​Далижуулһан эрмэлзэл

Толгойлогшын уялга дүүргэгшэ Алексей Цыденов сур­балжалагшадтай уулзаба. 2 хахад сагай хугасаа соо хөөрэлдөөн үргэлжэлөө. Буряадай толгойлогшын уялга дүүргэгшээр томилогдоһоор тэрэ хоёр һара бо­ложо байна. Буряад ороной олон нютагуудаар арад зонтой уулзажа үрдеэ. Һаяхана Хойто-Байгалай, Баунтын аймагаар ябаад ерээ юм.

Алексей Цыденовые дүтэһөө ха­рахада, ёһотой буряад шарайтай хүн. Иимэ сагаан шарайтай буряадуудай олон хадань, тэрэниие хоёр ондоо үндэһэтэнэй үри гэжэ һанаандааш оруулхаар бэшэ. Шуһамнай хүсэтэйл байна гэжэ һанаанда ороо. Хүнэй нюдэ руу сэб сэхэ, һонирхол дүүрэнээр, хёрхоор харана гэжэ ажа­гламаар байгаа. Сурбалжалагшадай асуудал табихадань, саарһа гуурһа харангүй, дэлгэрэнгы харюу тэрэ дороо үгэнэ. Ашаа шэрэлгэ тухай, тогтоогдомол сэн түлбэри тухай, электричкэнүүдэй ябаха һубарил, Байгал далай тухай элдэб янзын олон орёо асуудалнуудта тордиһогүй ха­рюусаха юм. Юундэ энэ хүн тухай би тиимэ дэлгэрэнгыгээр хөөрэнэбиб гэхэдэ, хүдөө нютагуудаар ябахада, ямар хүн бэ энэ шэнэ толгойлогшом­най гээд улад зон асууна ха юм. Ти­имэ тула адаглаһанаа уншагшадтаа дамжуулхаа һанана гээшэб. Алексей Цыденов өөр тухайгаа, бүлэ, ажал, амидарал ба байдал тухайгаа тодор­хойгоор хөөрэбэ.

Алексей Цыденов 4 үри хүүгэдтэй юм байна, ехэ хүбүүниинь 19 наһатай, Бауманай нэрэмжэтэ һургуулида һурана, дунда хүбүүниинь 5-дахи классай һурагша, басаганиинь 1-дэхи класста һурана, бага хүбүүниинь на­мартаа үендөө хүрэхэ. “Залуунууд байгаад һамгантаяа танилсаа һэмди, тэрэмни нютаг соогоо эгээл сэбэр­хэн гэжэ суутай байһан, зүрхыень эзэлжэ шадаһандаа жаргалтай яба­дагби. Һуралсалай жэлэй дүүрэхэдэ, гэр бүлэмни Москваһаа зөөжэ ерэ­хэ юм. Ехэ хүбүүмни Москвада һуралсалаа үргэлжэлүүлхэ,- гээд Алексей Самбуевич сэтгүүлшэдтэ хөөрэбэ.

Асуудал табиха ээлжээн намда тудахадань, толгойлогшын уялга дүүргэгшэдэ би иимэ асуудал табяаб:

- Та энээхэн дүшөөд наһандаа ябанат, эгээн аза жаргалтай наһантнай хэзээ байгааб? Бага балшар наһандаа гү, залуу зандан ябахадаа гү, али мүнөө энээхэн сагта гү?

- Аба эжы хоёрни мэндэ һайнууд ажаһууна, үхибүүдни үндыжэ бай­на, үри шэригүйб, үнэн нүхэдтэйб, һэшхэлни сэбэр, дуратай ажалтайб, энээнһээ ехэ жаргал юун байхаб даа...

Мүнөөдэрэй агшан зуурада тон ехэ жаргалтай хүн байнаб. Урдамни асари ехэ зорилгонууд байна. Буряад Уласаа дээдын дээдэ шатада гаргаха гэһэн эрмэлзэлни намайе далижу­улна. Ерээдүйдэ үхибүүдтээ, аша­нартаа Буряад ороноо хүгжөөхын тула үнэн сэхээр ажал хээб гэжэ хэ­лэхэ эрхэтэй байхаб. Энэ зорилгоо бэелүүлхын тула үдэр һүнигүй ша­хуу хүдэлнэб. Ажал хэрэгээ ябуулха, яагаад амжалтатайгаар бүтээхэб гэхэ мэтэ асуудалнууд толгойем эзэ­лээд, амар заяагүй урагшаа тэгүүлэн хүдэлнэбди.

