлгын талаар туршалгын талмай боложо үгэнэ ха юм. “Наранай туяа” жэл бүри шэнэ нэрэнүүдые элирүүлнэ, - гэжэ Зорикто Тогочиев мэдүүлнэ.
Мүрысөөнэй түгэсхэлдэ шалгарһан үхибүүдтэ шангууд барюулагдаба. Гусиноозёрск хотын Павел Бутин, Кабанскын Капитолина Огаркова болон Улаан-Үдын Арина Габитова гэгшэд гурбадахи шатын дипломуудта хүртөө. Буряад Уласай Спортын болон залуушуулай бодолгын яаман Арина Габитовада бүхэроссиин хүүгэдэй “Океан” гэһэн түбтэ амарха путёвко барюулаа.
Хоёрдохи шатын дипломууд Закаменск хотын Тамир Содбоев, Гусиноозёрск хотын Анита Бальжиева болон Түнхэн аймагай Хэрэн һууринай Эрдэм Улукшонов гэгшэдтэ барюулагдаба. Чайковскиин нэрэмжэтэ Соёл, урлагай колледжын шангууд Эрдэм Улукшонов болон Павел Бутин гэгшэдтэ үгтөө.
29-дэхи буряад гимназиин Ванжил Дамбаев, Баунтын аймагай Милада Максимова, Улаан-Үдын Арсалан Будаев болон Надежда Данжеева (хоюулаа хүүгэдэй урлагай 4-дэхи һургуули), 33-дахи гимназиин Гурген Агаджанян гэгшэд нэгэдэхи шатын дипломуудта, мүн тусхай шангуудта хүртэбэ.
Конкурсын 25 жэлэй ойн баярай Гран-при шанда Буряад Уласай Үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Александра Базарова абажа, олон тоото түрэл гаралаа, нүхэдөө баясуулба. Бэлигтэй багша Баярма Базарсадуевна Тудупова энэ басагые бэлдэһэн байна. Александра “Артек” гэһэн уласхоорондын хүүгэдэй түбтэ амарха путёвкоор шагнагдаа.
Автор: Борис Балданов
Описание: Эрдэм Улукшонов
Автор: Борис Балданов
Описание: Анита Бальжиева
Автор: Борис Балданов
Описание: Анна Балдаева болон Туяна Цыремпилова
Автор: Борис Балданов
Описание: Эгээл эдир хабаадагшад
Автор: Борис Балданов
Описание: Арсалан Будаев
Баян түүхэтэй “Наранай туяагай” хуудаһануудые ирахада, һонирхолтой мэдээнүүд байна. 1999 ондо Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай сайдай орлогшо байһан Евгения Дамбиевна Чимитова тус конкурс тухай мэдээжэ гүн ухаатанай (философой) хэлэһые өөрынгөө үгөөр хэлээ бэлэй: “Үхибүүн бүхэн өөрын бэлиг талаантай”. 1999 ондо тус мүрысөөндэ оройдоол 130-аад эдир дуушад хабаадаһан байна. Тэрэ хүндэ сагта үхибүүдээ олон хүгшэн эжынэр, үбгэн абанар мүнгөөр хангажа, Улаан-Үдэ асарһан байна гэжэ “Буряад үнэн” сонин бэшэнэ. Зургаан наһатай Катя Санжиевае (Гусиноозёрск) бүхы сугларагшад хаража баярлаа. “Медвежонок” гэһэн һургуули-сэсэрлигэй шаби Маша Ермолина, 49-дэхи һургуулиин һурагша Виктория Орбодоева болон Елена Точилина (Гусиноозёрск) гэгшэд түрүүлһэн байна.
“Наранай туяа” конкурсые эмхидхэгшэ, 2000 ондо уласай уран бэлигтэнэй түбэй мэргэжэлтэн байһан Жаргалма Архинчеевагай хэлэһэнэй ёһоор, эдир дуушадай тоо нёдондонойхиһоо нэгэ бага үсөөн байбашье, географическа талаар харахада, хүдөө нютагһаа хүбүүд, басагад олон байба. Аха аймагай Оля Самаева, Зэдэ аймагай Радик Чагдуров, Байгал шадархи аймагай Елена Симонова, Сэлэнгэ аймагай Елена Лазарева, Загарай аймагай Ирина Батуева, Мухар-Шэбэр аймагай Дима Полетаев болон бусад шангай һууринуудые эзэлһэн байна. Тиихэдэ Виталий Круглов гол шанда хүртөө һэн.
2004 ондо манай сурбалжалагша “Наранай туяа” бүри холуур яларжа эхилбэ гэжэ бэшэһэн байна. Ушарынь гэхэдэ, Үбэр Байгалай хизаарай, Эрхүү можын, Хакас Уласһаа айлшад Улаан-Үдэдэ айлшаар бууһан гээшэ. Абакан хотоһоо ерэһэн айлшан Марина Чаптыкова абаһаар лэ Гран-при шанда хүртөө бэлэй.
