Хаашуулай ордондо

Үбэр Байгалай арадуудай этнографическа музейдэ сентябриин 21-дэ нээгдэhэн Монгол ороной Chinggis Khaan Wax музейн «Хаануудай хаан» гэhэн үзэсхэлэн олониие хужарлуулна.

Октябриин 15-да энэ үзэсхэлэн хаагдана. Һүүлэй мэдээгээр, аяар 4 мянга гаран зон энээнтэй танилсаа. Үдэр бүри харагшад таһалданагүй. Һургуулиин һурагшад, оюутад, томо зоншье эндэ ябажал байна. Ганса Улаан-Үдэһөө бэшэ, хүдөө аймагуудһаа хүн зон зорижо ерэнэ гэжэ тэмдэглэлтэй.

Музейн захирал Светлана Игоревна Шоболова Монголой музейтэй хэлсээ баталжа, энэ үзэсхэлэн тон түрүүшынхиеэ хари гүрэндэ, манай Буряад орондо, харуулагдаба гээшэ. Нээлгын баяр ёhололдо хабаадаһан Монголой элшэн сайд тус выставкын Буряадта харуулагдаха болоhон ушар ехэ гүнзэгы удхатай гэжэ тэмдэглээ hэн.

- Бүхы дэлхэйн зон Чингис хааниие мэдэдэг. Тэрэнэй үеын соёл, түүхэтэ байдал тухай мэдээ мүнөө үеынхидтэ дамжуулха шухала. Монголшууд болон буряадуудай түүхэ нэгэ ха юм, - гэжэ тэрэ хэлээ.

Тус үзэсхэлэнэй дүрсэнүүд хүнэй бэеын хэмжүүртэй. Дүрсэ бүхэн дунда зэргын 1,80 сантиметр үндэртэй, бэень 85 килограмм болоно. Тон амиды хүнэй бэеын түхэлтэй. Танхимай тэг дунда тусгаар шэрээ дээрэ Чингис хаан һууна. Баруун таладань – Үүлэн эжынь. Холоһоо харахада, харагшадые хурса нюдөөр шэртэн хаража байһандал. Чингис хаанай зүүн талада – Хасар дүү хүбүүниинь, үүдэндэ – хоёр сэрэгшэдынь Эзэн хаандаа дары түргэн туһалхаар бэлэн. Танхимай зүүн талада Чингис хаанай дүрбэн хүбүүд зогсонод. Жамууха анда нүхэрынь мэнэл һаяхан амархаяа һууһандал үзэгдэнэ.

Иимэ гайхамшаг үзэсхэлэн харахадаа, 13-дахи зуун жэлэй түүхэтэ оршондо ябашаhан шэнги. Хубсаһан, зэр зэбсэгынь түүхын баримтануудые хэрэглэн бүтээгдэһэн гэжэ ойлгохоор.

Бүхы дэлхэй дээрэ суурхаһан Chinggis Khaan Wax гэһэн музейн энэ үзэсхэлэн 2014 ондо бүтээгдэhэн юм. Аяар 5 жэлэй туршада 40 гаран мэргэжэлтэд эндэ ажаллаа: уран зураашад, алташа, мүнгэшэ дархашуул, скульпторнууд, хубсаһа зохёогшод, түүхэшэд болон бусад. Археологическа малтамалнуудай зүйлнүүдые баримталан, “Монголшуудай нюуса тобшо” номой зурагууд, мүн “Мүнхэ тэнгэриин хүчин доро” гэһэн кинофильм дээрэ үндэhэлэн, эдэ ажалаа ябуулаа.

Chinggis Khaan Wax музейн захирал Дашдаваа Дэлгэрма тус галерей байгуулха үүсхэл гаргажа, энэ хэрэг эрхилhэн юм. Манай Буряад орондо асарагдаагүй Бүртэ хатанай дүрсэ зурамал портрет дээрэ үндэhэлжэ бүтээгдэhэн юм. Тэрэ портрет Тайваниин гүрэнэй музейдэ байдаг. Харин Чингис хаанай дүрсэ бүтээлгэдэ “Мүнхэ тэнгэриин хүчин доро” гэһэн фильмдэ Тэмүүжэнэй роль наадаһан Монголой артист Агваанцэрэнэй Энхтайбанай дүрэ баримталагдаа. Бүхэдэлхэйн эрдэмтэд Чингис хаан ямар байгааб гэжэ мүнөөшье болотороо арсалдадаг гээшэ.

Дүрсэнүүдые урлахын урда тээ эрдэмтэд нилээд удаан зүбшэн хэлсээ, тиигэжэ Монголой Эрдэмэй академиин археологиин институдай эрдэмтэн Энхтувшин, түүхын эрдэмэй доктор Нямаа гэгшэд дээрэ нэрлэгдэhэн дүрэ баримталха тухай шиидхэбэри абаһан байха юм. Зүүдхэл, хубсаһанай түхэл баһал түүхын баримтануудта үндэhэлэгдэнхэй. Эзэн Чингисэй үеын түүхэтэ нюурнууд, тэдэнэй һамгадай хубсаһан Персиин түүхэшэдэй зурагуудые баримталан бүтээгдээ. Персиин алтан монетэнүүд дээрэ “Агууехэ Чингисхаан – хаашуулай хаан” гэжэ һиилээтэй. Харин мүнгэн монетэнүүд дээрэ “Чингисэй мүнгэн. Чингисхаан” гээд бэшээтэй.

Үзэсхэлэн октябриин 16 болотор харуулагдаха гэжэ уншагшадтаа һануулая.