1085
Хүүгэдэй уласхоорондын спортын нааданууд Монголой ниислэл Улаан-Баатар хотодо долоон хоногой туршада үндэр хэмжээндэ эмхидхэгдэбэ. Тус хэмжээ ябуулга 7-дохиёо болобо гээд хэлэхэ шухала. Буряад Уласай 38 үхибүүд хабаадажа, 21 медальтайгаар гэртээ бусаба.
Байгал далайһаа эхитэй...
Үшөө 2006 ондо үнгэрһэн “Алтаргана” нааданай удаа Монголой болон Буряад Уласай спортын хүтэлбэрилэгшэд харилсаа холбоогоо бэхижүүлхэ тухай хэлсэжэ, хүүгэдые суглуулаад уулзабал, ямар бэ гэжэ хөөрэлдэһэн байгаа. Энэ зугаа Байгал далайн эрьедэ болоо бэлэй. Эндэ монгол туургата арадууд оролсохо гэжэ хэлэгдээ. Тиимэһээ Монголой, Үбэр Монголой болон Буряад Уласай хүүгэд бэе бэетэеэ тэмсэхэнь гэлсээ.
Оройдоол жэл болоод, Монголдо анха түрүүшынхиеэ тус наадан болоо һэн. Түрүүшын нааданда спортын табан зүйлөөр мүрысөөн эмхидхэгдээ. Нааданай гуримаар энэ хэмжээ ябуулга эмхидхэжэ байһан эзэн өөрынгөө дураар спортын зүйлнүүдые хороохо, нэмээхэ эрхэдэ хүртөө. Удаадахи наадануудые Үбэр Монгол, Улаан-Үдэ, дахинаа Улаан-Баатар, Хүх-Хото даан эмхидхээ бэлэй.
2015 ондо Буряад Уласта нааданай туг Монголдо дамжуулагдаа һэн. Тиигэжэ хүүгэдэй нааданууд августын 12-18-ай үдэрнүүдтэ Монголдо болобо гээшэ. Тус нааданууд ехэ удха шанартай юм. Ушар гэхэдэ, түрүүшын наадануудта хабаадаһан эдир тамиршад мүнөө үедэ дэлхэйн спортын түрүүшүүлэй дунда орожо шаданхай. Зариманиинь Олимпиин наадануудта яһала һайнаар хабаадаһан байна. Буряадаймнай барилдааша Алдар Бальжинимаев тус наадануудта оролсоһон. Удаань Алдар эдиршүүлэй дунда түрүүшын Олимпиин наадануудта шалгараа бэлэй. Мүн Монголой болон Үбэр Монголой команданууд соо иимэ жэшээ бии гээшэ.
Эхинһээ һонирхол татаа
7-дохиёо болоһон наадануудта 748 эдир тамиршан хабаадаһан байна. Хитадай Үбэр Монголой, Буряад Уласай болон Монголой дүрбэн командануудай бүридэлдэ тэдэ оролсожо, спортын 11 зүйлөөр мүрысэһэн байна. Барилдаан, дзюдо барилдаан, футзал, һур харбалга, бокс, шэрээгэй теннис, баскетбол, волейбол, теннис, тхэквондо (ВТФ) болон хүнгэн атлетикээр шанга тулалдаанууд болоо. Бүхы дээрээ 83 алтан медаль хубаарилагдаа.
Тус нааданда хабаадаһан хүбүүд, басагад, тэдэнэй һоригшод, шүүгшэд уласхоорондын “Найрамдал” гэһэн хүүгэдэй амаралгын түбтэ байрлаа. Спортын зүйлнүүдээр мүрысөөнүүд Улаан-Баатар хотын эгээл томо, спортын түрүү талмайнууд дээрэ болобо гээшэ.
Нааданай нээлгын баяр ёһолол Улаан-Баатарай түб талмай дээрэ болоһон байна. Эмхидхэгшэд һонирхолтой тоглолто дурадхаа. Сугларагшадые 20 гаран хуур дээрэ наадагшад гайхуулаа. Эб найрамдалай залгаа болгон, монгол, буряад, ород, хитад хатарнуудые нэгэдүүлһэн хатар зохидхон хүүгэд гүйсэдхөө.
