​Хабарай тарилга түлэг дундаа

Буряад ороной хүдөө нютагуудта хабарай тарилгын халуун хаһа түлэг дундаа ябажа байна. Амаралтын үдэр байбашье, Буряад Уласай Засагай газарай түрүүлэгшын орлогшын уялгануудые гүйсэдхэгшэ, Буряадай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой сайдай уялгануудые гүйсэдхэгшэ Даба-Жалсан Чирипов Ивалга аймаг ошожо, огородой эдеэ таригшадай мүнөө хэжэ байһан ажалтай танилсаба. 

Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманай хэблэлэй албанай гэрэл зураг

Даба-Жалсан Чирипов хөөрэнэ

«Агролидер Плюс» ажахы 2010 ондо байгуулагдаһан юм. Тэрэ гэһэнһээ хойшо Буряад Уласай дэлгүүртэ энэ ажахыда хүдэлдэг зоной ургуулһан огородой эдеэн, хартаабха элбэгээр ехэ, бага дэлгүүрнүүдтэ дурадхагдадаг болонхой. Харин мүнөө тэндэхи хүдэлмэрилэгшэд полидоо гаража, хартаабха, морхообоо тарижа байна. 

- Буряад Уласай Засагай газарай дэмжэлгээр, Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманай туһаламжаар ажалдаа хэрэгтэй техникэ худалдажа абаабди. Жэл ерэхэ бүри бидэ хүгжэлтын шэнэ шатада гаранабди. Тариха үрэһэеэ мүнөө болотор бидэнэр Эрхүүгэй, Тюмениин можонуудһаа асардаг байгаабди. Харин ерэхэ жэлһээ өөрын үрэһэтэй болохо түсэб хараалнабди. Өөрын үрэһэ тариха зүбшөөл гартаа оруулаад байнабди, - гэжэ хизаарлагдамал харюусалгатай «Агролидер Плюс» бүлгэмэй юрэнхы захирал Олег Пак һонинуудаараа Буряад Уласай Засагай газарай түрүүлэгшын орлогшын уялгануудые гүйсэдхэгшэтэй хубаалдаба. 

Хизаарлагдамал харюусалгатай «Агролидер Плюс» бүлгэмэй ажалшад гурбан жэлэй саана дуһал дуһалаар уһалдаг оньһон хэрэгсэл полинууд дээрээ түхеэрһэнһээ хойшо амараа. Нэгэдэхеэр, хүнэгөөр дүүрэн уһа зөөжэ, бүхы поли дээгүүр гүйлдэхэеэ болёо. Хоёрдохёор, хуряагдадаг ургасын юрэнхы хэмжээн аяар гушан хубяар дээшэлээ. Гурбадахяар, морхообто үтэгжүүлгэ уһалдаг уһантаяа хамта оруулагдана. 

Газардахагүйн тула 

Хүршэнэрэйнгөө шэнэ нэбтэрүүлгые Ивалга аймагта урагшатай ажалладаг «Газар» гэжэ ажахы халан абаа. Дуһал-дуһалаар поли уһалдаг оньһон түхеэрэлгэ тэндэхи мэргэжэлтэдэй ажалдаа хэрэглэдэг болоһонойнь ашаар морхообойнь хажууда буртаг үбһэншье ургахаяа болишоо. Хүнүүдэй поли дээгүүр ходо ябахаяа болиходо, газарыньшье нягтаржа, хатуу болоногүй. Зөөлэн хүрьһэн соо дурандаа ургаһан хартаабха томошье, шанахада бэлээр бутаран задардаг, амтатайшье. 

- Ивалга аймагтамнай огородой эдеэ таридаг бүхы ажахынууд эдеэ хоол наймаалдаг ехэ-ехэ дэлгүүрнүүдтэй хэлсээнүүдые үни баталанхай. Тэрэнэйнь ашаар хабарай тарилгын болоходо, дэлгүүрнүүд тусхай мүнгэ һомолжо, хүдөөгэйхидэй ажалда туһална. Намартаа ургасаяа хуряахадаа, эдэ ажахынууд урид хэлсэһэн ёһо гуримаараа али-алишье талада зохихо сэн соносхожо, али алинайньшье ажал хэрэг урагшатай бүтэнэ гээшэ, - гээд, Ивалга аймагай захиргаанай хүдөө ажахын таһагай дарга Цыванжи Юможапов хөөрэнэ. 

154,3 мянган гектар газар 

Буряад Уласай таряашад, огородой эдеэ ургуулагшад газараа хахалаад, үрэһэ хүрэнгэеэ тарихаяа байна. Орооһон болон малай тэжээл болохо ургамалнууд ехэнхи талмай, 137,3 мянган гектар, энэ жэлдэ эзэлхэ. 14,4 мянган гектар газар дээрэ хартаабха эдэ үдэрнүүдтэ тарижа дүүргэхэ, тиин тэрэнээ зунай туршада гурба дахин обоолхо түсэбтэй. Харин огородой эдеэ энэ жэлдэ 2,6 мянган гектар газарта таряад, нюргаа тэниилгэнгүй хүдэлхэ юм. 

- Энэ түсэбэйнгөө ёһоор хүдэлбэл, ерэхэ намартаа адагынь 65 мянган тонно, эрхимынь 100 мянган тонно орооһо хуряажа абахабди. 150 мянган тонно хартаабха, 55 мянган тонно огородой элдэб янзын эдеэ амбаарнуудтаа оруулха байнабди. Саг уларилай шэнжэһээ дулдыдаха юм аабзабди. Ган гасуурта хохидобол, таряашадай гаргашалһан мүнгэ бусааха даадхал хараалагданхай. Таряашадые даадхадаг үндэһэтэнэй холбоонтой бидэнэрэй, Буряад Уласай Хүдөө ажахын яаманай мэргэжэлтэдэй, үни удаан зүбшэн хэлсэһэнэймнай үрэ дүн энэ болоно. Тиин энэ жэлдэ Буряад Уласай элдэб нютагуудта ажаһуудаг таряашадай тариһан орооһоной 20 мянган гектарынь гарзагүй боложо, тусхай хамгаалалтатай байха гээшэ, - гэжэ Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманай сайдай уялгануудые гүйсэдхэгшэ Даба-Жалсан Чирипов хөөрэбэ. 

Хабарайнгаа тарилга саг болзор соогоо дүүргэхын тула зарим ажахынууд гүрэнэй дэмжэлгэдэ хүртэһэнэй ашаар бага сага мүнгэ абана. Тарилгада шухала техникээр дутаһан зарим ажахынуудта оройдоол табан процентын урьһаламжа дурадхагдана.