​Ярууна аймагай ялас гэмэ одон

Буряадай урдаа хараха бэлигтэй дуушан, СССР-эй арадай артистка Галина Шойдагбаева Иисэнгэ нютаг тоонтотой байһандаа ходол омогорхожо ябадаг. Нёдондо "Иисэнгэм" гэһэн дуунуудай диск- согсолбори гаргажа, олоной һонорто табяа hэн. Түрэл нютагаа дулааханаар дурсажа ябаһан хүн ажабайдалдаа урагшатай ябаха. Юундэб гэхэдэ, тоонто нютагай сахюусад ходол харалсажа, дэмжэлсэжэ ябадаг бшуу. 

Эжы тухайгаа 

Хүнэй сэдьхэлдэ эгээл дүтэ, эгээл хүндэтэй, эгээл дулааханаар һанагдажа, ходол дурсагдажа байдаг хүн хадаа эжы болоно. Эжы, абынгаа амиды мэндэ ябаа сагта үхибүүдынь хэдытэйшье hаа, сэдьхэлээрээ залуу, хүүгэд мэтээр бэеэ һанажа ябадаг ха юм даа. Галина Шойдагбаева эжынгээ аша буянгаар амжалтатай ябанаб гэжэ мэдэрдэг.

- Хэрбэеэ эжымни намайе дэмжэжэ, дүнгэжэ, хамһалсажа, үхибүүемни абалсажа, һахюуһамни боложо ябаагүй һаань, минии ажабайдалай харгы, бүхы хэрэгни ульгам, бүтэсэтэй байхагүй һэн. Эжын туhаар бүхы юумэн туйлагдаа, - гэжэ Галина Бадмажаповна тэмдэглэнэ. 

Түрэһэн эжынь - Хандажаб Цыреновна Дашиева - 1930 ондо Яруунын аймагай Түрхэл нютагта түрэһэн юм. Гэр бүлын одхон басагахан түрэлхидэйнгөө наһатайшаг боложо ябахада, энэ дэлхэйдэ мүндэлөө юм. Балшар бага наһандаа үншэржэ, ажабайдалай хатуу шэрүүниие нилээд үзэһэн хүн. Уян нугархай бэетэй, ирагyy һайхан хоолойтой, түрэлхиин бэлигтэй басагахан дуу, хатарта багаһаа дуратай байжа, нютагайхидаа гайхуулан, сүлөө сагтаа тэдэниие хужарлуулдаг бэлэй. Энээхэн басагые артист гү, али соёлой мэргэжэлтэн болгохо гэһэн бодол хэндэ ерэхэб даа. Буруугай бэлшээриһээ холо ошоогүй тэрэ үеын хүдөөгэй буряадуудай олонхинь имагтал малшад болодог байгаа бшуу. 

Нэгэтэ нютагтань хаанаһааб даа цирк ерэжэ, хүн зониие хүлгөөбэ. Харагдаа үзэгдөөгүй эди шэдитэ үйлэнүүд, яла сала хубсаһатай артистнууд бүгэдэндэ һайхашаагдаа бэлэй. Циркын захиралай танай нютагта уян нугархай, бэлигтэй үхибүүд бии гү гэжэ асуухадань, булта Хандажабые зааһан юм. Энэ тэрэ үйлэ һажаалгаад, хатархыень хаража үзөөд: 

- Энэ ямар бэлигтэй басаган гээшэб, энэ басагаяа маанадтай табигты, артист болохо, - гэжэ дурадхаһан байгаа. 

Теэд арбаадтайхан басагаханиие хэн табиба гээшэб, үшөө хаанаб даа, циркдэ, "гажа буруу харгыда орожо магад" гэжэ нютагаархиниинь хэлсээд, хэншье тэдэниие дэмжэбэгүй. Саашаа hураха арга боломжогүй Хандажаб нютагтаа, хамтын ажахыда малшан боложо үлөө һэн. 

- Эжымни дуулаха ехэ дуратай hэн, сэдьхэлэйнгээ оёорһоо, ямаршьеб онсо нугалбаритайгаар дуулагша бэлэй. Мүнөөшье дуу хүгжэмдэ абьяастай,- гэжэ Галина Бадмажаповна эжы тухайгаа хөөрэнэ. 

Хандажаб хорин нэгэтэйхэн байхадаа хадамда гаража, зургаан үхибүүдые түрэһэн юм. Байгаали- бурханай үршөөhэн бэлигынь бүхы үхибүүдтэнь дамжаа бшуу. Хүн гээшэ өөрынгөө бэелүүлжэ шадаагүйгөө үри хүүгэдни хүсэлдүүлэг гэжэ сэдьхэдэг, оролдодог гээшэ. Тиигэжэ тэрэнэй хоёр басагад Буряад орондоо түрүү дуушад болонхой, эхэ, эсэгынгээ нэрэ, түрэл нютагаа суурхуулжа ябадаг ха юм.

- Би Солбон Ангабаевай үгэнүүд дээрэ Сергей Манжигеевэй хүгжэм зохёоһон "Эжымни" гэжэ дуун соохи "эжымни, хүлисөөрэй, энхэрээрэй, хүлеэгээрэй, этигээрэй" гэhэн юрын үгэнүүд ямар гунзэгы удхатай гээшэб гэжэ гайхадагби. Манай эжы олон үгэгүй, даамгай, хүлеэсэтэй, һайхан сэдьхэлтэй, зүгөөр тоб гэмэ, зориһоноо заабол бэелүүлхэ, шанга абари зантай юм,- гэжэ басаганиинь омогорхон хэлэнэ. 

Тоонто нютагай үргэмжөөр 

Хүдөөдэ үндыһэн хүн хотын ажабайдалда дадаашье hаа, сэдьхэлдэнь нэгэл юумэн дутуу шэнги байдаг. Галина Бадмажаповна Шойдагбаева нэгэ хэды болоод лэ, түрэл Иисэнгэ нютагаа ошоходоо, дүтэлхэ бүреэ зүрхэниинь түшэгэнэжэ, досоонь хүлгэдэг юм.

- Нютагай татаса гээшэ шанга даа. Холо ойгуур, хари гүрэнүүдээр, элдэб газараар хэды ябаашье hаа, түрэл Иисэнгэмни эгээл һайхан гэжэ hанадагби. Эндээл эгээл ехэ элшэ хүсэ абажа, шадал нэмэжэ ерэдэгби. Тоонто нютагайнгаа, эндэхи зоной үргэмжөөр энэ дэлхэй дээрэ ажаһууна ха юмбибди, - гэжэ Галина Бадмажаповна хэлэнэ. 

Хэрбэеэ «эдир наhанайнгаа эрьен бусажа ерээ hаа», та хэн болохо, ямар мэргэжэл шэлэхэ байгаабта гэжэ асуухадамни, тэрэ иигэжэ харюусаба: 

- Би нэгэ бага залуу һаа, угсаатанайнгаа заншал үргэлжэлүүлэн, түрэһэн нютагтаа табан хушуу адуу мал үсхэбэрилжэ ажаһууха һэм даа, - гээд, бодолгото болоод үргэлжэлүүлбэ: - Сэхыень хэлэхэдэ, гаталhан замайнгаа, үзэһэн энэ бүхы үйлэ хэрэгүүдэй бултыень бэшэ, заримыень лэ дахин туршаха байгааб...