​Монголой театрай музей

Монгол Уласай ниислэл Улаан-Баатар хотодо Монголой театрай музей хаража, мэдэхэгүй юумэеэ мэдэхэ боложо, нюдэеэ хужарлуулжа, сэдьхэлээ ханаһанаа мүнөө һанадагби. Агын Гүнэй нютагһаа гарбалтай бодонгууд омогой Хандацырен эгэшэ гидэй хөөрөө оршуулжа туһалба. 

Театрай музейн уран зурагай танхим соо алдарта хүнүүд тухай материалнууд олон. Отеллын роль гүйсэдхэгшэ, Монгол Уласай арадай зүжэгшэн, Ажалай баатар Г. Гомбосүрэнэй, «Тунгалаг Тамир» кинодо Этигэлтын дүрэ гүйсэдхэһэн арадай зүжэгшэн А. Очирбатын, алдар суута Д. Ичинхорлоо, М. Ядамсүрэн хоёрой «Овод» зүжэгтэ Артурые наадажа байһан гэрэл зураг, Монгол Уласай арадай зүжэгшэн Л. Жамсаранжабай портрет-зураг һонирхон харабабди. 

Тус үзэсхэлэн харахада драмын, оперо болон баледэй, хүүхэлдэйн, арадай дуу, хатарай ба сэрэгэй театрнуудай, филармониин, циркын түүхэтэй, ажаябуулгатай танилсабабди. Суута артистнуудай наадаһан хубсаһа хунар, гэрэл зурагууд, тайзанай македүүд угаа һонирхомоор байба. Ятага, чанза, иочин, тобшуур, хучир, лимбэ, морин хуур, эбэр бүреэ, сууха хуур, абарга могойн арһаар дархалагдаһан шударга гэхэ мэтэ хүгжэмэй зэр зэмсэг хаража хужарлабабди. 

Монголой оперо болон баледэй театрай Улаан-Үдэ гастрольдо ерэжэ, «Ушартай гурбан толгой», «Евгений Онегин» гэжэ оперонуудые табихадань, хараһан, үзэһэн, алдарта оперын дуушад Х.Уртнасан, А.Хавлаш гэгшэдэй дуулахыень соносоһон тула музей соо гэрэл зурагуудыень харахадаа, тэдэнтэй дахин уулзаһан мэтээр һанагдаба. 

1938 ондо монгол циркын байгуулагдаһан тухай, Ж.Данзан клоуной (монголоор аляалагша) тоглолтын хубсаһан, портрет, гэрэл-зурагууд манай анхарал татаба. Гобиин Дошхон ноён хутагта Д.Данзанрабжаа (1803-1856) соёл гэгээрүүлэгшэ, ирагуу найрагша, уран зурааша, уран зохёолшо, айхабтар бэлигтэй бэрхэ хүн байһан байна. Тэрэ 1830 ондо нүүдэл театр байгуулаад, 60 тэмээндэ театрай хэрэгсэл ашаһан, зүжэгшэд, хүгжэмшэдтэеэ нютагһаа нютагта арад зондо зүжэг харуулжа, дуу хүгжэм гүйсэдхэжэ, зөөдэлөөрөө ябадаг байгаа. Данзанрабжаагай зохёоһон «Үзэмжын шанар» дуундань арад зон аргагүй дуратай байһан, энэ дуу нэгэ дахин шагнабал, 1000 маани уншаһантай адли гэжэ хүнүүд хэлсэдэг байһан ха. «Саран хүхын намтар» зүжэгынь 9 бүлэгһөө бүридэһэн, хахад һара шахуу сагай туршада үдэр бүри хүн зондо харуулагдадаг байһан юм. Данзанрабжаа хутагта Дунда Гобиин Хамарын хиид нютагта тогтомол театр байгуулжа, гурбан дабхартай театрай байшан барюулһан, нэгэдэхи дабхарта зүжэг харуулагдадаг, хоёрдохидо – хүгжэмшэд, гурбадахида өөрөө һуугаад, хинан шалгажа, хаража байдаг байһан ха. Театрай музейдэ дэлхэйн ба монголой театр тухай лекцинүүд, залуушуулда, сэсэрлигэй багашуулда зорюулагдаһан хүмүүжүүлхы удхатай хөөрэлдөөнүүд, суута артистнуудтай уулзалганууд эмхидхэгдэдэг байна.

Буряад Уласай ниислэл Улаан-Үдэдэ иимэ музей байгуулхаар болоо гэһэн бодол түрэнэ. Буряад Уласта 6 театр ажаллана: Буряад драмын театр, Буряадай оперо болон баледэй театр, Ород драмын театр, хүүхэлдэйн театр, залуушуулай театр, «Байгал» театр, филармони г.м. хүмүүжүүлгын талаар ехэ туһа хэдэг, арад зоноо хүгжэмэй, урлагай дээжэтэй танилсуулдаг эмхинүүд бии гээшэ. Эдэ театрнуудта хүдэлһэн алдар суута артистнуудай намтар, гэрэл зурагууд, зохёохы ажал тухайнь хөөрөөнүүдэй музей соо дэлгээтэй байгаа һаань, арад зон ямар ехээр баярлаха гээшэб. Улаан-Үдэдэ музейн бии болоо һаа, һургуулиин үхибүүдтэ хүмүүжүүлгын талаар тон ехэ нүлөөтэй байха һэн. Олониитэ, эрдэмтэд, артистнууд, арад зон нэгэдэжэ, Арадай Хуралай депутадуудта, засаг зургаанай хүтэлбэрилэгшэдтэ тиимэ эрилтэ табиял гэжэ уряалнаб!

Намжилма Бальжинимаевагай гэрэл зураг дээрэ: Монгол Уласай алдарта зүжэгшэн Сувд