​"Хэтын жагсаал" сэрэгшэдэй нэрэ мүнхэлнэ

«Хэтын жагсаалда» тон түрүүн Улаан-Үдэ хотын 5 мянгаад зон хабаадаа һэн. Хойто жэлынь 15 мянган хүнүүд жагсаалда гараа. Харин 2016 ондо Улаан-Үдэ хотодо энэ хэмжээ ябуулгада 35 мянганһаа дээшэ зон хабаадаһан байна. Агуу Илалтын һайндэрэй үедэ “Хэтын жагсаал” гол үйлэ болодог. Тус хэмжээ ябуулга 2011 ондо Томск хотодо үнгэргэгдэжэ эхилhэн юм. Сергей Лапенко, Сергей Колотовкин, Игорь Дмитриев гэжэ гурбан сэтгүүлшэд энэ үйлэ үүсхэһэн гэжэ мэдээжэ. Гэхэ зуура, энэ хүдэлөөн үшөө үни холоhоо эхитэй юм. 

Түүхын хуудаһа ирахада 

«Хэтын жагсаал» - “Бессмертный полк” гэһэн ниитын эмхи байгуулагданхай. Иимэрхүү хэмжээ ябуулганууд үшөө 2004-2006 онуудта Новокузнецк, Прокопьевск хотонуудта эмхидхэгдэдэг болоо. Мүн 2007 ондо Тюменьдэ эмхидхэгдэhэн байгаа. Мүнөөдэрэй байдалаар, энэ хүдэлөөндэ бүмбэрсэг дэлхэйн 64 гүрэн хабаадана. Иимэ нэрэтэй хэмжээ ябуулга үшөө 1965 ондо үнгэргэгдэһэн байха юм. Тиихэдэ Новосибирскын һурагшад дайнда унаһан баатарлиг сэрэгшэдэй дүрэнүүдые баряад, жагсаалда гараа бэлэй. 1999 ондо Иерусалимай ажаhуугшад сэрэгшэдэй зурагуудые баряад, жагсаалда ябаа. 2009 ондо Севастопольдо һургуулиин һурагшад “Бидэ таниие жагсаалда һэлгэхэбди” гэһэн хэмжээ ябуулга эмхидхэһэн юм. Пермиин можодо дайнда унаһан сэрэгшэдэй һамгад, эгэшэнэрынь, басагадынь баһал иимэ жагсаалда гараһан байна. 

2010 ондо Москва хотын толгойлогшын орлогшо Людмила Швецовагай үүсхэлээр зон дайнда унаһан сэрэгшэдэй дүрэнүүдые баряад, жагсаалда гараа һэн. “Поклонная” хадын эбэртэ эмхидхэгдэһэн жагсаалда 5 мянгаад эдиршүүл хабаадаа бэлэй. 2011 ондо дээрэ нэрлэгдэһэн Томск хотын сэтгүүлшэд жэл ошохо тума дайшалхы сэрэгшэдэй жагсаалай үсөөржэ байhые мэдэржэ, Агуу Илалта шэрээлсэhэн сэрэгшэд Илалтын һайндэрэй жагсаалда хабаадаха ёhотой гэжэ шиидэһэн байна. Хойто жэлынь Томск хотодо 6 мянгаад зон хабаадаба. Эндэһээл эхилжэ, бүхы зон энэ үүсхэл дэмжэжэ, 2012 оной декабрь һарада Ород гүрэнэй 15 хото жагсаалда хабаадаха байһанаа мэдүүлээ. 

2013 ондо 30 хото, мүн 4 гүрэн – Ород гүрэн, Украина, Казахстан, Израиль – хабаадаа. Хойто жэлынь, 2013 ондо, Ород гүрэнэй 120 хото, һууринуудта энэ ябуулга эмхидхэгдээ. 2014 ондо дэлхэйн 7 гүрэнэй хамта дээрээ 500 – гаад хотонуудта үнгэргэгдөө. 2015 ондо “Хэтын жагсаал” 17 гүрэнэй 1150 хото, һууринуудта үнгэрөө. 2016 ондо 42 гүрэндэ тус үйлэ эмхидхэгдэһэн байна. 