Тиихэдэ нээлгын баяр ёһолол бүхы Олимпиин гуримаар үнгэргэгдөө – нааданай туг үргэгдөө, тамиршадай болон шүүгшэдэй тангариг абтагдаа. Тиихэдэ бүхы хабаадагшад танилсалгын дүхэригтэ гараа.
Хабаадагшадые Монголой Засагай газарай түлөөлэгшэд һайхан үгэнүүдээр амаршалаа. Буряадай делегациие хүтэлбэрилһэн Спортын болон залуушуулай хэрэгүүдэй талаар яаманай таһагые даагша Баир Дашибальжиров амаршалгын үгэ хэлэхэдээ, наадануудта хабаадажа байһан тамиршадые ерээдүй олимпиецүүд гэжэ нэрлэбэ.
- Буряад Уласай Засагай газарһаа, бүхы Буряад оронһоо амар мэндые хүргэжэ байнаб, - гэжэ Баир Дашибальжиров амаршалба. - Хүүгэдэй нааданай хүсөөр гурбан гүрэнэй дунда найрамдал бүри бэхижэжэ байг лэ. Тус мүрысөөндэ хабаадагшад ерээдүйдэ олимпиин абарганууд боложошье магадгүй.
Мүрысөөнүүдһээ гадна спортын талаар хүтэлбэрилэгшэд һонирхолтой уулзалгануудта хабаадажа, саашадаа яагаад хүдэлхэ тухайгаа хэлсээ. Энээн тухай удаадахи дугаарта хөөрэхэбди. Харин мүнөө үхибүүдэй наадануудай дүнгүүдтэй хүндэтэ уншагшадаа танилсуулхамнай.
Һур харбалга: иладаг заншал алдаагүй
Һур харбалгаар мүрысөөн Улаан-Баатарай сэнгэлгын түбэй харбалгын тусхай талмай дээрэ болоһон байна. Монголой эгээл томо мүрысөөнүүд эндэ болодог гээшэ. Буряадаймнай эдиршүүлдэ энэ талмай олон баярые асарба. Тэдэ долоон медальда хүртэһэн байна. Хубиин тоосоондо түрүү һуури Базаржап Цыбенов эзэлбэ. Тэрэ хахад финалай уулзалгада Мунко Базарсадуевые нэмэлтэ годли табижа, илажа гараа. Һүүлшын финальна уулзалгада тэрэ үшөө нэгэ Буряад тамирша Бэликто Мункиновые шүүжэ гараад, нэгэдэхи һуури эзэлһэн байна.
- Зэдэ аймагай Алцаг һууринда Владимир Ширапович Цырендоржиевай ударидалга доро һур харбалгаар һорилго хэжэ эхилээб. Мүнөө үедэ Улаан-Үдэдэ һуралсалаа үргэлжэлүүлнэб. Эндэ Софья Гомбоевна ба Зинаида Леонидовна Халудорованууд намай бэлдэнэ, - гэжэ Базаржап Цыбенов өөр тухайгаа тобшохоноор хөөрэнэ.
Аюна Манханова 2017 ондо ехэ амжалтатайгаар мүрысөөнүүдтэ хабаадажа байна. Һаяхана тэрэ спортын мастер боложо шадаа. Энэшье удаа Аюна һайн дүн харуулба. Тэрэ хубиин тоосоондо хүрэл медальда хүртэһэн байна.
- Мүрысөөнэй түрүүшын шатада тиимэшье һайнаар харбаагүйбди. Һоригшо Солбон Баярович Цыбенов саашадаа һайнаар харбахат гэжэ байгаад, һанааемнай заһаа, - гэжэ Аюна Манханова хөөрэнэ. - Мүнөө жэл һайнаар харбажа байнаб гэжэ һанагдана. Ородой чемпионадта болон һурагшадай Спартакиадада түрүү һууринуудые эзэлээб. Бүхы амжалтамни минии һоригшо Софья Гомбоевна Халудоровагай ашаар туйлагдана.
