​Буряад хэлэ үзэхэ арга бултанда олгохо хэрэгтэй

Һуралсалай шэнэ жэлһээ Буряад Уласай бүхы һургуулинуудта буряад хэлэ үзэхэ арга боломжо зохёохо даабари Буряад Уласай Толгойлогшо – Засагай газарай Түрүүлэгшэ Вячеслав Наговицын Болбосоролой болон эрдэм ухаанай, Мүнгэн һангай яамануудта үгэбэ.

Һургуули бүхэндэ заатагүй өөрын багша байха бэшэ, ондоошье һургуулиһаа ерээд зааха мэргэжэлтэн ажаллажа болохо гээд тодорхойлогдоно. Ушарынь гэхэдэ, мүнөөдэрэй байдалаар эрдэмэй гуламта бүхэндэ буряад хэлэн заагданагүй гэжэ тэмдэглэлтэй. Тэдэнэй тоо мүнөө 115-да хүрэнхэй юм.

– Буряад хэлэ үзэхэ дуратай гансаханшье һурагшын байгаа һаа, тэрээндэ тиимэ арга заатагүй байха ёһотой. Хуулиин ёһоор энэ эрхэ олгогдонхой. Харин арга боломжоор хүүгэдые засагай зургаанууд хангаха ёһотой, - гэжэ уласай хүтэлбэрилэгшэ түсэблэлгын зүблөөн дээрэ хэлээ.

Мүнөөдэрэй байдалаар манай уласта ажаһуудаг 67 мянган үхибүүд буряад хэлэ үзэдэг юм. Энэнь бүхы һурагшадай хахадһаа тээ олохон болоно. Түрэлхи хэлэн 100 һургуулиинуудай гол программада оруулагданхай, үшөө 252-тонь гүрэнэй хэлэн гээд заагдана. Хамта дээрээ уластамнай ажаллажа байгаа 467 һургуулиин 115-дань буряад хэлэн заагданагүй. Тэдэ зургаан аймагуудта хүдэлмэриеэ эрхилжэ байһан эрдэмэй гуламтанууд болоно гээшэ.

Хүсөөр баалажа, буряад хэлэ үзүүлхэ бэшэ, харин үхибүүдые һонирхуулха хэрэгтэй гээд Вячеслав Наговицын тоолоно: ниитын эмхи зургаанууд, үхибүүдэй эхэ, эсэгэнүүд, түрэлхидынь иимэ ажал ябуулха зэргэтэй.

Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайдай уялгануудые дүүргэгшэ Баяр Жалсановай мэдээсэһэнэй ёһоор, буряад хэлэ үзэхэ арга боломжо һургуули бүхэндэ зохёохо ажал даб дээрээ эхилэнхэй.

Северобайкальск хотодо, Хойто-Байгалай, Тарбагатай болон Муяын аймагуудай һургуулинуудта буряад хэлэн нэгэшье заагданагүй. Кабанскын болон Бэшүүр аймагуудай хамаг һургуулинуудай гурбанай нэгэл хубида гүрэнэй хоёрдохи хэлэ заадаг байна.

– Энэ асуудал шиидхэхын тула, ганса багша бэшэ, танхимһаа захалаад, ном һудар, эрдэмтэдэй бэшэһэн заабаринууд хүрэтэр хуу хэрэгтэй болохо. Нютагай засагай байгууламжануудта тусхай бэшэг бэшэжэ, хэрэгтэй бүхы юумэеэ, мүнгэ алтаа тооложо, манда дуулгахыень гуйбабди, – гээд Баяр Жалсанов хэлэнэ. – Хэрэгтэй болоо һаань, буряад хэлэ мэдэдэг юрэнхы һуралсалай ондоошье эрдэмүүдые заадаг багшанарые һургахаар бэлэмди. Тиимэ тусхай һуралсал үнгэрхэхэ арга Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулидашье, багшанарай мэргэжэл дээшэлүүлдэг институдташье бии юм.

Энэ хэрэгые мүнгөөр хангаха асуудалынь Буряад Уласай Мүнгэн һангай яаманда даалгагдаба. Нүгөө яаманайнгаа хэһэн багсаамжалгаар уласай бюджедтэ хубилалтануудые оруулха дурадхал мүнгэн һангай яаманайхид бэлдээд, Арадай Хуралай үзэмжэдэ Засагай газар табиха зэргэтэй.

Эршэтэйгээр табигдаһан энэ асуудал амжалтатайгаар шиидхэхын түлөө буряад хэлэ бэшэгэй факультет заатагүй хэрэгтэй болоно. Түрэлхи хэлэнэй багшанарые бэлдэдэг гуламта һэргээхэ тухай асуудал үнгэрһэн жэлэй эсэстэ Бүгэдэ Буряадай үндэһэн соёлой эблэлэй эмхидхэһэн суглаан дээрэ хэлсэгдэжэ, шухала хэрэг шуумгай түргэн бүтээхэ тухай шиидхэбэри абтаа һэн гээд һануулая. Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин эмхидхэн байгуулагша – Ородой Холбооной Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман энэ хэрэг яараад бүтээхэ бэзэ гэжэ найдаха болонобди. Хэлэһэн үгы хоёр адли бэшэ, асуудал табижал байха хэрэгтэй. Уласай Толгойлогшоһоо эхилээд, юрын улад хүрэтэр бултанай һанаа зобооһон энэ асуудал һайнаар лэ шиидхэгдэг.