​Дансагүйшүүл газараа яагаад үмсэлнэб?

Урда долоондо эд зөөриин болон газарай харилсаануудай сайд Маргарита Магомедова сурбалжалагшадтай уулзажа, гүрэнэй газар өөһэдөө эзэлжэ, гэр баригшад тухай хөөрэлдөө үнгэргөө.

Шиидхэбэреэ хүлеэһэн шангахан асуудал

Энэ асуудалаар шиидхэбэри абахын тула юрын зон Буряад Уласай толгойлогшо Алексей Цыденовтэ хандаһан байна. Газараа хуулиин ёһоор баримталаагүй талмайнууд Улаан-Үдэ хотын дүрбэн һууринда, тодорхойлходо, Южный, Солдатский, 106 хороолол болон Бабушкинай гудамжада бии юм. Энээнһээ уламжалан, уласай дарга Эд зөөриин болон газарай харилсаанай яаманда тусхай даабари үгэжэ, үнгэрһэн хабар тэдэ газарнуудые ошожо харахадаа, бодото орёо асуудалнуудтай танилсаһан юм.

Южный тосхондо 1950 онһоо хойшо гэрнүүд баригданхай аад, хотын эд зөөри хинадаг хороон газарыень үмсэлһэн тухай дансатай болгодоггүй байгаа. Нэгэдэхеэр, тэдэ газарнууд Улаан-Үдэ хотын шубуу үйлэдбэрилгын санитарна зуруудай (зоонын) газарта ороно. Хоёрдохёор, тэндэ түмэр харгы бии. Гурбадахяар, зайн галай утаһанай дэргэдэ оршодог юм. Дүрбэдэхеэр, уһанда абтагдахаар газарнууд гэжэ мэдэрэгдэнхэй.

Санитарна зооно саашаа болохо

Үнэхөөрөө, Улаан-Үдын шубуунай фабрикын санитарна зуруудай дэбисхэртэ эдэ газарнууд ородогшье һаань, тэрэ зооные шэнээр, саашань болгожо, хилэ татаад, энэ жэлэй сентябриин 25-да тусхай шиидхэбэри - захиралта гаргахынь тула дансанууд Роспотребхиналта руу тушаагдаа. Улаан-Үдын шубуунай фабрика ноябрь һарада санитарна зуруудай тогтоол абахань хараалагдана.

Түмэр замтай холбоотой һаад түбэг тухай хэлэхэ болоо һаа, иимэ. Ородой Холбоото Уласай Засагай газарай тогтоолоор, түмэр харгын хажуугаархи харуулта зуруудай дэбисхэр дээрэ шэнэ барилга хэжэ болохогүй юм. Харин үнихэнэй баригдаһан гэрнүүдтэй тэрэ хорюул хабаатай бэшэ. Тиигээдшье хуушанай гэрнүүд 100 метр саагуур байна. Тиихэдээ хуулиин ёһоор тэдэ гэрнүүдые задалжа хаяха аргагүй юм. Мүнөө Зүүн Сибириин түмэр замай захиргаан хорюул табинагүй. Зайн галай утаһанай талаар хорюулнуудые гаталхын тула иимэл шиидхэбэри абтанхай.

Солдатский һууринда оршодог «Сагаатай» нүхэсэлэй мэдэлдэ байһан газарнууд, нэгэдэхеэр, хотын ажахын зуруудай дэргэдэ оролсоно. Хоёрдохёор, зуунай нэгэ хубинь уһанда абтамаар юм. Тиигэбэшье, юундэ СНТ гэгдэнэб гэхэдэ, тэдэ саад ургуулдаг газарнууд болоно. Ородой Холбоото Уласай Конституционно Сүүдэй зүбшөөлөөр хүнэй байдаг байра техническэ баримтануудта таарабал, газараа дансалха аргатай юм. Энээниие шиидхэхэ ажал ябуулагдажа байнхай. Бабушкинай гудамжада баригдаһан модон гэрнүүдэй газарнуудые үнэмшэлгэтэй болгохын тула газар хэрэглэлгын гурим һэлгэхэ хэрэгтэй байба. Харин байгша оной сентябрь һарада Улаан-Үдын захиргаанай газар хэрэглэлгын гурим һэлгэжэ, үни удаанай байра байдал түхеэрһэн зон газараа гүрэнэй саарһатай болгохо аргатай.

106-дахи хороололдо үлхөө газарнууд дээрэ юрын, социальна, тэдэнэй хажуугаар хүнэй үдэр бүри хэрэглэмээр байра байшангууд баригдаха түсэбтэй. Тиигэбэл, энэ асуудал шиидхэгдэхэ. Буряад Уласай 115-дахи хуулиин ёһоор, газарнууд түлбэригүйгөөр үгтэхэ ёһотой гээд мэдээжэ. Тус хуулида хубилалтанууд оло дахин оруулагдаһан байна. Түрүүшын хубилалта гэхэдэ, 1990 он болотор тэдэ газарнууд дээрэ гэр баригданхай байгаа һаа, газарай баримта бэшэгтэй болохо. Теэд энэ хубилалтаар үсөөхэн лэ зон газарайнгаа саарһа бүтээжэ шадаа. Буряад Уласай Засагай Газарай дурадхалые Арадай Хурал дэмжэжэ, үшөө нэгэ хубилалта энэ хуулида оруулхада, һуурижаһан газарнуудай дансалалга хэгдэжэ захалаа. 2010 оной декабриин 31-һээ урид баригдаһан 1000 гэрэй эзэд газарнууда үнэмшэлгэтэй болгожо шадаһан юм.