Командна тоосоондо Буряадай тамиршад үшөө дүрбэн медальда хүртөө. Басагадай суглуулагдамал команда түрүү һуури эзэлжэ, олон тоото аха дүүнэрээ баясуулаа. Эгэшэ дүү Гэрэлма Цыренжаповна Эрдыниева ба Бэликто Цыренжапович Цыремпиловэй шабинар Юлия Цыбенова, Валерия Разуваева гэгшэд командын бүридэлдэ Аюна Манхановатай хамта оролсоһон байна. Хүбүүдэй команда шангай хоёрдохи һуури эзэлээ. Базаржап Цыбенов, Мунко Базарсадуев болон Бэликто Мункинов гэгшэд мүнгэн медальда хүртөө. Командна микст тоосоондо Аюна Манханова Монголой харбааша Эрдэнэбаттай сугтаа алтан медальда хүртөө. Тэдэ финальна уулзалгада Базаржап Цыбенов болон Мэндбаяр гэгшэдые шүүжэ гараа.
Һур харбагшадай һүртэй амжалта
Хоёр гүрэнэй харбагшад хамтаран шан абаа
Базаржап Цыбенов хубиин тоосоондо шалгараа
Барилдаан: үһөөень үгөөгүй
Барилдааша хүбүүд, басагад тус нааданда зургаан шэгнүүртэ шанга тэмсээнүүдтэ түрүү һуури эзэлхын түлөө шамдаһан байна. Хибэс дээрэ 70 гаран үхибүүд гараа. Буряадаймнай барилдаашад хоёр алтан ба гурбан хүрэл медальнуудта хүртөө. 54 килограмм хүрэтэр шэгнүүртэ Хяагтын Владимир Ринчинов нэгэдэхи һуури эзэлһэн байна.
- Тус мүрысөөндэ гурба дахин хибэс дээрэ гарааб. Түрүүшын уулзалгада Монголой тамиршаниие 10:0 гэһэн тоотойгоор шүүгээб. Һүүлдэнь Хитадай барилдаашантай уулзааб. Барилдаанай хоёрдохи шатада тэрээниие нюрган дээрэнь хэбтүүлээб. Финалда шанга монголтой уулзааб. Эндэ дүрбэн балл абаад, илалта туйлааб, - гэжэ Владимир Ринчинов хөөрэнэ.
Түрүү һуури эзэлэгшэ Хяагтада Валерий Дашиевич Дабадоржиевай ударидалга доро дүрбэн жэл соо һорилго хэнэ.
- Минии шаби Монголой командын түрүү тамиршантай финалда уулзаһан байна. “Хяагтын хибэс” гэһэн манай мүрысөөндэ тэрэ хабаадахаяа нёдондо ерээ һэн. Тиихэдэ Володя илалта туйлаа. Тиимэһээ Монголой тамиршан үһөөгөө абахаа бэлэн байгаа. Хэды тиигэбэшье, Владимир дахинаа шүүжэ гараа, - гэжэ Валерий Дабадоржиев һонирхолтойгоор хөөрэнэ.
46 килограмм хүрэтэр шэгнүүртэ Дамдин Цыренжапов бүхы гурбан уулзалгада барилдаашадые нюрган дээрэнь хэбтүүлжэ, илалта туйлаһан байна. Тиигэжэ нааданай чемпионой нэрэ зэргэдэ тэрэ хүртөө.
Буряад Уласай дүрбэ дахин чемпион болоһон Дамдин Цыренжапов Улаан-Үдэ хотын 52-дохи һургуулиин 9-дэхи класс энэ хабар дүүргээ. Хэдэн жэлэй саада тээ тэрэ өөрын дураар барилдаанда ябажа эхилээ. Залуу һоригшо Вандан Базаровай ударидалга доро тэрэ һорилго хэнэ. Дамдинай дүү хүбүүн Булат Цыренжапов 42 килограмм хүрэтэр шэгнүүртэ гурбадахи һуури эзэлээ. Павел Иванов болон Мунсэл Цыбенова гэгшэд хүрэл медальда хүртөө.
