Буряад орондо һүүлэй хоёр жэлдэ нилээд хатуу ган гасуур тогтоһон байна гэжэ булта мэдэнэбди. Гэбэшье дүй дүршэлөөр баян таряашад байгаалиин хэды шэрүүнээр тэдэнэртэ хандабашье, сүхэрөөд орхиногүй. Юуб гэхэдэ, тэдэнэр мүнөө жэлдэ тариха үрэһэеэ нёдондо хуряажа үрдеэ. Харин тиигэжэ амжаагүйшүүлынь дүн хамта 9 мянган тонно орооһо худалдажа абаһан байна.
Таряагаар баян даа Тарбагатай аймаг
Эндэхи бүдүүн сарбуута зоной ургуулһан орооһон бэетэйхэн, тиимэ һэн тула шэмэтэй, хоолтойшье байдаг гэжэ гахай тэжээдэг, жэжэ болон бодо мал баридаг, хорёо соогоо шубуу шонхортой холо ойрын буряадууд һайн мэдэхэ болонхой. Орооһонойнгоо шанар алдахагүйн тула Георгий Калашников сагтаа таараһан шэнэ техникэ худалдажа абахын тула мүнгэеэ харамнадаггүй. Тэрэнэйнь ашаар шэнэ техникэ орооһо нэгэ нэгээрнь шэгнэжэ, жэжэ, дунда, томохон орооһо амяарлажа туулмаглана. Тиигэжэ таряашад шэлэгдэмэл, эгээл эрхим орооһо тариха болоһондоо урматай.
- Энэ машинын шэлэһэн орооһон заал һаа ургаха. Иимэ машина 950 мянган түхэригөөр наймаалагдадаг юм. Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаман хахад гарзыемнай даажа абаа. Энэл яаманай дэмжэлгээр бидэ «Вектор-410» гэжэ таряа хададаг шэб шэнэхэн комбайнтай болообди, - гэжэ эзэниинь омогорхонгёор хөөрэнэ.
Зөөритэй болоһондоо урмашаһан Тарбагатайн таряашан энэ жэлдэ 1000 гектар газар хахалжа, талха тарихань.
Мухар-Шэбэр аймагай «Искра» ажахыда
Тариха орооһотойшье һаа, «Искра» ажахыгаархин эрхим шанартай орооһо худалдажа абаха һанаатай байна. Эндэхи таряашад майн 3-да поли дээрээ гаража, түрүүшын бураздаа гаргажа, орон дэлхэйнгээ бурхадта хандажа, таряашанай сэржэм үргэбэ.
- Механизаторнууднай техникэеэ хабарайнгаа тарилгада хүсэд бэлдэбэ. Тэдэнэй энэ ажалаа саг соогоо бүтээхын тула бидэ бурзан сагаан үбэлдөө трактор, сеялкэ, анзаһан мэтын хэрэгсэлнүүдтэ дутаһан, эбдэрһэн зүйлнүүдые, тоһо түлишыень худалдажа абаа һэмди, - гэжэ хамтын «Искра» ажахын түрүүлэгшэ Василий Коршунов хөөрэнэ.
Мухар-Шэбэрэй таряашад Буряад Уласай бусад таряашадта орходоо, хүдэлмэришэдөө яагаад хэрэглэхэб гэжэ түбхын түрүүндэ бодомжолдог байна. Жэшээнь, тэдэнэр энэ жэлдэ аяар 9 мянган гектар газарта үрэһэ хаяха. Эхи захагүй гэжэ һанахаар энэ ажалые оройдоол 4 хүн бүтээхэ юм. Ушар юуб гэхэдэ, һүүлэй арбаад жэлэй туршада анзаһан, борной, сеялкэ гурбан нэгэл тракторта шагтаглагдадаг болонхой ха юм. Гэхэ зуура, бусад буряадууд мүнөө болотороо арьягар гэгшын К-700-да анзаһа шагтагалаад, түрүүн газараа хахална. Удаань ДТ-75 түхэлэй тракторта борной шагтагалаад, урагша хойшонь шэрэжэ, полиёо жэгдэлнэ. Тиигэһэнэйнгээл һүүлдэ баһал дарнигар тракторта сеялкэ шагтагалжа, хабарайнгаа тарилгын хүдэлмэри эсэстэнь хүргэнэ. Заримашуулай иигэжэ зутаралдахадань, Мухар-Шэбэрэй шэмээшэгүүд энэ ехэ хүдэлмэриеэ гансата бүтээжэрхинэл даа.
- Нэгэ зулаар олон хүдэлмэри бүтээхын тула шадалтай трактор хэрэгтэй ааб даа. Бидэ мүнөө Buhler гэжэ нэрэтэй американ трактор хэрэглэнэбди. Тэрээндэ юушье шагтагала – ядамаггүй шэрэхэ. Мүн лэ хилын саана бүтээгдэһэн Margo гэжэ комплекс арадань холбожо, хабарай тарилгын ажал түргэн болзорто бүтээнэбди. Сүүдхын туршада таряашадай хоёр халаан һэлгэнэ. Тиин нэгэ халаанай туршада тэдэмнай 100 гектар газарта орооһо тарижа үрдинэ. Иимэ аргаар тариһан орооһо намартаа хадахадашье амар байдаг, - гэжэ «Искра» ажахын механизаторнуудай 3-дахи бригадын бригадир Сергей Елисеев хөөрэнэ.
