Бүргэд шубуун һүлдэтэй һоёд угсаатан урагшатай

Һоёд угсаатанай ёһо заншал, түүхэ, урданай болон мүнөөнэй ажабайдал харуулһан олон тоото хэмжээ ябуулганууд “Улуг Даг” гэһэн һайндэртэ олоороо сугларагшадые баярлуулаа. Тус хэмжээ ябуулгада багашуулһаа эхилээд, үндэр наһатай зон хүрэтэр хабаадаһаниинь һайшаалтай.

Һүлдэ тэмдэ г- эзэн Бүргэд

“Улуг Даг” 2001 ондо эхилбэшье, мүнөө болотор өөрын һүлдэ тэмдэггүй байгаа. 2017 ондо найр наадаяа һүлдэ тэмдэгтэй болгохо хэрэгтэй гэжэ хөөрэлдөөн болоо һэн. Һүлдэ тэмдэгэй түхэл зохёохо талаар нээмэл урилдаан эмхидхэгдээ. Залуу эдэбхитэд, уран зурааша Сарюна Очирова болон дизайнер Оюна Аюшеева гэгшэд шалгарһан байна. Эдэнэй Улаан-Үдэдэ тусхай һуралсал гараад, түрэл нютагтаа ерээд хүдэлжэ байһаниинь баһа удха шанартай.

- Һоёд угсаатанай өөрсэ шэнжэ харуулһан һүлдэ тэмдэг зохёохо гэжэ оролдообди. Манай арадай Саяан хадын хойто захаар байдаг тулань хадын зураг оруулаабди. Һоёд угсаатан бүргэд шубуунһаа гарбалтай гэжэ хэлсэдэг. Тиимэһээ манай бүтээл соо бүргэд онсо һуури эзэлнэ. Сагаан оро баhал нютагаймнай өөрсэ шэнжэ, теэд мүнөө тон үсөөрөөд байна. Манай зураг дээрэ тэрэ зурагданхай, - гэжэ илагшад хөөрэнэ.

Һонин шэнжэлгэнүүд

Өөрлигэй дунда һургуулида һурагшадай болон ехэшүүлэй дунда эрдэмэй-практическа конференци эмхидхэгдээ. Энэ хэмжээ ябуулгада хабаадаһан 47 хүн наһанай дүрбэн бүлэгтэ хубааржа, ёһо заншалаа, байра байдалаа болон һоёд угаа саашадаа яагаад хүгжөөхэб гэжэ хөөрэлдөө. Буряад Уласай Толгойлогшын болон Засагай газарай захиргаанай хүтэлбэрилэгшын орлогшо, Үндэһэ яһатан хоорондын харилсаануудай талаар хорооной түрүүлэгшэ Михаил Харитонов хабаадагшадта хандахадаа, һоёд угсаатан аргагүй һайхан байгаалитай газар дэбисхэр дээрэ түбхинэhэн гэжэ онсолон тэмдэглээ.

- Мүнөөдэрэй һайндэрэй олон үхибүүдэй хабаадалгатай энэ хэмжээ ябуулгаһаа эхилhэниинь удхатай. Таанад, үхибүүд, ерээдүйдэ угаа дамжуулха байнат. Энэ конференцидэ бэлдэхэдээ, олон юумэ ойлгожо абаат. Тиимэһээ ёһо заншалаа наринаар абажа ябаха, нютагайнгаа һайхан байгаали энэл зандань үлээхэ гэжэ оролдохо ёһотойт, - гэжэ Михаил Харитонов хэлээ.

6-9 наһатай үхибүүдэй бүлэгтэ хүүгэдэй сэсэрлигэй багашуулай һоёд угтай теэбии, таабайнар болон тэдэнэй хэһэн ажал тухай зохидоор хөөрэхэдэнь һонирхолтой байгаа. Энэ бүлэгтэ Бүрэнголой һургуулиин шаби Нарана Самбялова түрүү һуури эзэлээ. Дунда наһанай бүлэгтэ Өөрлигэй һурагшад Николай Сыренов Анжелика Гергенова хоёр шалгараа. Наhажаал зоной дунда Сорог һууринай Дышен Цырендоржиевна Цыбикова һонирхолтой хөөрөө дурадхаа. 9-дэхи классай һурагша Анжелика Гергенова энэ хэмжээ ябуулгада англи хэлэнэй багшаар хүдэлдэг Ринчима Александровна Зандеева эжытэеэ бэлдээ.

- Нэгэтэ сонин соо Клим Дашеевич Тулуев тухай һонирхожо уншаһан байнаб. Тэрэнэй hүүлээр энэ хүнэй ажабайдалтай танилсажа, бэшэһэн ажалаа дурадхааб, - гэжэ Анжелика Гергенова хөөрэнэ. – Бага наһандаа Клим Дашеевичые харадаг байгааб. Тиихэдэ ямар бэрхэ, урагшаа һанаатай, үндэр заяатай хүн манай хажууда ябанаб гэжэ ойлгодоггүй байгааб.

Уран гартайшуул Ахада олон даа!

Гар урлалай урилдаанда олон хүн хабаадаха гэжэ үнинэй түсэблэгдэhэн байгаа. Юуб гэхэдэ, һоёд угтай зоной дунда уран гартайшуул олон байһаниинь олондо мэдээжэ.

