​Урданайнгаа заншал алдаагүй

Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманай сайдай орлогшо Пётр Брыков, энэл яаманай таһагые даагша Владимир Вахрунов гэгшэд сурбалжалагшадтай хамта октябриин эхеэр Мухар- Шэбэрэй таряалангай газарнуудаар ябажа, таряа талханай болон огородой эдеэнэй хуряалга ямараар үнгэржэ байнаб гэжэ байра дээрэнь танилсаа. 

Гүрэнэй туһаламжаар 

Түгнын тала урданһаа нааша үрэжэлтэй дайда гэжэ суутай. Мухар-Шэбэрэй аймаг энэ намар 90 жэлэйнгээ ой угтаба. Тиимэһээ ойн баяр болон Хүдөө ажахын хүдэлмэрилэгшэдэй үдэрые Түгнын таряашад түрүү ажалаараа угтажа байна. Аймагай олон ажахынууд Хүдөө ажахын яаманһаа гүрэнэй туһаламжа абаа, тиигэжэ ажал хэрэгынь яhала урагшатай. 

Нэн түрүүн аймагай захиргаанай даргын орлогшо, хүдөө ажахын управлениин дарга Гэндэн Гениновтэй хөөрэлдэбэбди. Хөөрөөгөө эхилхэдээ, Гэндэн Иванович сагай уларилһаа эхилбэ:

- Һүүлэй хэдэн жэлнүүдтэ бороо хура багаар ороно гэжэ мэдээжэ. Теэд манай дүй дүршэлтэй таряашад ургасаяа хуряаһаар лэ, намартаа ороһон бороогой, үбэлэй саһа тогтооһоной ашаар хүрьһэеэ шиигтэй байлгажа шадана. Тиихэдэ мүнөө жэл зунай эхиндэ яһала бороотой байhан аад, июль-август соо оройдоо дуhалшье дуһаагүй гэхэдэ болохо. Тиигэбэшье үндэһэеэ табижа абаһан таряан яһала гэмгүй ургаа гэхэдэ болохол даа. Ажахынууднай нэгэ гектарһаа 12-14-hөө эхилээд, һайн ажахынууд 21 центнер хүрэтэр таряа хадана. Харин малай бүдүүн тэжээлдэ ородог ургамалнууд ехээр гандаа. Зунай бороо угтуулан тариһамнай, иигэжэ хатаа, - гэжэ тайлбарилба. 

Гэндэн Генинов

“Искра” колхоздо 

Хэр угһаа суутай “Искра” колхозой, мүнөө СПК юм ааб даа, орооhоной складта ерэжэ, түрүүлэгшэ Василий Коршуновтой уулзабабди.

- Энэ жэл манда хүндэшэг байгаа. Табин мянган центнер лэ ургаса абахабди. Энэмнай ехэ бага гэжэ тоолонобди, – гэжэ Василий Михайлович голхорбо. - Тиигэбэшье шэниисэ болон обёос яhала һайн ургаа. Иигэжэ үрэhэ хүрэнгөөр элбэг байхамнай, - гэжэ дуулгаба. 

Хотогор ехэ Хонхолын талада ажаһуудаг, дүй дүршэлөөр баян, урданайгаа заншал алдаагүй ажалша таряаша шэмээшэгүүд энэшье жэлдэ хүрэхэ таряагаа абахал бэзэ. Хара-Шэбэртэ Эндэхи таряашад сагай уларилай муушье һаа, абаха ургасаяа - гектарһаа 20 центнер хуряахабди гэжэ нэтэрүүгээр ажаллажа байнад. Сергей Иванов хубиин ажахы эрхилһээр табан жэл болоо. Анхан 60 гектарһаа эхилһэн аад, мүнөө гурбан зуугаад га газартай. Энэ жэлдэ 170 гектарта таряад, бэшыень паараарнь орхёо: хүрьһэн һайнаар шииг татажа, ерэхэ жэлдэ ургаса һайн байха юм ха. Гектарһаа сохом 18 центнер шэниисэ хаданад. Иимэ ган жэлнүүдтэ гүрэнэй туһаламжа яаха аргагүй хэрэгтэй гэжэ Сергей Михайлович батална:

- Мүнөө жэлдэ 700 мянган түхэриг туһаламжада хүртөөбди. Тэрээгээрээ заһабарилгын хэрэгсэлнүүдые, комбайндаа шэнэ двигатель абаабди. “Енисей” комбаймнай намтай сасуу юм. Техникэ гээшэмнай ходол заһабарилагдажа байдаг, тоһо түлишэ үнэтэй даа, - гэжэ энеэбхилнэ. - Никольскһоо үрэһэ хүрэнгын таряа худалдажа абаа һэмди, - гэжэ нэмэбэ. 

