660
Октябриин 15-да Ородой Холбоото Уласай Юрэнхылэгшэ Владимир Путин Сочи хотодо «Олимпиин» парк соо «Большой» гэһэн мүльһэтэ ордон соо Бүхэдэлхэйн залуушуулай ба оюутадай XIX фестиваль нээлгын баяр ёһололдо хабаадаа. Тус хэмжээ ябуулга октябриин 14-һөө 22 болотор манай гүрэндэ үнгэрнэ гээд һануулая.
Аяар 180-яад гүрэнүүдһээ ерэһэн дэлхэйн эрхим түрүү залуушуулда хандахадаа, Владимир Владимирович гүрэндэмнай үнгэржэ байһан фестивалиие эгээл ехэ хэмжээтэй, тон хүндэтэйниинь гэжэ онсолоо. Үнэхөөрөөшье, манай фестиваль бусадһаа онсо юм. Юуб гэхэдэ, энэ ехэ үйлэ хэрэгтэ аяар 50 мянга гаран хүн, тэрэ тоодо 20 мянга гаран залуушуул хабаадана. Гадна заха хизааргүй гүрэнэймнай 15 можо нютагууд хабаадана – хари гүрэнүүдэй 2 мянган түлөөлэгшэд Владивостогһоо Калининград хүрэтэр олон тоото хотонуудаарнай айлшалжа, өөрынгөө нюдөөр манай гүрэниие хараа гээшэ. Нээлгын баяр ёһололой урда үдэрынь ниислэл Москвадамнай хабаадагшадай парад-карнавал үнгэрөө. Зүгөөр гол үйлэ хэрэгүүд Сочидо болоо ааб даа.
«Таанадые, бүхы гүрэнүүдэй залуушуулые, нэгэл хамтын зорилго – эрхэ сүлөөдэ, жаргалда, бүхы дэлхэй дээрэ дай хёмороогүй амгалан байдалда эрмэлзэл, юумэ зохёон байгуулха болон үндэр ба ехые туйлаха һанал нэгэдүүлнэ гэжэ бата найдалтайб. Бидэ таанадые бүхыгөөрөө дэмжэхэбди. Зүрхэлэгты, туршагты, энэ дэлхэйе һайн тээшэнь хубилгахаяа оролдогты! Хамаг юумэн танайл хүсэнһөө, гансал нэтэрүүгээр урагшаа дабшаха хэрэгтэй”, - гэжэ Влади- мир Владимирович уряалаа.
Фестиваль 1945 онһоо эхи абана гэжэ һануулая. Тиихэдэ Дэлхэйн хоёрдохи дайнай түгэсхэһэнэй һүүлдэ октябрь-ноябрь һарануудта Лондондо үнгэргэгдэһэн эб найрамдалай түлөө залуушуулай бүхэдэлхэйн конференци дээрэ Демократ үзэлтэй залуушуулай бүхэдэлхэйн холбоо байгуулха болон залуушуулай ба оюутадай бүхэдэлхэйн фестиваль үнгэргэдэг болохо тухай шиидхэбэри абтаа юм. Түрүүшын фестиваль 1947 ондо Прага хотодо эмхидхэгдэжэ, 71 гүрэнһөө 17 мянган залуушуул хабаадаа. Тэрэ гэһээр фестиваль 18 дахин үнгэргэгдөө. Харин манай гүрэн гурбадахияа энэ хэмжээ ябуулга эмхидхэнэ: тон түрүүн 1957 ондо, удаань 1985 ондо, тиин мүнөө жэл дахяад үнгэргэжэ байна гээшэ.
Фестивалиин үндэһэн зорилго хадаа дайн байлдаануудһаа, хүн зониие доромжолгоһоо һэргылэн, дэлхэй дээрэ бүхы арадуудай, бүхы зоной эбтэй эетэй, ажана амгалан ажабайдал тогтоолго болоно. Тиимэһээ фестиваль бүхэн ямар нэгэн шиидхэгдээгүй асуудалнуудта зорюулагдадаг заншалтай юм.
XIХ фестиваль “Амгалан байдалай, эб нэгэдэлэй болон үнэн сэхые баримталдаг ниигэмэй түлөө, бидэ империализмтай тэмсэнэбди – түүхэеэ хүндэлхэдөө, ерээдүйгөө зохёон байгуулнабди!” гэһэн уряатай юм. Гадна мүнөө сагай тон шухала зургаан шиидхэгдээгүй асуудалнуудта зорюулагдана: хүн ба байгаали, үгытэй байдал, болбосорол, элшэ хүсэн, мэдээсэл, эрдэм ухаан.
Эмхидхэгшэд эдэ сэдэбүүдтэ үндэһэлэн, фестиваль нээлгын баяр ёһололые Сочидо амжалта түгэс үнгэргэгдэһэн Олимпиин наадануудые нээлгын ба хаалгын баяр ёһололнуудһаа дутахагүй гоё гэгшын зүжэг болгожо шадаа. Стадион – һайн һанаатай, һайхан сэдьхэлтэй зоной ажаһуудаг дэлхэймнай. Тиин дэлхэйгээ һайн тээшэнь хубилгахын тула шухала удха шанартай хубита оруулһан бодото хүнүүд хэһэн хэрэгүүд тухайгаа хөөрэнэ.