Алексей Самбуевичай тойруу бэ­шээр, бодоһон бодолоо, сэдьхэһэнээ, һанаа зобоожо байһан асуудалнууд иимэ байна гээд сурбалжалагшадта- хүгшэн шононуудта сэхэ руунь хөөрэшэхэдэнь, хара мэхэгүй, гэнэн хонгор хүн гээшэ гү даа, Буряад Ула­сые толгойлогшын торгон жолоо баряад ябажа шадаха гээшэ гү, засаг түрын харюусалгата энэ ажалда дан залууданагүй юм гээбы гэхэ мэтэ асуудалнууд толгойдомни орьёлно. Шадамар бэрхэ, түшэхэ тулгуури­тай, найдабаритай туһалагшадтай болоһой даа гэһэн бодолдо эзэлэг­дэнэб.

- Ажалаймни түрүүшын үдэрһөө эхилээд, энэшни муу хүн, тэрэ һайн хүн, тэрээниие бү шагнаарай, энээ­нэй үгэ бү дуулаарай, энэ хүн тэрэ­нэй түрэл гэхэ мэтэ үгэ хүүр хэлээд хүнүүдэй ороходонь гайхаа бэлэйб. Тиигэбэшье би ойлгоноб, улад зон бултал ямар бэ даа холбоотой, ню­таг нуга нэгэтэй, аха дүү, худа ураг, суг һураһан нүхэд гэхэ мэтэ яахын аргагүй тойрожо гарахаар бэшэ ха­рилсаанууд байна. Ямар нэгэ туша­алда хүниие томилходоо, тэрэнэй мэргэжэлэй талаарнь хаража сэгнэ­хэб. Засагай газарта тушаалта хүнүүд һэлгэгдэхэ, тэрээнгүй аргагүй. Ха­рин хэнииеб даа харюусалгата ажал­да табиха гэхэдэ, шэлэн абаха хүнүүд үсөөн байна гэжэ хэлэлтэй. Тиимэ тула баруун тээһээ, түбэй газарһаа хүнүүд ерэхэл болохо. Командые шэнэлэлгэ аажам тэнюунээр, үгэеэ ойлголсожо үнгэргэхэбди. Энээндэ үндэһэ яһатанай асуудалай тэгшэ байхые баримталхаб. Һунгалтын үедэ, һунгалтын һүүлдэ энэ асуудал­да гол анхаралаа хандуулха хэрэгтэй гэжэ ойлгоноб.

Алишье можо, хизаарай Засагай газарта хүдэлхөөр һургуули гараһан, бэлэдхэгдэһэн зоной тоодо орожо, ажалайнгаа хажуугаар һуралсадаг байгаабди. Стэнфордын багшанар, «Боинг» компаниин вице-прези­дент, Кудрин, Греф гэгшэд багшалаа һэн. Англи стажировкодо ошожо, һуралсаа һэмди,-гээд Алексей Цыде­нов сурбалжалагшадта хөөрэбэ.

Буряад Уласай толгойлогшын уялга дүүргэгшэ Алексей Цыденовтэ үшөө иимэ шухала асуудал табяаб:

- Буряад хэлэ хадагалан үлөөхэ ба хүгжөөхэ хэрэгтэ Засагай газарһаа жэл бүри 34 сая мүнгэн зөөри һомологдоно. Энэ мүнгэн зөөри тон зүб тээшэнь ашаглагдана гээшэ гү? Хайшаа хэрэглэгдэнэ гээшэб, энэ мүнгэн буряад хэлэ хүгжөөлгэдэ ошоно гээшэ гү гэжэ арад зоной дунда асуудал, хөөрэлдөөн гаража байдаг. Ажалай хэрэгээр хүдөө ню­тагаар ябахадам, олониитэ улад зон һурагшалдаг, асуудаг гэжэ хэлэхэ байнаб. Энэ асуудал өөрынгөө хи­налта, шалгалта доро абыт гэжэ Тан­да ханданаб.

Алексей Самбуевич минии хэлэһэниие блокнот соогоо бэшэжэ абана һэн. Засагай газарта ажалла­ха гэжэ һургуули гараһан, Буряад орониие хүгжөөн һалбаруулха гэһэн өөрын түсэбтэй, урагшаа түгүүлһэн зоригжолтой Алексей Цыденовтэ ажал хэрэгтээ амжалтатай ябахы­ень хүсэнэб!