- Гар урлалай “Аха нютагай эрдэни” гэһэн урилдаанда 148 хүн хабаадажа, 395 бүтээлнүүдые дурадхаа. Модоор, түмэрөөр, шулуугаар, яһаар дархалһан зүйлнүүд олон байгаа. Үйһөөр, элдэб бүдөөр оёһон бүтээлнүүд үсөөн бэшэ табигдаа. Һүүлэй үедэ шэнэ оньһон техникэ хэрэглэжэ, гоёлтонуудые хэдэг хүнүүдэй олошороод байхадань, баярламаар байна, - гэжэ урилдаа эмхидхэгшэдэй нэгэн Елизавета Самбялова хөөрэнэ.

Багашуулай дунда Өөрлигэй дунда һургуулиин Бальжина Доржиева түрүү һуурида гараа. Энэл һургуулиин Цыремпила Галсанова болон Баярма Ариунаа гэгшэд өөhэдынгөө наһанай бүлэгүүдтэ шалгараа. Сорог һууринай 70 наһатай Сырен-Доржо Сыренович Дондоков эрхим дархан гэжэ тодорбо.

Өөрлигэй һургуулиин 9-дэхи классай шаби Баярма Ариунаа бага балшар наһанһаа оёдолшо эжыдээ туһалжа эхилээ. Мүнөө үедэ Ахадаа мэдээжэ болоһон оёдолшон Бабудоржын Баярма басагаяа эсхэжэ, оёжо һургаа юм.

- Үшөө табан наһатай байхадаа багахан бээлэй оёо һэм. Тэрэ минии эгээл түрүүшын бүтээл болоно. Тус урилдаанда хониной арһа болон хэмэл нооһо хэрэглэн, һарлагые бүтээгээб, - гэжэ Баярма Ариунаа хөөрэнэ. – Ивалгын дасанда үнгэргэгдэдэг “Эхэ хэлэн-манай баялиг” гэһэн урилдаанда хэдэн дахин хабаадаһан байнаб. Минии оёһон бээлэй, буряад угалзатай зөөлэн дэрэ эрхим ажалнуудай тоодо оруулагдаа юм.

Зурагуудай урилдаанда хабаадагшад үзэсхэлэн байгаалияа, өөрсэ байра байдалаа харуулха гэжэ оролдоо. Елизавета Самбяловагай хэлэһээр, “Сойоты-аборигены Оки” гэһэн нэрэтэй зурагай урилдаанда хабаадагшад элдэб онол аргануудые хэрэглээ.Түрүүлһэн эдирхэн Саяна Шорноева, Туяна Машаева болон Соном Дугаров гэгшэд булта Өөрлигэй һургуулиин шабинар юм. Ехэшүүлэй дунда Дарима Дугарова шалгараа.

Гэрэл зурагай урилдаанда 130 гаран ажал дурадхагдаа. Эндэ ганса мүнөө үеын зурагууд бэшэ, мүн урданай зурагууд харуулагдаа гээшэ. Олон гэр бүлэнүүд абдарһаа зурагуудаа гаргажа, урилдаанда табяа. Жэшээлбэл, аяар 1951 оной гэрэл зурагуудшье дайралдана. Эдэ бүгэдэ һоёдой түүхэ шэнжэлгэдэ тон туһатай байха гээд һанагдана. Урилдаанда түрүү һуури эзэлэгшэ элирүүлэгдээгүй юм. Тиихэдэ 3-дахи һуури эзэлэгшэд хэд бэ гэбэл, Надежда Доржиева болон Ангелина Галсанова гэгшэд болоно. Надежда Доржиева гэрэй урданай хэрэгсэлнүүдые буулгаһан байна. Тиихэдэ Хужар һууринай Ангелина Галсанова хонишон эхэнэрэй хуушан дүрэ зураг урилдаанда эльгээгээ. Хоридохи зуун жэлэй 50-60-аад онуудта буулгагдаһан энэ зураг тон шадамар бэрхээр шэнэлэгдээ гэжэ тэмдэглэгдэбэ.

Залуу һүрэгөө дахуулан...

Һоёд угсаатанай гэрэй байдал харуулһан урилдаанда Аха аймагай сомон бүхэнэй захиргаан ехэ харюусалгатайгаар хандаһан байна. Гэр бүхэндэ урданай зэр зэмсэгүүд табигдажа, баян шэрээ дээрэ эдеэ хоолой зүйлнүүд элбэгээр дэлгээгдэжэ, хүндэтэ айлшадые угтан абаа. Сорогой аха захатанай нэгэн болохо үндэр наһатай теэбии Светлана Дугаровна Хаптагаева һоёд угсаатанай гэрнүүдэй хажууда хуур дээрэ хүгжэм наадажа, таатай оршон байдал тогтоогоо. Светлана Дугаровна мүнөө 85 наһатай юм.

- Оройдоол таба наһатай ябахадамни, абамни хуур дархалжа, намдаа барюулһан юм. Тэрэ үедэ ехэ юумэ ойлгодоггүй байгааб. Харин абамни намайгаа хүгжэм наадажа шадаха гэжэ этигэжэ, хуур бүтээһэн байгаа гэжэ мүнөө һанадагби, - гэжэ Светлана Дугаровна хөөрэнэ.

Светлана Хаптагаева тайзан дээрэ гаража, хүн зониие хуурайнгаа хүгжэмөөр баясуулжа, бултанай шэхэ хужарлуулһан байна. Иигэжэ барандаа найр наадан дээрэ залуу hүрэгтөө ёһо заншалаа дамжуулжа байбалнь, һоёд угай баялиг үе дамжахал.