1025
Улаан-Үдэ – Москва гэһэн шэглэлээр Буряад ороной басагадай ябагаар, санаар ута зам гаталһанһаань хойшо 80 жэл үнгэрбэ. Энэ ойдо зорюулагдажа, баяр ёһололой хэмжээ ябуулганууд Кабанск аймагта мартын 16-да үнгэргэгдэхэ юм.
Энэ түүхэтэ хэрэгтэ зорюулан, Хандала – Шергино гэһэн тосхонуудай хоорондохи зай һурагшад ябагаар гаталха болоно. Улаан-Үдэhөө санаар Москва хүрэхэ хэмжээ ябуулгада хабаадаһан Мария Хахалова, Софья Тыхеева, Вера Любимская гэгшэд Кабанск аймагһаа гарбалтай байһан юм. Тэдэнэй бага ба эдир наһан Хандала, Шергино нютагуудта үнгэрhэн намтартай.
Энэ хэмжээ ябуулгада хабаадаха һурагшад дипломуудаар болон дурасхаалта бэлэгүүдээр шагнагдаха юм. Хандала – Шергино тосхонуудай хоорондо ябагалха һурагшадые хээрэ тyхеэрэгдэхэ кухни эдеэлүүлхэ ёhотой. Шергино һууринай соёлой байшанда хабаадагшадта болон харагшадта тоглолто табигдаха юм.
1936 оной түүхэтэ аяншалга тухай hануулая. 80 жэлэй саада тээ Буряадһаа гарбалтай 5 басагад 95 үдэрэй туршада 6065 модоной зай ябагаар болон санаар гаталһан юм. Түрэл эхэ орондоо дуратай, үнэн сэхэ, эрэлхэг зоригтой басагад тэрэ үеын залуушуулда ёһотой жэшээ болоһон гэжэ тэмдэглэлтэй. Софья Тыхеева, Мария Хахалова, Елизавета Константинова, Вера Любимская, Анастасия Сункуева гэгшэдэй нэрэнүүд СССР-эй, мүнөө үеын Ород гүрэнэй түүхэдэ онсо һуури эзэлдэг.
1936 оной октябриин 22-то Софья Ананьевна Тыхеева, Мария Уладаевна Хахалова, Елизавета Андреевна Константинова, Вера Григорьевна Любимская, Анастасия Константиновна Сункуева, политрук Александр Степанович Сазонов, командор Леонид Николаевич Бобыкин болон бүлэгэй ударидагша Алексей Буянтуевич Бутунаев гэгшэд холын харгыда гараһан түүхэтэй. Түрүүшын үдэр 41модоной зай гаталжа, Татаурово станци тэдэнэр хүрэһэн юм. Удаань Байгал далайн эрье зубшажа, Эрхүү хизаарай Култук хүрэтэр 1000 модоной зай ябагаар дабаhан юм.
Ноябриин 15-һаа энэ бүлэг санаар аянайнгаа зам үргэлжэлүүлээ. Харгыдань ушарһан бүхы хүдөө һууринуудта хабаадагшадые угтажа, туһа хүргэжэ байгаа. Һалхи шуурганда һаатангүй, эрэлхэг зүрхэтэй санашад 1936 оной декабриин 26-да Новосибирск хотоһоо замда гараба. Янгинама жабартай үбэл тэдэ 90 модоной зай үдэр бүри дабажа, Барабинск хото хүрэжэ, 1937 ониие тэндэ угтаhан түүхэтэй.
1935 ондо Тюмень – Москва гэһэн зайда бүлэг эхэнэрнүүд урилдаhан байна. Энэ бүлэгтэй манай басагад Тюмень хотодо уулзаhан юм. Февралиин дүрбэндэ тэдэнэрые Свердловск хотын эмшэд шалгажа, саашанхи замаа үргэлжэлүүлхыень зүбшөөһэн байна. Удаань 4300 модоной зай гаталһанай удаа, манай санашад Ази болон Европын хилэ дабаһан байна. Тэдэнэр саашаа Башкири, Удмурти, Татарстан, Мордови, Чувашиин дайдаар аянда ябаһан юм. Хараалагдаһан хэмжээ ябуулгын түгэсхэ дүтэлхэдэ, мартын нэгэнһээ үдэртөө гаталха зайгаа ута болгохо шиидхэбэри тэдэнэр абаа.Хэдышье эсээ, сусаа һаа, дүүрэхэеэ байһан аяншалга хүсэ шадал нэмээжэ,тэдэнэр болзор соогоо хүрэхэ газартаа ерээ һэн.Москва шадарай Малаховка һууринда санашадтай Буряад Уласай түлөөлэгшэд М. Ербанов болон П. Шулунов хоёр уулзалга үнгэргөө. Москва хүрэтэр үлэһэн 40 модоной зай гаталжа, мартын 6- да эрэлхэг санашад “Динамо” стадион хүрэжэ ерэбэ. Тэдэниие 30000 хүн халуун альга ташалгаар угтажа байһан юм
Холын замда гараһан бүлэг санашадтай манай Буряад оронhоо холбоо барижа байгаа. Эдэ басагадые аянай ута замдань нютагаархидынь, түрэлхидынь, Буряад Уласай Засагай газар дэмжэжэ, туһа хүргэжэ байһан юм. Эдэнэй эрэлхэг зоригтой баатаршалга мүнөөшье хүрэтэр дабтагдаагүй гэжэ Буряад Уласай спортын болон залуушуулай бодолгын талаар яаман мэдээсэнэ.