Сэлэнгэ аймагай Адиса Содномова, Аха аймагай Айгуль Гомбоева, Улаан-Үдын Настя Левина болон Ольга Нарушевич гэгшэд тиихэдэ шалгараад, Буряад Уластаа мэдээжэ болонхой.
Уран бэлигтэй хүүгэдэй харгыень гэрэлтүүлнэ
"Наранай туяа” гэһэн хүүгэдэй конкурсын гимн бэшэһэн авторнуудые хүндэлэлгын ёһолол болобо. Дуу зохёоһон багшын ажалай ветеран Нина Цырендоржиевна Будожаповае Буряад театр соо сугларагшад нэрьемэ альга ташалгаар угтаа. Буряад Уласай Соёлой яаманһаа Баярай бэшэг болон бэлэгүүд тэрээндэ барюулагдаа.
Нина Цырендоржиевна Будожапова хоридохи зуун жэлэй 1960-аад онуудһаа Хэжэнгын аймагай Могсохоной дунда һургуулида олон жэлэй туршада багшалһан намтартай.
- Нэгэ бага саарһа эреэлдэг хадаа хүүгэдые суглуулжа, уран зохёолой кружок хүтэлбэрилдэг байгааб. Хүбүүд, басагадые элдэб янзын найруулгануудые бэшүүлжэ һургадаг һэм. Үхибүүдтэй хүдэлжэ, өөрөөшье яһала дүй дүршэлтэй болооб. “Хэжэнгэ” болон “Буряад үнэн” сонинуудта шабинараймни олон тоото бүтээлнүүд толилогдоһон юм. Энэ хадаа һургаһан хүүгэдэймни эгээл ехэ амжалтанууд гэхэдэ, алдуу болохогүй, - гэжэ Нина Цырендоржиевна хэлэнэ.
1990-ээд онуудта уласай хэмжээндэ “Наранай туяа” гэһэн конкурсын үнгэргэгдэжэ эхилхэдэ, Нина Будожапова иимэ нэрэтэй шүлэг зохёоһон байна.
- 1993 ондо минии шаби Янжил-Лхама Санжижапова энэ шүлэгтэмни хүгжэм зохёоһон байна. Тэрэ олон хүүгэдэй эхэ болонхой, мүнөөдэр ерэжэ шадаагүй. Хэдэн жэлдэ “Наранай туяа” Хэжэнгын аймагай тайзан дээрэ оло дахин зэдэлээ. Манай нютагай бэлигтэй басаган, мүнөө багша мэргэжэлтэй Баярма Лайдапова уласай конкурсдо энэ дуу анха түрүүшынхиеэ хангюурдаһан байна. Тиигэжэ 1997 онһоо хойшо тус дуун мүрысөөнэй гимн болоод, жэл бүри зэдэлнэ гээшэ. “Наранай туяа” гэһэн конкурсын олон хүнүүдтэ һайшаагдажа, уран бэлигтэй үхибүүдэй харгыень гэрэлтүүлжэ байһандань, тон ехээр баярлажа ябадагби, - гэжэ Нина Цырендоржиевна хэлэнэ.
“Наранай туяа” гэһэн конкурсын аяар 25-дахияа үнгэргэгдэхэеэ байхадань, Буряад Уласай арадай уран бүтээлэй түб хүүгэдэй дуу бэшэгшэдэй дунда мүрысөө эмхидхээ. Хуби заяанай табисуураар эндэ баһал Нина Будожаповагай зохёоһон “Алтанхан мүшэд” гэһэн дуун эрхим гэжэ тодороо. Мэдээжэ композитор Ринчин Бурхиев һайхан шүлэгэй үгэнүүдтэ хүгжэм зохёожо, олон хүүгэдые баярлуулба. Баяр ёһололой оршон байдалда Ринчин Бурхиевай басаган Наран Бурхиева олоной анхаралда түрүүшынхиеэ энэ дуу гүйсэдхэбэ.
- Үхибүүдтэ зорюулагдаһан олон дуутайб. Нэгэтэ шэнэ дуу зохёохо гэжэ шүлэгүүдые шэлэжэ һуугааб. Нина Цырендоржиевнагай бэшэһэн энэ шүлэг дайралдажа, абаһаар лэ хүгжэм һанагдаа һэн, - гэжэ Ринчин Бурхиев хөөрэнэ. – Бага басагамни үшөө һайнаар хэлэндэ ороодүй ябаһан аад, энэ дуунай аялга гүнгэнэжэ ябагша һэн. Харин мүнөөдэр олоной урда энэ дуу гүйсэдхэбэ.