Табан дансын нэгэнииньшье туһалха аргатай

Улаан-Үдэ хотодо 7008, Ивалга аймагта 880 гэр газарай дансагүй. Тус асуудалаар хоёр дахин прокуратуратай тоосоон боложо, Буряад Уласай болон Ородой Холбоото Уласай Верховно сүүдүүд регионуудай өөһэдөө шиидхэхэ асуудал гэжэ тогтоол гаргаа. Арадай Хуралай һүүлшын шиидхэбэреэр хүн зон табанай гансашье баримта дансатай байбал, газарайнгаа үнэмшэлгэ бүтээхэ аргатай юм. Эдэ ямар баримта бэшэгүүд бэ гэбэл, байдаг байрадаа гэршэлэгдэнхэй дансалалга, газарай татабариие түлэһэн тухай данса, 2010 оной декабриин 31 болотор бүтээгдэһэн техническэ паспорт, гэрэй эзэлэлгын түүхэтэ данса гэхэ гү, али тэндэхи газар дээрэ үни сагһаа хойшо байра байдал түхеэрһэн тухай сүүдэй шиидхэбэриин баримта бэшэг. Иигэжэ 1500 үрхэтэ айл үмсэлһэн тухай үнэмшэлгэтэй боломоор.

Солдатский, Площадка, Матросовой нэрэмжэтэ һуурингуудтай зэргэ Улаан-Үдэ хотын наагуурхи тосхонуудай эзэлдэг дэбисхэрэй зуунай нэгэ хубинь үерэй уһанда абтахаар аюултай гэжэ тоологдодог. Тиимэһээ тэдэ газарнууд дээрэ үмсын гэр баряад, хажуудань ажахы байгуулжа болохо. Тиигээ һаа, тэдэ зон гансал деклараци бэшээд, газараа үмсэлхэ аргатай болоно.

Дээдэ Онгостойн орёо асуудал

Дээдэ Онгостойдо аяар 1000 гэр баригданхай. Тэндэ анхандаа алим жэмэс, нэрһэнэй станци һэн. «Бурлес» эмхиин мэдэлдэ ородо 227 гектар газар дээрэ 37 хэһэг газар хубаагдаад, 30, 40, 50 мянган түхэригөөр юрын зондо худалдажа, хүлһөөр эдлүүлэгдээ юм. Сагай ошохо бүри эдэ зон газарайнгаа түлөө ялада унажа, тэрэнээ үмсэлхэ гэхэдэнь, засагай зургаанууд арсаһан байгаа. Юуб гэхэдэ, тэдэниие наймаалха эрхэгүй эмхинүүдһээ абаһан байба ха юм. Тэдэ газарнуудые засаг зургаанай мэдэлдэ оруулха гэжэ «Бурлес»Кабанска аймагта 233 гектар газар үгэхэ гэхэдэнь арсаһан хаш. Мүнөө сүүдэй шиидхэбэреэр тэндэхи хубаарита гурбан газар гүрэндэ бусаагдаха. Харин бусадынь хожом баһал сүүдэй хүсөөр абтаха

гэжэ найдуулна.

- Арад зондоо туһалха – манай уялга. Анхан сагһаа хойшо гэр бараагаа, эзэлжэ һуурижаһан газараа баримта бэшэгтэй, үнэмшэлгэтэй болгохо хуулита арга байгаагүй ха юм. 1998 ондо газараа өөрын болгохо саарһатай бологты гэһэн федеральна хууляар тодорхойлогдоо. Саашадаа 2001 ондо тус хуули үшөө шангадхагдаһан юм, - гэжэ сайд Маргарита Магомедова тэмдэглэнэ.

Олон хүүгэдтэй бүлэнүүдтэ гүрэн туһалха

Олон хүүгэдтэй бүлэнүүдтэ газар үгэхэ тухай хуули 2002 ондо абтаһан байгаа. 2010 онһоо хойшо тэрэ эршэтэйгээр бэелүүлэгдэжэ эхилээ. 13 мянган хубаарита газар мүнөө дээрээ тараагданхай юм.

2016 оной март һарада Ородой Холбоото Уласай Засагай газарай тогтоолоор олон хүүгэдтэй, мүнөө ядуушаг байдалтай бүлэнүүдтэ газар гурбан жэлэй хугасаа соо үгтэхэ. Буряад Уласта хамта дээрээ 6760 бүлэ иимэ ээлжээндэ бүридхэгдэнхэй. Тэдэнэй 308-иинь Улаан-Үдэ хотодо ажаһуудаг юм. Энэ бүридхэлдэ байгшадай арбадахи хубинь болодог мүнөө ядуушаг байдалтай бүлэнүүдтэ ээлжээгүйгөөр тараагдаха. Тус асуудалаар нэн түрүүн үмсынгөө гэр бариха газарнууд дахин шалгагдан бүридхэгдэжэ байна. Тэдэ газарнуудынь зайн галтай, харгытай, уһатай байха ёһотой. Хажуудань хүн зоной ажабайдалдаа үдэр бүхэндэ хэрэглэхэ дэлгүүрнүүд, һургуулинууд, сэсэрлигүүд болон бусад байшангууд байха ёһотой юм ааб даа. Мүнөө жэл Буряад Уластамнай олон хүүгэдтэй 804 бүлэ газараар болон 4 мянган түхэригөөр хангагдаха гэжэ тэмдэглэлтэй.