​Сэтгүүлшэн Эдуард Будаевтай уулзалга

Майн 18-да нютагайнгаа хүгжэлтэдэ горитой хубитаяа оруулһан, Буряад орондоо үнинэй мэдээжэ сэтгүүлшэн, уран зохёолшо, “Ярууна” сониной редактор байһан, уран зохёолой “Булаг” нэгэдэлые олон жэлдэ хүтэлбэрилһэн Буряад Уласай, Ородой Холбоото Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Эдуард Будаевай зохёохы ажалда болон Ярууна аймагай 90 жэлэй ойдо зорюулагдаһан “Зүрхэндэмни жэргэмэлэй дуун түрэнэ...” гэһэн уулзалга Яруунын аймагай Ц. Сампиловай нэрэмжэтэ музейдэ үнгэргэгдэбэ.

Иисэнгын Дансаран Будаевич, Дулмажап Базаровна Будаевтанай эбтэй бүлэдэ Эдуард хүбүүн 1946 ондо түрөө. Багаһаа һүбэлгэн хурса ухаатай хүбүүн үшөө һургуулида һуража байхадаа, гуурһанай хурсые туршажа эхилһэн юм.

1965-68 онуудта Номгон далайн сэрэгтэ алба хэхэдээ, комсомолой эхин эмхиин секретарь ябажа, “Боевая вахта” сонинтой нягта холбоотой байгаа. Түрэл нютагтаа бусажа ерээд, совхозойнгоо комсомолой эмхиие Эдуард Будаев ударидаһан байна,Нарһатын комсомолой аймагай комитедтэ нэгэдэхи секретаряар хүдэлһэн намтартай. УдааньНовосибирскын дээдэ партийна һургуули эрхимээр дүүргэжэ, Хори аймагай Хүрбын совхозой парткомой секретаряар ажаллаад, энэл аймагай соёлой таһагые хүтэлбэрилөө.

Түрэл нютагаа бусахадаа, 31-дэхи СПТУ-гай захиралаар эрхимээр ажаллаһан юм. Удаань аймагай дотоодын хэрэгүүдэй таһагай даргын хүмүүжүүлгын талаар орлогшоор хүдэлөө. Яруунын гүйсэдхэхы хороондо залуушуулай болон спортын таһагые даажа, эмхидхэлэй ехэ ажал ябуулаа. Нэгэ үедэ Нарһатын хүдөөгэй захиргааниие толгойлоо.

Эдуард Дансаранович хаанашье хүдэлхэдөө, ямаршье харюусалгатай ажалда ябахадаа, Эхэ оронойнгоо, түрэл нютагайнгаа баян дэлгэр байгаалиие, эрэлхэг зоригтой ажалша бэрхэ хүн зонойнгоо аша габьяае уранаар зураглан найруулжа, Яруунын, Хориин сонинуудта, “Буряад үнэндөө” саг үргэлжэ толилуулжа ябаа. Жэшээлэн дурдабал, манай номой сангай жасада хадагалаатай хуушанай гэрэл зурагаар һонирхоһомнай, эдэ хүнүүдые мэдэхэ хэншье олдобогүй. Сониндо толилогдоһон энэ зураг хаража, Э.БУДАЕВ гэжэ моторлоотой статья уншажал ойлгобобди. Олон зоной дунда Үхэр-Нуурта түрэһэн Дмитрий Байбородин гэжэ хүн байба. Дмитрий Байбородин юрын сагдаагаар албаяа эхилээд, полковник болотороо ургаа, Свердловск хотын Дотоодын хэрэгүүдэй хүтэлбэриин даргаар хүдэлжэ, наһанайнгаа амаралтада гараһан байна. Статья соо 1930-аад онуудта Дмитрий Степановичай Зүблэлтэ засагта эсэргүү дайсадтай Витимэй, Үльдэргын тала дайдаар тэмсэһэниинь уранаар зураглагданхай.

Эдуард Будаевай наһанайнь замай ехэнхи хубинь хэблэлдэ, уран зохёолдо зорюулагдаһан гэжэ булта мэдэнэбди. 1979 ондо Эдуард Будаев СССР-эй Сэтгүүлшэдэй холбооной гэшүүнээр абтаа.

Уран гуурһантай наһаараа ханилһан Э.Будаев 1992 ондо “Ярууна” сониной редактораар томилогдожо, наһанайнгаа амаралтада гаратараа эдэбхитэйгээр хүдэлөө. Редактор байхадаа, нютагайнгаа, гүрэн түрынгөө ажабайдал тухай өөрын тобшололтойгоор толилдог байгаа. Сониндоо бэшэдэг хүдөө бэшэгшэдые, эдиршүүлые ехэтэ дэмжэдэг байһан юм. Эдуард Будаев редакциингаа соморхон һан жасаһаа багааршье һаань, түлбэри түлэжэ урмашуулдаг һэн. Тиигэжэ гүрэн түрын һандаржа байһан эгээл хүндэ хүшэр үедэ Эдуард Дансаранович аймагайнгаа редакци хүтэлбэрилжэ гараһан габьяатай. Тэрэ нютагай уран хохёолшодой “Булаг” нэгэдэлые үргэдхэхэ, гуурһа нэгэтэйшүүлэй уран бэлигые эршэдүүлхэ хэрэг ябуулаа. Уласай типографинуудтай нягта холбоо байгуулжа, эхилэн бэшэгшэдэй ном толилходонь туһалдаг, зүбшэл заабари үгэдэг зандаа.

Энэ уулзалгын үедэ Эдуард Дансаранович аймагайнгаа архивта бэлэглэһэн өөрынгөө толилолгонуудтай сонин, сэтгүүлнүүдые, номуудаа, түүхэтэ гэрэл зурагуудые асаржа, олоной һонирхолдо дэлгээгээ. Тиигэжэ бидэ нютагайнгаа түүхые гэршэлһэн сэгнэшэгүй ехэ материалтай танилсаабди.

«Буряад үнэн” сониной эрхилэгшэ Бадмажаб Гындынцыренов сониной үнэн нүхэр ахатанаа амаршалжа, “Буряад үнэн” сониной 95 жэлэй ойн алтан медаль энгэртэнь зүүлгэбэ.