Владимир Ринчинов алтан медаль абаа
Дамдин Цыренжапов
Бокс: табан медаль ялараа
Дүрбэн үдэрэй туршада боксоор мүрысөөн болоһон байна. Хүбүүдэй зургаан шэгнүүртэ, басагадай дүрбэн шэгнүүртэ шанга тулалдаануудые спортдо дуратайшуул шэртэн хараһан байна. Буряадай тамиршад хоёр алтан, нэгэ мүнгэн болон хоёр хүрэл медальнуудта хүртэжэ, баяртайнууд гэртээ бусаба.
63 килограмм хүрэтэр шэгнүүртэ Мухар-Шэбэр аймагай Сагаан-Нуур һууринай Максим Бурлаков алтан медаль зүүһэн байна. Тэрэ бүхы гурбан уулзалгаяа түгэсхэлдэнь хүргэнгүй, илалта туйлаа. Энэнь гайхалгүй. Юуб гэхэдэ, мэдээжэ һоригшо Самбу Эрдыниевич Бадмацыреновэй шаби Ородой чемпионадта өөрын наһанай бүлэгтэ шангай һуури эзэлһэн байна. Үшөө тиихэдэ Максим Сибириин тойрогой чемпион юм.
- Монголой мүрысөөнүүдтэ хоёрдохиёо хабааданаб. Урид бирагүйдөөб. Мүнөө шүүжэ гараһандаа баяртай байнаб, - гэжэ баяртай Максим Бурлаков хөөрэнэ.
57 килограмм хүрэтэр шэгнүүртэ Аманбек Кубатов үшөө нэгэ алтан медаль абаба. Тэрэ гурбан уулзалга үнгэргөө. Финальна уулзалгын түгэсхэлдэ шүүгээ гэжэ гараа үргүүлһэн Аманбек ехэ баярлаһан байна. Тамиршан зургаан жэл соо боксоор бэеэ һорино. Мүнөө үедэ Юрий Иванович Оскорбиной ударидалга доро Буряадай хүдөө ажахын академиин боксын зал соо һорилго хэнэ. Финалда орожо шадаһан Дмитрий Плеханов шангай хоёрдохи һуури эзэлээ.
Буряадаймнай боксёр басагад баһа һайн дүн харуулаа. Александра Будаева болон Виолетта Енина гэгшэд гурбадахи һуурида гараа.
Амамбек Кубатов
Максим Бурлаков
Дзюдо: дүй дүршэлыень абахаар лэ
Татами дээрэ һонирхол татама шанга тулалдаанууд болобо. Энээндэ өөрын шалтагаан бии юм. Ушар гэхэдэ, бүхэдэлхэйн дзюдогой түрүү гүрэнүүдэй тоодо Монгол оролсоно бшуу. Хэды тиигэбэшье, Буряадаймнай тамиршад гурбан медаль абажа шадаа. Кабанскын аймагай Селенгинск һууринһаа уг гарбалтай, мүнөө үедэ Улаан- Үдын “Кодокан” клубта һорилго хэдэг Сергей Игнатченко шалгараа. 81 килограммай шэгнүүртэ тэрэ бүхы уулзалгануудтаа мэхэ харуулжа, бултаниие шүүжэ гараа.
73 килограмм хүрэтэр шэгнүүртэ Павел Торгашев гурбадахи һуури эзэлээ. Валерия Солдатова 48 килограммай шэгнүүртэ иимэл амжалта туйлаа.
Һоригшо, шүүгшэ Дмитрий Никулинай хэлэһээр, манай тамиршад Монголой дзюдо барилдаашадаар һорилго хэжэ байбал, үрэ дүн дээшэлхэ гэжэ тэмдэглэнэ.