Шэнэ техникэдээ хүдөөгөөрхин үнэн зүрхэнһөө баясана. Анхандаа ажалһаа бусахадаа, хара тооһондо дарагдашаһан юумэнүүд тракторһаа буудаг һэмди, харин мүнөө сагаан самсашье үмдөөд, хабарайнгаа тарилгада гарабал, тооһон тортог һуухагүйл гэлсэнэ. Таряашадай иимэ техникэ гартаа оруулха хэрэгые гүрэн мүн лэ дэмжэнэ. Тиимэһээл «Искра» ажахы Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманай грант соносхоходо, заал һаа хабаадахые оролдоно ха юм.
Мухар-Шэбэрэй "Искра" ажахыда
Мухар-Шэбэр аймагай «Түгнэ» ажахыда
Мухар-Шэбэр, Түгнэ Сагаан тала хүдэр таряашадаар баян. Энэ удаа бидэ «Түгнэ» ажахы тухай хоёр үгөөр дурдахамнай.
- Амбаар соо бүхэли үбэлдөө хадагалагдаһан 40 тонно орооһо газаашань гаргаад байнабди. Тэрээн соо хорхой шумуулнууд ябажа болохо. Тиимэһээ тарихынгаа урда тээ орооһоёо хорлонобди. Хоро худхажа дүүргэһэнэй удаа тэрэнээ полидо абаашахабди, - гэжэ «Түгнэ» ажахын захирал Дмитрий Климов хөөрэнэ.
Энэ ажахыда хабарай тарилгын хүдэлмэри түсэбэй ёһоор ябажа байна. Саг агаарай шэнжэһээ ехэ юумэн дулдыдадаг. Тиимэһээ һалхи шуургатай, буруулган үдэрнүүд Түгнын талын таряашадые тойрожо гарахань болтогой!
Хүнэй хүнэһэн, малай тэжээл
Буряад Уласта хартаабха һайнаар ургадаг гэжэ мэдээжэ. Энэ жэлдэ хүдөөгөөрхин дүн хамта 15 мянган гектар газарта малшье тэжээхэдэ хэрэгтэй, хүнэйшье эдеэндэ ородог ногоон ургамалнуудые тариха түсэбтэй. «Шэмэтэй хоол» гэжэ ниитэ гаршагтай Мухар-Шэбэрэй ажахы хартаабха илангаяа ехээр һуулгадаг юм. Энэ ажахын алтан дэлхэй дээрэ мүндэлһэнһөөнь хойшо оройдоол зургаан жэл гүйсэбэ. Гэбэшье, эндэхи хартаабхашадай ургуулһан түмһэндэ үргэн буряад дайдын арад зон жэлһээ жэлдэ улам дуратай боложол байна.
Үнөөхи ган гасуурнай болоно аа гү гээд, олохон зоной зүрхэ алдаһаар байтар, Мухар-Шэбэрэй «Шэмэтэй хоол» ажахыгаархин 120 гектар газарта хартаабха, 50 гектарта свёкло, морхооб, редькэ тариха гэжэ байна. Тиихэдээ һайн үрэһэ тариха шухала гэлсэнэд. Самарын можын үрэһэн Мухар-Шэбэрэй хүрьһэндэ тааруу гэжэ ойлгоод, олон жэлэй туршада тэндэһээл үрэһэ абадаг болонхойбди гэжэ ногоон эдеэ ургуулагшад хөөрэнэ.
- Сагтаа таараһан һайн техникэтэй болонхойбди. Комбайн, тракторнууднай GPS-хүтэлбэритэй. Уһалхадаашье, хүнэгүүдые даажа ядажа бэеэ зобооногүйбди. Поли дээрэмнай уһалууриин түхеэрэлгэ хүдэлнэ. Уһаар дуталдажа зүдэрөөд, гүнзэгы нүхэ малтажа, хэмэл нууртай болонхойбди. Хэрэгтэй уһаяа машинанууднай тэндэһээ абана. Харин нууртаа хэрэгтэй уһаяа газар дороһоо насосуудаар һородог аабзабди. Иимэ хүдэлмэри саг соогоо ябуулһанай ашаар нёдондо һайн ургаса абаабди. Тиихэдэ нэгэ гектарһаа 250 центнер абаа һэмди, - гэжэ «Шэмэтэй хоол» ажахын юрэнхы захирал Иван Емельянов амжалтанууд тухайгаа һанамжануудаараа хубаалдана.
Хуряаһанаа һайнаар хадагалжа шадахагүй һаа, баян ургасада хорхойтоһоной үлүү гэжэ түмһэтэй ургамалнуудые таридаг ажалтан зугаална. Хартаабха хадагалдаг газарта тааруу техникэ тодхогдонхой юм.
- Тусхай мэргэжэлтэнэй үбэл зунгүй хартаабха хадагалдаг газарта хэды градус дулаан, шииг нойтониинь тэды шэнээн гэжэ заажа үгэхэтэйнь адли техникэ жэншэдгүй тэрэ эрилтэнүүдыень сахяад байна. Саг агаарай шэнжын ямарта сонхо, үүдэ нээлтэйб гэжэ техникэ өөрөө мэдэнэ. Энээнһээ гадна хадагаламжада байһан хартаабха үнөөхил техникэмнай сэбэр агаараар хангана, - гэнэ Иван Емельянов.
Паар хахалжа, газараа амаруулхаяа мухар-шэбэрэйхин хэзээдэшье мартадаггүй. Энэ намартаа амарһан газарайнгаа ашаар баян ургасатай байхабди гэжэ хартаабхашад батална. Гэхэ зуура амаруулба гээшэбди гээд, тэдэнэр газараа хооһоор нэгэшье байлгадаггүй. Жэшээнь, нёдондо зелёнко таряа. Тиигэжэ тэдэнэр амарһан газараа буртаг үбһэнһөө хамгаална ха юм.
Хариин ба манай тракторнууд зэргэлээд байна
Хүдөө ажахын яаманай хэблэлэй албанай гэрэл зурагууд