Мэдээнүүдые оложо болоно 

2012 ондо “Хэтын жагсаалай” түүхын хуудаһан байгуулагдажа, “moypolk.ru” гэһэн сайт дээрэ хүн зон сэрэгшэдэй дайшалхы намтарые, дайн байлдаанай түүхэ бэшэжэ эхилһэн юм. 2015 ондо 250 000, 2016 ондо – 350 000 түүхэ, намтарнууд эндэ бэшэгдэhэн байна. Эдээниие хүнүүд уншажа, өөһэдынгөө танилнуудаа, түрэлхидөө, суг байлдаанда хабаадаhан нүхэдөө олодог болоо. 2014 ондо “Хэтын жагсаал” гэһэн хүдэлөөн «табан хушуута мүшэдөөр ялалзаhан тэнгэридэ ниидэжэ ябаһан тохорюун шубуунай» зураг һүлдэ тэмдэгтэй болоо. “Хэтын жагсаал” эдэ жэлнүүдтэ хүгжэжэ, олониитын патриотическа хүдэлөөн болонхой. Өөрын эбээн тэдхэлгын жасатай болонхой, тэрэнэй түрүүлэгшээр СССР-эй арадай артист Василий Лановой һунгагдаа, ирагуу найрагша Мария Левашко, хүгжэмшэн Максим Дунаевский гэгшэд тус хүдэлөөнэй гимн бэшэһэн юм. 

“Хэтын жагсаал” хадаа Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда хабаадагшадай дурасхаал мүнхэлhэн аргагүй ехэ удха шанартай хэмжээ ябуулга болонхой. Энэ аймшагтай дайнтай хабаагүй гэр бүлэ манай гүрэн дотор үгы бшуу. Хэнэйб даа аба, хүгшэн аба, нагаса, эжы, хүгшэн эжы, ямар нэгэ түрэлынь энэ дайнда Агуу Илалта шэрээлсэһэн байна. Эдэ мэдээнүүдые үри хүүгэдтээ хэлэхэ, ойлгуулха, ерээдүйн үетэндэ дамжуулха гээшэ манай амин шухала зорилго болоно. «Хэтын жагсаал» хүдэлөөнэй бэдэрэлгын талаар ажалда Можо нютаг хоорондын түб ехэ туһа хүргэнэ. hураггүй үгы болоһон хүнүүдые бэдэрхэ, тэдэнэй хуби заяан тухай мэдээнүүдые олохо хэрэгтэ горитой үүргэ дүүргэнэ. 

“Хэтын жагсаал” – минии бүлэдэ 

Майн 9-эй үдэр “Хэтын жагсаалда” хүн бүхэн, бүлэ бүхэн хабаадаха гэжэ оролдодог болонхой. Энэ гүнзэгы удхатай хэмжээ ябуулгада миниишье гэр бүлэ хабаададаг. Би багадаа гэр бүлынгөө альбом соо хурсахан нюдэтэй залуухан хүбүүхэнэй дүрэ зураг харадаг һэм. Абадамнишье, абганартамнишье тон адлихан, үшөө минии түрэһэн ахайншье түһөөтэй. “Энэ Цымжит ахаймни, дайнһаа бусаагүй”, - гэжэ абамни үсөөхэн үгөөр хэлэдэг бэлэй. “Хэтын жагсаал” хүдэлөөнэй эхилхэдэ, Агаһаа тэрэ зурагыень асаржа, олон болгоод, түрэл гаралдаа тараажа, дайшалхы намтар тухайнь мэдээнүүдые суглуулжа эхилээб. Үри хүүгэдни, аша зээнэрни иимэ хүн манай уг гарбалда байһан юм гэжэ мэдэдэг болоо, омогорходог. Тус хүдэлөөн гэр бүлын түүхэдэ ямар һайн нүлөө үзүүлнэ гээшэб! 

Минии абга - Цымжит Сампилов дайнай урда тээхи жэлнүүдтэ Ага нютагай МТС-тэ трактористаар ажаллажа байгаа. Урда-Ага нютаг эльгээгдээд, тэндэ колхоздо ажаллажа байхадань, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайн эхилээ. Дайнай түрүүшын үдэрнүүдтэ нилээд олон бүһэтэйшүүл сэрэгтэ татагдаа ха юм даа. Тиигэжэ минии Цымжит абга түрэл гаралтаяашье уулзангүй, дайнда мордоһон байна. Дайнда мордоод, яажашье ябаа юм – энээн тухай ямаршье һураг үгы hэн. Гансал тэрээхэн дүрэ зураг үлэнхэй байгаа. Урда-Агын һурагшад бэдэрэлгын хүдэлмэри ябуулжа, манай абгын хаана дайлалдаһан тухай, баатарай үхэлөөр унаһан газар тухайнь баримтануудые олоо бэлэй: танкист Цымжит Сампиловай байлдаанай үедэ ехээр шархатаад, Белоруссиин Гомельско можын Петриковскэ аймагай Голубица гэһэн тосхон шадар сэрэгэй госпитальдо аргалуулжа байтарынь, хархис дайсад добтолон орожо, бүхы шархатаһан зониие хороогоо. Иимэл хуби заятай байгаал даа минии абга – 12 хүүгэдэй нэгэн.