​Япон аялгаар

Тэнгэри үргэһэн далаймнай

Тэнгис нэрэтэй, алдартай –

Тэнсүүриимнай олгодог лэ.

***

Хүхсөөн уула, яахадаа

Хүрөөгүй байгаабиб Тандаа -

Хүгшэн төөдэйнгөө буусада?

***

Удалхын хүбшэ тайга,

Удхалаад, уудалыш

Урдын сагай домогуудые.

***

Тайгын хоморой сэсэгүүд

Таамаг гоёнууд, найгас гээ,

Тайлбаряа хэлыт, жэрэгэс гээд...

***

Амаа ангалзуулна

Ангаахай дальбараанууд

Бамбаахай уурхай соогоо.

***

Доржи-Ханда нэрыем

Даржаганаса дабтаа гүш,

Далда нюусгай шубуухай?

***

Һурамал жэрхи эдеэ эринэ

Һамар ябууд сэмээд шэдэнэ,

Һабарайнь хөөрхэниие ... дөө.

***

Жэрхиин монсог нюдэн соо

Жэрэгэс гэнэ хүбшэмнай,

Зэргэлээ зогсоһон бидэшье.

***

Бахын дууниинь замхашагүй

Баян абяан таһалдашагүй –

Бахархалай гэршэ гү?

***

Галуута нуурай оршониинь –

Галуунай үдэ суглуулдаг

Домогто сагай сууряаниинь ха.

***

Огторгойдо һалбарһан

Одбол үзэмжэтэ сэсэгынь –

Олоной гү, али минии гү?

***

Хабсагайнуудни, эгсэнүүдни,

Хүлгүүлдэг бэлэйт зүүдыем

Хүнхинэмэ, гүндүү абяагаар...

***

Дэльбэеэ һэгсэрнэш шүүдэрһээ,

Дэнзэеэ янзалнаш һалхинһаа –

Дэншье гоёмсуу сэсэг хаш...

***

Далайн эзэнэй субад эрдэнеэ,

Дайдын эзэнэй номин шэмэгээ

Дам үршөөбэлынь – яахабта?

***

Мүнгэнэй барлаг... хайран даа

Мүшэтэ замаа тохируулба гү,

Мүнхын удхаяа хайлуулба гү?..

***

Эрын дүрэеэ олохом гэбэл,

Эмниг моридые һургахам гэбэл,

Эреэн гүрөөһэ эмээллэхэм гэбэл...

***

Ялалзанал даа, алтан зоос

Яаха аргын – тэнсэлгүй,

Яагаадшье, хурисалаал дарамаар ха.

***

Арбаа – тарбаа һахал соогоо,

Аляа һамбагар һүүл соогоо

Аяа нюунхайл миисгэйхэн.

***

Хээрын шуурганда сохюулаа бол,

Талын һалхинда нэшүүлээ бол -

Талархал эрие наранһаа.

***

Тулижа, үлдэжэ ябаашада

Талада дайралдаһан

Талхатай тулам – алтан лэ!

***

Эршэгэнүүр һалхинһаа хоросогоон,

Эрьелдэжэ-һөөргэдэжэ байнгүй

Эзэн-тарнияа уншаарайт.

***

Хабарай урин буубал даа,

Халуу бутарма галай ошон

Хабатай амархань гээбы.

***

Арсалан, Амгалан, Ардан –

Алиниинь хүндэб, даашагүй?

Амгаланиинь аятай гэлсэбэ.

***

Арсаланай аржаганахаһаа гү,

Али хулганаанай абяанһаа

айлтай гү?

Али янзын байха даа...

***

Байгалай оршон дайда

Мүндэлүүлһэн баатарнуудайнгаа

Бусажа ерэхынь хүлеэһээр гү?

***

Боолон Түмэр гээшэмнай

Бата һэлмын һүлдэтэй

Буумал түмэр байбалтай?

***

Монголшуудай дайдын нюдэн –

Миралаа долгито Байгалнай

Минаа ташуур бүһэтэй гү?

***

Бүхэли замбиин бодомжо

Бүри мүһэн толотоһоор лэ

Байгал далайн толи соо.

***

Далай соохи нөөсые

Дараса мэтээр һанажа,

Дэмыл даа, ухашалхань.