Андрей Владимирович, Оксана Вакиповна Варфоломеевтэн нэгэ үедэ болиһоншье һаа, дахин ажахыгаа эрхилдэг болоо. 

- Хуулита ёһоор ажахыгаа эрхилээгүй һаа, гүрэнэй туһаламжада хүртэхэгүйш гэжэ ойлгообди, - гэжэ Андрей Владимирович онсолбо. 

Тэдэ 500-гаад гектарта шэниисэ болон обёос горохтой холижо тарина. Тиихэдээ гектар бүхэндэ гэжэ гүрэнэй туһаламжа тоолуулжа абана. Ушар иимэһээ элдүүриингээ газарые ехэ болгохо гэжэ шэнэ газар хахалаа. Тэрэ ажалдаа 186 мянган түхэриг туһаламжа абаһан байна. Шэнээр эхилһэн хадаа “Эхилжэ байһан фермер” гэһэн уласай түсэлдэ оролсожо, баһал туһаламжа абаха һанаатай. 

:

Василий Коршуновтой манай сурбалжалагша Герман Намжилов хөөрэлдэнэ

“Уһатайда”

- Иимэ һайхан нэрэтэй аад лэ, һүүлэй үедэ уһаар дуталдаха саг болоо. Уһатай горхомнай шэргээ. Таһалгаряагүй хэдэн жэлэй туршада хура бороо ороходоошье, гамтай хайратайгаар, ехээр ороходоо, зорёолһон мэтэ үбһэнэй үедэ ороно ха юм даа, - гэжэ үүлтэртэ эбэртэ бодо мал – хальмаг үхэрнүүдые үдхэдэг “Сутайское “ заводой захирал Ким Эрдынеев шоглон һагад хэлэнэ. – Теэд оролдохол хэрэгтэй. Оролдохын һайгаар, үсэд нэтэрүү ажалаар лэ олзотой ябагдаха, - гэжэ нэмэбэ.

Огторгойн бороо хүлеэгээд лэ, энэ голоймнай уһан хэзээ урдаха юм гээд һуубал, хэн юу ургуулхаб? Тиимэһээ тэдэнэр газараа шиигтэй байлгаха гэжэ ехэ ажал ябуулна.

- Энэ жэлдэ 2 мянга 534 гектарта таряа болон малай бүдүүн тэжээлдэ ородог орооһото ургамалнуудые таряабди. 670 гектар гандажа хатаа гэжэ дансалаабди. Тиигэбэшье га бүхэнһөө 18 центнер дунда зэргээр абаха байхабди.

Гүрэнһөө туһаламжа хэр зэргэ үзүүлэгдэнэб гэһэн асуудалда:

- Мүнөө жэлдэ герефорд үүлтэрэй 160 толгой мал худалдажа абаабди. Түлбэриинь 30 хубиие гүрэн бусаажа үгөө. Иимэ мал түрүүшынхиеэ баринабди. Хэр юм даа, дүнгүүдынь хэды жэлһээ элирхэ. Бидэ хальмаг үүлтэрэй малдаа даданхайбди. Тэдэниие зон худалдажа абаха дуратай юм, - гэжэ Ким Дашинимаевич омогорхоно. – Манай энэ ехэ ажахыда техникэ түргэн һалана. Һайн юумэн гэхэдэ, 6 сая түхэригэй шэнэ техникэ абахадамнай, хахад сэнгынь гүрэн бусаагаа. Тиимэһээ бидэ Хүдөө ажахын яаманай соносхоһон бүхы түсэлнүүдтэ хабаадажа, гүрэнэй туһаламжада хүртэхые оролдонобди.

- Ажахыгаа үшөөшье үргэдхэхэ гэхэдэмнай, гайха тагна, Түгнын ехэ талада сүлөө газар гэжэ байхагүй, - гэжэ Ким Эрдынеев гараа дэлгэнэ. –Бүхы юумэн бии: дүй дүршэлтэй ажалша малша зон, оньһон техникэ, гансал газарнай хүнүүдэй гарта. Хамтын ажахын бутаран һалахада, бүхы газар пай болгогдожо хубаагдашанхай.