- Мүнөө үедэ Монголой дзюдо бүхы дэлхэй дээрэ эгээл һайн тоодо ороно. Теэд бидэ хүршэнэрһөөнь угаа холо гээгдээд ябанабди. Үхибүүдээ бүри багаһаа Монгол абаашажа, суг хамтын һорилгын хэмжээ ябуулга эмхидхээ һаамнай, Буряадаймнай дзюдо урагшаа ехэ алхам хэхэ байгаа. Энээндэ анхаралаа хандуулжа, мүнгэ һомолхо хэрэгтэй, - гэжэ Дмитрий Никулин хэлэнэ.
Шандааһа ехэтэй дзюдоистнүүд
Шэрээгэй теннис: хитад тамиршадтай ана-мана тэмсээ
Энэ спортын зүйлөөр дэлхэй дээрэ Хитадай тамиршад эгээл шанга юм гэжэ бултанда мэдээжэ. Энэшье наадануудта тэдэ түрүү һууринуудаа алдабагүй. Шэрээгэй теннис наадагшад табан алтан медальда хүртэхын түлөө тэмсээ. Тэдээн соохи дүрбыень Хитадай тамиршад абаа.
Буряадаймнай тамиршан Дмитрий Павловай алтан медаль абаһандань гайхалтай. Микст тоосоондо Дмитрий Монголой Болор Эрдэнэ гэһэн тамирша басагантай суг хамта наадажа, илалта туйлаһан байна.
Теннисист Дмитрий Павлов һоригшын зүбшэл шагнана
Борис Балдановай гэрэл зурагууд
Нүхэсэлгын үдэшэнүүд һайхан даа!
Уласхоорондын хүүгэдэй нааданууд найрамдалай ошон болоно гээд олон хабаадагшад тэмдэглэнэ. Эдир тамиршад ганса мүрысөөд ябаагүй бэшэ, мүн эмхидхэгшэдэй дурадхаһан һонирхол татама хэмжээ ябуулгануудта хабаадаһан байна. Нүхэсэлгын үдэшэнүүд гоёор боложо, олон хүбүүд, басагад шэнэ нүхэртэй болобод. Энээн тухай Буряадай тамиршад хөөрэнэ.
Юлия Цыбенова:
- Тус мүрысөөндэ хабаадаһан гүрэнүүдэй үдэшэнүүд болоһон байна. Ород гүрэнэй хэмжээ ябуулгануудта орой болотор харбаһанһаа боложо хожомдообди. Мүн дуратайгаар Монголой, Хитадай үдэрнүүдые һонирхожо хараабди. Монголой һур харбалгын федераци маанадые Чингис хаанай асари томо хүшөө абаашажа харуулаа. Гайхамшагта энэ хүшөө дээрэ гаража, бүхы Монголой тала хараабди, зосоонь байһан музейтэй танилсаабди.
Владимир Ринчинов:
- Ородой үдэртэ олон тоото һонирхол татама уран һайханай номернуудые дурадхаа. Бидэ, тамиршад, өөһэдөө эндэ оролсожо, Ородой гимн гүйсэдхөөбди. Талаан боложо, би энэ дуу үнинэй мэдэнэб. Үшөө тиихэдэ ёохорой дүхэриг татаабди. Монголой болон Хитадай хүбүүд, басагад ёохор тухай һайн мэдэнэ, хатаржашье шадана. Тиимэһээ өөрынгөө Хяагтын ёохор сээжэлдэхэ һанаан зосоом түрөө.
Максим Бурлаков:
- “Найрамдал” лагерьта һайнаар сагаа үнгэргөөбди. Сүлөө сагта эндэ ерэжэ амарха һанаан байна.
Августын 17-до түгэсхэлэй үедэ нааданай туг Хитадай Үбэр Монголой хүтэлбэрилэгшэдтэ дамжуулагдаа. 2018 ондо энэ наадан Ордосой аймагта болохоор хараалагдана.
Автор: Борис БАЛДАНОВ