***

Хогоосон шанартай дэлхэйе

Хосоролһоо абарха арга бии –

Хуугай табингүй, мэгзэмээрээ...

***

Заргаша хааншье бай,

Зараса богоолшье бай –

Замбиин жамаһаа зайлашагүй.

***

Турлааг, туляаб бү гыш,

Торгон хара самсаяа

Торосолгүйхэн угаагыш.

***

Амин хайрата юумэн –

Али алинда ондо ондоо,

Ая шүтэлгэнь элил һаа...

***

Мии, а, миисгэйхэн

Мэхэтэй ногоон нюдэндөө

Мээхэй галхан носоогыш...

***

Шуурганай болоходо,

Шуяа далайһаа шэдүүлһэн

Мэлхэйн байдал ямар бэ?

***

Бахада худаг сэнтэй гү?

Мэлхэйдэ далай хэшэгтэй гү?

Бага, ехын ойлгосо ондоо.

***

Галаб сагуудай урасхал -

Ганга мүрэнэй эльһэн мэтэ

Гардажа ахихын хизааргүй.

***

Оһолтой зарим ушар тухай

Ололтой гү, үнэн харюу -

Одоол Бурхан мэдэхэ гэлсэдэг.

***

Тоншуул, ажалша тоншуул,

Тэрлигшни гоо, үнгэтэл

Дэрэшни теэд лэ, ямар хаб?

***

Эгсэ байса хабсагай дээрэ

Ээрэмшээжэ наададаг

Эшэгэхэн хэниие һануулнаб?

***

Талын ганса модые

Тайража, хухалжа болохогүй –

Тодхор дайраха гэлсэдэг.

***

Ерээдүйе тааха шэдитэй

Егүүзэр гэгээн түрэхэ гү?

Ехын лүндэн мүндэлхэ гү?

***

Хуралнуудай удаа

Хуряагдаһан архи ундые

Хубаари домто наншад гэдэг.

***

Харанхы һүниие һануулһан

Хаб хара хөөшхэхэн

Хубадал шара нюдэтэй.

***

Хоб жэбээр садаалтай?

Хогшол мэтээр суглуулан

Хормой дүүрэн бүридхөөд...

***

Елүүр мэтэ хальтируухайл -

Ербэдэжэ унангүй

Ерэһэн наһаяа наһалаа һаа...

***

Сахюусан хуралай удаа

Саанаһаа эльгээгдэһэн мэтэ –

Сартуулай булаг дэлбэрээ.

***

Бурхан багшые бэдэржэ,

Бүхы Замбиие уудалмаар гү?

Бурхан өөрынш досоо ха юм.

***

Үрмэдэһэндэ дарагдаһан буусамни,

Үрбыхэдэһэн гэрхэмни –

Үнгэрһэн сагай харуулшад лэ.

***

Хуһанай бүлсэгэр гүлгэ

Хүнэгөөр дүүрэн түүһэмнай

Хэндээ туһа асараа һэм?

***

Үндэгөө хаяжархиха Хүхы,

Уурхайгаа заһадаггүй Бэгсэргэ –

Улад соошье ушардаг.

***

Мүнгэтэй һаа, сүлөө ябахаш

Мүнхэ дэлхэйн ёһон даа –

Мүнгэеэ шоо бү үзэе.

***

Толгой дээрэнь дүлэн бадараа,

Титим мэтээр толороо –

Түрэл ехэтын тэмдэг гү?

***

Хуса унаад бүмбэрүүлбэ,

Хашараг зайдаад бүгтэгэнэбэ,

Хатаршадаал одоошье мордохонь ха.

***

Гэсэрэй юһэн һалаае

Гэрдэн байжа уншахадань,

Гэрэлээр дүүрэбэ Замбимнай.

***

Үльгэрэйнь ордон хаана юм?

Үндэр Тэнгэриин хаашуулай

Үүлэн-мүнгэн байрань гү?

Байсын эзэдэй суглаанда

Болзорто сагтань үрдихэм гээд,

Бүргэд унаад, зорибол даа...

***

Аабагар жаахан абаалзай

Абхай дангина гээшэб гээд,

Аляалан бэеэ мэхэлнэ гүш?

***

Монгол хатанай шарайда

Жэнхэни талын аялга бии,

Жэнгинэмэ уянга бии.