“Абсолюдтай” холбоотой

Үшөө нэгэ хүгжэнги ажахытай дүтөөр танилсабабди.

- Наймаанай “Абсолют” бүлгэмэй олондо дурадхадаг газарай эдеэнэй хахадыень бидэл ургуулдагбди, - гэжэ “Элүүр энхэ хоол” гэһэн нэгэдэлэй ахамад захирал Иван Емельянов омогорхоно.

Энэ ажахын мүнөө үеын техникээр оньһожоруулагдаһан амбаарнуудай ходол һэбшээ багаханаар татажа байдаг сүшээгүүд соо хартаабха, морхооб, свекла, редькэ нэгэл температурада хадагалагдана.

- Хартаабхамнай “элитнэ сортын” юм. Һайн үрэһэ абахадамнай, гүрэнэй талаһаа туһаламжа үгтөө, - гэжэ Иван Алексеевич хадагалhан баялигаа харуулба. - Мүнөө жэлдэ Ородой Холбооной засагай хартаабха тарилгада туһаламжа үзүүлээгүй дээрэһээ Буряад Уласай Толгойлогшо уласай hан жасаһаа гектар газарта 5 мянган түхэриг һомолхо шиидхэбэри абаа һэн. Энээнэй ашаар огородой газарнууд һаадгүйгөөр уһалагдажа байгаа, - гэжэ Пётр Брыков хөөрэбэ.

Хүдөө ажахын һалбарида – гол анхарал

Мухар-Шэбэрэй таряашадтай уулзаһанайнгаа удаа Пётр Брыков һанамжаяа элирхээлэй:

- Гүрэнэй туһаламжаар, Буряад Уласай засагай нэмэлтэ хэмжээнүүдэй ашаар аймагай ажахынууд түсэблэһэн ёһоороо ажалаа ябуулна. Тиимэһээ бага бэшэ ургаса хуряана. Ерэхэ жэлдэ элбэг хүрэхэ үрэһэ хүрэнгэтэй байха. Гүрэнһөө үгтэһэн туһаламжые баһа тон наринаар хэрэглэжэ шадаха шухала. Тэрэниие ехэ-бага гэнгүй, хаана хэрэгтэйб гэжэ тон һайнаар түсэблэжэ, аша үрыень хараха хэрэгтэй. Теэд баһа үйлэдбэрилэгдэһэн эдэй сэнгүүд ехэ удха шанартай:

- Манайхин өөһэдынгөө үйлэдбэрилһэн продукци баруун тээхиhээ дээгүүр сэнгээр худалдахагүй ха юм даа. Дүтын Алтайн хизаарыешье абажа үзэхэдэ, тэндэхи сагай уларил манайхитай сасуулмаар бэшэ гээшэ. Тиимэhээ манай ажахынууд ехэ үридэ ороно. Хажуугаарнь байгаалимнай хашажа, ган гасуурай удаа дараалан хэды жэлнүүдэй туршада тогтоходо, малай хоол дуталдажа, тоо толгойень олошоруулха аргагүйл даа. Мүнөө малайнгаа тоо байhан соонь үлээһэмнай болоо гэжэ бидэ тоолонобди. Харин хонин һүрэг бага зэргээршье һаа, олошороо, - гэжэ орлогшо сайд тэмдэглэбэ.

- Гүрэнэй туһаламжа тон түрүүн сагаан эдеэ болон таряа талха, ургамалай эдеэ элбэгжүүлхэ хэрэгтэ шэглүүлнэбди, - гэжэ Пётр Брыков хэлэхэ зуураа: - Өөһэдөө олзо оршотойгоор хүгжэжэ байһан ажахынууд яашаха һэм, теэд тэдэнииешье бидэ харааһаа алдаха ёhогүйбди, - гэжэ мэдүүлээ. 

6 сая түхэригэй техникэ абахада, гүрэн хахад сэнгынь тэхэрбюулдэг юм 

Хүдөө ажахынууд техникэеэ нэгэ доро шэнэлжэрхихэ аргагүй һэн хойноо хуушан техникэеэ үшөөшье хэрэглэһэн зандаа 

Сэнгэ Ринчиновэй гэрэл зурагууд