Жэшээнь, үшөө залуу аад, бүхы дэлхэйгээр суурхаһан ород эрдэмтэн-кристаллограф, Европын ба Ородой эрдэмэй академинүүдэй гэшүүн, физикэ ба математикын эрдэмэй доктор, профессор Apтём Oгaнoв эмшэлэгдэдэггүй орёо үбшэнүүдые аргалха хэрэгтэ туһалхаар нээлгэнүүдые хэһэн габьяатай. Гүрэнэймнай мэдээжэ актёрнууд Егор Бероев ба Ксения Алфёрова Даунай үбшэн мэтын үбшэнүүдтэй хүүгэдые дэмжэлгын “Я есть” гэһэн нигүүлэсхы сэдьхэлэй жаса эмхидхэн байгуулаа.
Энэдхэгэй ажаһуугша Афроз Шах 86 долоон хоногой туршада Мумбаи хотын уһанай эрье сэбэрлэжэ, 5400 тонно бог шорой суглуулаа. Индонезиин оройдоол 24 наһатай эмшэн ба ниигэмэй олзын хэрэг эрхилэгшэ Гамаль Альбинсаид “Бог шоройгоор эмшэлүүлхэ даадхал” гэһэн түсэл бэелүүлжэ, үгытэй зониие бог шорой суглуулһанайнь түлөө аргалдаг байна.
Бүхыдөө Фестивалиин программа олон тоото асуудалнуудаар һанамжануудаараа андалдалгын, эрдэм һуралсалай ба гэгээрүүлгын хэмжээ ябуулгануудһаа (конференци, лекци, мастер-класс, мастерской...) бүридэнэ. Гадна соёлой, тамирай ехэ баян программа хараалагданхай. Залуушуул дэлхэйн элитэ хүнүүдтэй, тэрэ тоодо Зэрлиг байгаали хамгаалгын бүхэдэлхэйн жасын юрэнхы захирал Маркео Ламбертини, Google компаниин гадаадын бодолгын захирал Авни Дорон, уран зохёолшо Фредерик Бегбекдер, ФИФА-гай юрэнхы секретарь Самуру Фатму гэгшэдтэй уулзаха.
“Фестивалиин талмай уласхоорондын харилсаа холбоо хүгжөөхэ арга боломжо үгэнэ. Залуушуулай харилсаан шухала удха шанартай болон ехэнхидээ албан ёһоной харилсаа холбоонуудһаа ашаг үрэтэй байдаг”, - гэжэ манай гүрэнэй Залуушуулай хэрэгүүдэй талаар федеральна агентствын хүтэлбэрилэгшэ Александр Бугаев тэмдэглээ.
Һанамжаараа хубаалдалгын талмай үдэр бүхэндэ дэлхэйн ямар бэ даа түбиин гү, али можо нютагай гүрэнүүдтэ ажаһуудаг зоной, илангаяа залуушуулай шиидхэгдээгүй асуудалнуудта, шухала удхатай түүхэтэ үйлэ хэрэгүүдтэ зорюулагданхай. Жэшээнь, октябриин 16-да Америкын гүрэнүүдэй үдэр байгаа. Эндэ залуушуулай хамгаалагдаагүй байдал ба ажалгүйдэлгэ, СССР гүрэнэй фашизм ба нацизмые илалтада оруулһан үүргэ гэхэ мэтын олон тоото сэдэбүүдээр хөөрэлдөөнүүд эмхидхэгдээ. Африкын үдэртэ эхэнэрнүүдэй ба эрэшүүлэй адли эрхын түлөө залуушуулай тэмсэл, бэедэ хорлодог заншалнуудтэй тэмсэл, Че ба Кубын хубисхал болон бусад амин шухала асуудалнууд тухай һанамжануудаараа андалдаа. Дүтын Зүүн зүгэй үдэртэ 21-дэхи зуун жэлдэ үзэг бэшэггүй байдалтай тэмсэл, хэтэрмэ үзэлтэй ба алуур үүдхэдэг гуримтай хүн түрэлтэнэй тэмсэл гэхэ мэтын асуудалнууд хэлсэгдээ. Мүн тиихэдэ Азиин ба Океаниин, Европын, Ород гүрэнэй үдэрнүүдтэ баһал шухала сэдэбүүд дурадхагданхай.
Эрдэм-һуралсалай программын шэглэлнүүд гэхэдэ, ерээдүй сагай эрдэм ухаан ба болбосорол, ерээдүйн түлэблэлгэ – архитектура ба дизайн, ерээдүйн оньһон арганууд, дэлхэйн бодолго: яагаад дэлхэйе хамгаалхаб, дэлхэйн ерээдүйн эдэй засаг гэхэ мэтэ болоно.
Иигэжэ долоон хоногой туршада залуушуул – ерээдүй сагай эзэди элдэб янзын хэмжээ ябуулгануудта хабаадажа, һанамжануудаараа, дүй дүршэлөөрөө андалдажа, шэнэ мэдэсэтэй, магад, шэнэ хараа бодолтой боложо, хоорондоо хани барисаа тогтоожо, зүгөөр тон шухалань гэхэдэ – дэлхэйдэмнай дайн дажарнууд бү болог, бүхы арадууд адли эрхэтэй, эреэн-маряан дэлхэйгээ һайн тээшэнь хубилгаха хэрэгтэй гэһэн һаналда абтан, нютаг нютагаа бусаха.
Автор: Дыжид МАРХАДАЕВА хэблэлдэ бэлдэбэ
