Дамби Базарович Дамбаев 1948 ондо Ярууна аймагай Эгэтын Адагта түрэһэн. Эгэтын Адагай “Победа” колхозой түрүүлэгшээр арбан хоёр жэл хүдэлһэн хүн. 1989 ондо СССР- эй арадай депутадаар һунгагдаһан. 2003 онһоо 2011 он болотор 7 жэлэй туршада Ярууна аймагай захиргаанай засаг даргын харюусалгатай ажалда ябаһан намтартай. Дамби Базарович Дамбаев - Буряад Уласай хүдөө ажахын габьяата хүдэлмэрилэгшэ, нэрэ түрэтэй буряад түрүү хүбүүдэймнай нэгэн.
Ярууна аймагай 90 жэлэй ойн баярта зорюулагдаһан тусхай энэ дугаартаа Дамби Базарович тухай бэшэхэ болоһон байнаб. Тиигэжэ Дамби Базаровичтай уулзахаар хэлсэжэ, гэртэнь хүрэжэ ошобоб.
Түбшэн даруу зантай хүн намайе угтажа абаба. Гэр байра, хорёо хотонь яб байса, хашаа соонь сагаан һэеы гэр баряатай, байшан гэрэйнгээ хойморто бурханаа һайханаар тахиһан айлайхи байба. Гэрэй эзэн эхэнэр Евгения Эрдынеевна сайгаа шанажа, бууза жэгнэжэ хүндэлбэ.
Дамби Базарович ехэ ябуулгатай хүн байха, ажалынь ябууд дундань бүтэжэ байха, Яруунаһаа гараад лэ, Улаан-Үдэ хото ошохо замдаа иишэ тиишэнь хонходо-хонходоһоор лэ, ехэнхи ажалаа бараг шиидхэхэ болонхой Улаан-Үдэ хото ерэдэг хүн байха гэжэ минии нэгэ танилай Дамби Базарович тухай хэлэhэниинь һанаандам ороодхибо. Үнэхөөрөөшье, Дамби Базарович ямаршье ажалда нилээд ябаһан, хэһэн ажалдаа ехэ оролдосотой хүн гэжэ абаһаар лэ ойлгохоор байба.
– Эгэтын Адагтаа олон жэл соо хүдэлһэнби. Колхозой түрүүлэгшэ байхадамни, бороо хуратай, зудгүй жэлнүүд байгаа. Түрүү техникэ, технологи хэрэглэжэ, ургаса таряа һайн абадаг байгаабди. Таряа талхаар баян байгша hэмди. Адуу мал ехэ үдэхэ. Тэжээл элбэгээр бэлдээд байхада, мал ехэ үдэсэтэй, тобир тарган байха, – гэжэ ахатан хөөрэнэ.
– Яруунамнай мал олонтой аймагуудай тоодо ородог гээшэ ааб даа. Манай аймагайхид хүдөө ажахыгаа хүгжөөхэ гэжэ анханһаа зүб бодолготой байһан. Малай үүлтэр һайжаруулха 12 ажахы байгуулагдаһан байха. Үльдэргэдэ буряад адуу, хони, казах үүлтэрэй улаа-малаан үхэр үсхэбэрилэгдэхэ, “Победа” ажахыда хальмаг үхэр, Үбэр Байгалай үүлтэрэй адуу, хони үдхэхэ, Догно, Иисэнгэдэ – адуу, «Дружба» ажахыда, Тулдуунда – казах улаа-малаан үхэр, Тэлэмбэдэ – казах үүлтэрэй үхэр тэжээхэ гэһэн тусхай шэглэлтэй ажахынууд байһан юм. Яруунын үүлтэр һайжаруулха ажахынууд федеральна тэдхэмжэтэй байхадаа, яhала бата бэхи байгша һэн. Мүнөө сагта хэр зэргэ тэдхэмжэ, дэмжэлгэ гүрэнэй талаһаа үзүүлэгдэдэг байһыень һайн мэдэнэгүйб. Аймагай засаг даргын ажалда ябаха үедэмни хүдөө ажахынуудта гүрэн түрын талаһаа анхарал бага болохо янзатай болоогшо һэн, – гэжэ Дамби Базарович мал ажахын һалбари тухай бодомжолно.
Дамби Базарович түрэл нютаг Яруунынгаа хүгжэхын түлөө бүхы наһаараа оролдоhон хүн юм. СССР-эй арадай депутат байха үедөө, Яруунын засаг дарга байхадаа, ниигэмэй, эдэй засагай, үйлэдбэриин асуудалнуудые ехэ наринаар шиидхэжэ байһан. Сэбдэг хүрьhэтэй аймагые яажа хүгжөөхэб, Яруунада харгы зам табиха асуудалаар нилээд олон дурадхалнуудые оруулhан гээшэ.
- Улаан-Үдэ-Хори-Нарһата-Романовка-Шэтэ холбоһон харгы шэнээр баригдаха болоод байгаа. Федеральна бюджедһээ 500 млрд түхэриг һомологдохо гэжэ шиидхэбэри гараад байһан юм. Бүхы бэшэг дансань бэлэн болонхой hэн, теэд 2008 оной эдэй засагай кризис болоод лэ, энэ ехэ түсэл зогсоогдохо баатай болоо һэн. Тиихэдэ Могзон-Нарһата-Озёрное-БАМ холбоһон түмэр харгышье баригдаха гэжэ түсэблэгдэhэн байгаа. Теэд эдэ ехэ харгынуудай саарһан дээрэ үлэһэнииень халагламаар. Хэрбээ эдэнэй баригдаһан һаа, Ярууна ба Бабанта аймагуудай эдэй засаг нилээд хүгжэжэ байха һэн. Байгалай ой модоной компани, Озёрнын уурхай, алтанай артельнүүд, барилгын компанинууд хүдэлжэ байгаа һаа, арад зон ажалтай, олзотой байха бэлэй, – гэжэ Дамби Базарович хэлэнэ.
Дамби Базарович Дамбаевай үүсхэлээр Эгэтын Адагай һургуули баригдаһан байна. Тэрэнэй аймагай засаг дарга байха үедэнь Тэлэмбын һургуули баригдаа, Иисэнгын һургуули ашаглалда тушаагдаа, Нарһатада, Шиирэнгэдэ спортын байшангууд, Нарһатын стадион баригдажа дүүргэгдээ, аймагай больницын терапевтическэ корпус баригдаhан юм. Озёрно тосхоной барилгын эхин табигдаhан, Эгэтын дасанда Зандан Жуугай ордон баригдаhан байна. Тиигэжэ эндэ Зандан Жуугай наадан жэл бүри үнгэргэгдэдэг һайхан заншал бии болоһон юм.
- Хүн ажалаа оролдожо хэхэ ёһотой. Ноёд дарганарай ажалдаа, албан тушаалдаа үнэн сэхэ хандасаһаа ехэ юумэн дулдыдадаг. Арад зоноо үргэжэ, нютагаа өөдэнь татажа ажаллаха гээшэ эгээл шухала. Эхэ нютагаа, түрэл буряад арадаа хайрлажа ябагты гэжэ үхи хүүгэдтээ хэлэжэ байгшаб даа,- гэжэ Дамби Базарович Дамбаев ахатанай хэлэһэн үгэнүүдээр энэ хөөрэлдөөгөө дүүргэхэмни.