Автор: Борис Балданов
Описание: Н.Будожапова, Р.Бурхиев, Ж.Архинчеева
Автор: Борис Балданов
Описание: Н.Бурхиева
“Алтанхан мүшэд” баһал “Наранай туяадал” адли олон хүбүүд, басагадай зүрхэ сэдьхэл эзэлжэ, хаа-хаанагүй зэдэлжэ байг лэ даа.
Наранай туяа
Хүгжэмынь Я. Санжижаповагай Үгэнь Н. Будожаповагай
1. Балшар багахан хүүгэдэй
Баян дэлгэр сэдьхэлдэ
Баяр зугаа асарһан
Бахархамаар нааданши.
Дабталга:
Наранай туяа, наранай туяа
Наһанайм заяан, наһанай заяа.
2. Эдир манай хүүгэдэй
Оюун бэлиг бадаруулһан
Элшэ гэрэлээр сасарһан
Эгээл һайхан нааданши.
Дабталга:
Наранай туяа, наранай туяа
Наһанайм заяан, наһанай заяа.
3. Сэсэн сэбэр хүбүүдэй,
Сэсэг мэтэ басагадай
Соло габьяа ургуулһан
Сарюун сагай эхинши.
Дабталга:
Наранай туяа, наранай туяа
Наһанайм заяан, наһанай заяа.
Энэ үдэшэ илалта туйлажа, түрэл гаралаа баярлуулһан хүбүүд, басагадай һайхан үгэнүүдые шагнабабди.
Автор: Борис Балданов
Александра Базарова, Буряад Уласай Үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша:
- “Наранай туяа” гэһэн мүрысөөндэ гурбадахияа хабаадааб. Одоошье Гран-при шанда хүртэһэндөө баярлажа байнаб. Мүнөөдэр тайзан дээрэ бүхы дэлхэйдэ мэдээжэ “Аллилуйя” гэһэн дуу гүйсэдхөөб. Гансал англи хэлэн дээрэ дуулаха дуратайб. Тиимэһээ энэ дуу тон зүб шэлээб гэжэ һананаб.
Мүнөө һургуулиингаа “Наран” ансамбльда дууланаб, олон наадануудта, концертнүүдтэ хабаадаһан байнаб.
Оройдоол зургаа наһатайдаа уласай “Баатар, Дангина” гэһэн конкурсдо хабаадажа, хоёрдохи шатын дипломдо хүртөө һэм. Тэрэ гэһээр дуулажа, хатаржа эхилээб. Мүн 4-дэхи ангиин байхадаа, дуу дуулаха дуратай байһанаа ойлгооб.
Автор: Борис Балданов
Тамир Содбоев, Закаменск хотын 1-дэхи һургуулиин 3-дахи ангиин шаби:
- Түрэл Захааминдаа “Наранай туяа” гэһэн конкурсдо нэгэдэхи һуури эзэлээд, эндэ ерээд байнаб. Үшөө “Гэгээн аласай одод” гэһэн мүрысөөндэ хабаадаа һэм.
Бүхы дээрээ 30 гаран дуу дууладагби. Эндэ “Нэрэгүй нэхытэ” гэжэ дуу дуулааб. Минии дуунай багша Лариса Валерьевнада баярые хүргэнэб.
Би ганса дуулаха дуратай бэшэб, мүн зурадагби, ой модон соогуур сэнгэхэ дуратайб. Үнгэрһэн зун һархяаг суглуулааб.
Автор: Борис Балданов
Надежда Данжеева, Улаан-Үдэ хотын 56-дахи һургуулиин 6-дахи ангиин шаби:
- Һүүлшын шатада орооб гэжэ мэдээд, дуугаа дуулахадаа, нэгэшье айгаагүйб, хүл гарни һалганаагүй. Тус конкурсдо гүйсэдхэхэ дуугаа багша Лариса Викторовна Лавреноватай шэлээбди.
Үшөө хүүгэдэй сэсэрлигтэ ябахадаа, дуулажа эхилээб. Тиихэдэ би хоорто ябадаг байгааб, Елена Сергеевна багшамни намда ехээр туһалагша һэн. Лариса Викторовна саашадаа соёлой болон урлагай һургуулида орохыемни дурадхаа.
Автор: Борис Балданов
Милада Максимова, Бабанта аймагай Багдаринай һургуулиин 5 ангиин һурагша:
- “Наранай туяа” гэһэн мүрысөөндэ хабаадахыемни минии дуунай багша Валентина Максимовна Бадмажаповагай дурадхахадань, абаһаар лэ бэлдэжэ эхилээб. “Эх, дороги” гэһэн мэдээжэ ород дуу сээжэлдэхэдэшье, дуулахадашье хүндэ байгаа. Түрүүшынхиеэ энэ дуу “Золотые нотки” гэһэн аймагай мүрысөөндэ дуулаад, нэгэдэхи шатын дипломдо хүртөө һэм.
Автор: Борис БАЛДАНОВ