***

Тэнгис гэһэн нэрэтэйл даа,

Тэнгээ үгэһөө эхитэйл даа

Тэнгэриин тулга Байгалнай.

***

Монгол дайдын сэсэгы –

Магтаал солотой Байгалнай

Мэшэеэн дууланал буряадаар.

***

Адагай барлаг бэшэбди,

Абари бэлиг хоёртомнай

Алтанай шэнжэ бүрин бии.

***

Эзэдэй захиралта хүлеэгээд,

Эгтээ миин лэ һуугаа һаа,

Эрдэниин солоёо алдахабди.

***

Һүнэһэеэ дуудуулха гээшэ

Һүүдэр болошохогүйн тула

Һүлдэеэ үргэһэнтэй адли гү?

***

Даяаншын үльмыдэ мүргөө һаа,

Дабхар шүтэн һүзэглөө һаа -

Даамай хүсэлнүүд бэелхэ гү?

***

Егүүзэрнүүдэй һургаал,

Ехын зоной һорилго –

Ерээдүйн түлөө мүргэл лэ.

***

Сахилдаг сэсэгэй

Сэнхирхэн дэльбэ соо

Сэлэнгэ таламнай тунашоо.

***

Эсэгын дайнай үедэ

Элинсэгыем абараа бэлэйш,

Энэрил үрэтэй улаалзай.

***

Түби дэлхэйн

Тэгэн дунда зогсоноб –

Тэнсүүреэ олохоо һэдэһэндэл...

***

Зэрэб мэдээ асарагша

Жэгтэй үнгэтэ шубуухай

Зэргэшээ дэлхэйн элшэ гүш?

***

Шаажанай бутархайгаар

Шабар гэрээ гоёодог

Шалюухай хаһамнай, хаанабши?

***

“Зэлэ тата, зэлэ тата!” –

Жэгтэй энэ уряаһаа

Жэгүүр далитан хушуураа.

***

Эрье дээрэ наадаһамнай,

Элһэн ордон бариһамнай -

Эхин зурхайн бэшэг һэн.

***

Мууе дары мартаха,

Һайе һааргүй үргэхэ –

Һанаанай заршам бэшэ гү?

***

Адаряатай бодол,

Адаалхай хараса –

Абаһаар эзэндээ бусадаг гү?

***

Эхын энхэрэл хараса –

Энэ наһанай заяаша

Эсэс хүрэтэрнай хамгаалхал.

***

Бата этигэл үгы һаа,

Бурханай урда тангариглал

Буруу үйлэ болохол даа.

***

Шаазгай шаханана,

Шашаг үгэ бэшэл ха –

Сасали үргыт гэнэ гү?

Абарал үршөөдэг,

Арюусхадаг, һэргээдэг

Аригуун сэсэг бэдэрнэб.

***

Үлэмжэ ялагарынь,

Үзэмжэ гэрэлтэйнь

Үдэшын ганса одон мүн.

***

Багшанараа хүндэлөө һаа,

Багшанараа дурдаа һаа,

Бараг ябаха ёһо бии.

***

Үбэр жалга, байса соо

Үхибүүн наһанайм үльгэрэй

Уурхайлһые мэдэрнэб.

***

Ринчинжаб таабайн

Энэрил аятай магтаалынь

Эржэн-буржан долгитой һэн.

***

Зэдын долгидой хашарһан

Зэнхэгэр зэрэлгээн соогуур

Зэд толидол яларна.

***

Хабарай уя элшэ соо

Хабатай, аятай шунганаб,

Замбитай ниилэн ниидэнэ гүб?

***

Тоонтоёо дүхэриглэн

Тоглон наадахаһаа

Тэнтэй жаргал үгы бэлэй.

***

Ара Монголой дайдые

Абарагша, хамгаалагша,

Аршалагша Үндэр Баабай.

***

Бата үргэн һуудалынь

Баатарай үргөө һануулна,

“Баро-баро” дуудуулна.

***

Үндэр буурал Баабайн

Үбсүү талмагар сээжэдэ

Үнгын эрдэни ялалзаа.

***

Гурбан тобхогор болдогынь

Гушан гурбан нюусатай –

Гулидхан таахын аргагүй юм.

***

Орьел һаргаама оройнь

Одон хээтэй угалзатай,

Олдошогүй шухаг үзэмжэтэй.