Буряад ороноо үргэжэ, нэрэ хүндыень холо ойгуур суурхуулжа ябаhан хүнүүд олон ааб даа, теэд тэдэниие хэн мэдэнэб? Гансал тойроод байhан нэгэ хэды зон гү? Эдэ зониие элирүүлжэ, олоной дундаhаа шэлэжэ, бүхы уласай зонтой танилсуулжа байhан «Буряад үнэн» газетын ажалшадаар омогорхоноб.
Би «Буряадай түрүү хүнүүд» конкурсын ажалнуудые уншахадаа, илангаяа залуу хүбүүд басагадаар, тэдэнэй хэжэ ябаhан ажалаар, туйлаhан амжалтануудаарнь ехэтэ омогорходогби. Нёдондо хадаа Олимпиин герой болоhон Инна Степанова басагаараа ехэ омогорхожо, баяр баясхалангаарнь хубаалдалсаабди, үшѳѳ тиигээд Инна «Буряадай түрүү хүнүүд» конкурсын лауреат болоhон байна.
Харин би Буянтуева Аяна гэжэ хонгор hайхан Хори дайдын аажамхан Анаа нютагай омогорхол болоhон басаган тухай бэшэхэ хүсэлтэйб.
Аянын гэртэхин, Буянтуев Андрей Базарович ба Ширапова Баирма Шираповна хоёр, гурбан үхибүүдээ зүбѳѳр хүмүүжүүлдэг: нэн түрүүн hайнаар hуража, эрдэмтэй болохо, ажалhаа айха сухарихагүй, хүн зондо зохидоор хандажа, туhалжа, сэбэр сэхэ ябаха.
Аяна айлай хоёрдохи үри болоно. Базар ахань дүрбэн жэлэй саана нютагайнгаа дунда hургуули мүнгэн медальтайгаар дүүргээд, мүнѳѳ үедэ Санкт-Петербургын дээдэ сэрэгэй академиин курсант, харин дүү Дариниинь 6-дахи ангиин hурагша.
Сэбэр сагаахан шарайтай, бэеэрээ нарин нягта, зангаараа зохид налгай, ухаагаараа хурса hүбэлгэн Аяна басаган энэ жэлдэ Ааланай дунда hургуули алтан медальтайгаар дүүргэжэ, эмшэн болохо эрмэлзэлээ бэелүүлхэеэ Ород гүрэнэй хойто ниислэл хото болохо Санкт-Петербургын дээдэ hургуулиин оюутан болобо. Шалгалтануудаа барихадаа, бултыень табан дээрэ тушаажа шадаа, үшѳѳ тиихэдэ ород хэлээрээ 100 балл абажа, уласай 34 эрхим hурагшадай тоодо оролсоо.
Аяна түрэл hургуулиингаа, нютагайнгаа, аймагайнгаа нэрые үшѳѳ бага ябахадаа суурхуулжа эхилээ бэлэй. Эхин класста hуража байхадаа, аймагай ба уласай олимпиадануудта хабаадажа, түрүүшынгээ амжалтануудые туйлажа эхилээ. Саашадаа 5-дахи, 6-дахи, 9-дэхи классуудта «Буряад хэлэн» гэжэ электронно номоор аймагай ба уласай мүрысѳѳнүүдтэ ходо түрүүшын hууринуудые эзэлээ.
Жэлhээ жэлдэ бүхы Россиин hургуулинуудта 9-11-дэхи классуудай дунда олимпиаданууд үнгэрдэг. Эндэ Аяна гурбан жэлэй хугасаа соо хаба шадалаа элдэб предмедээр туршаа: буряад, ород, англи хэлэнүүдээр, хими ба биологёор. Аймагай олимпиадануудта 2013 ондо биологёор түрүүшын hуури эзэлээ, 2014 ондо англи хэлээр 2-дохи hуури, 2014-2016 онуудта ород хэлээр 2-дохи hуури абаhан байна, харин буряад хэлээр аймаг соо Аяные хүсэхэ хүн үгы. Энэл хэлээр уласта Аяна 2015 ондо түрүүшын hуури, 2016 ондо 2-дохи hуури абаа.
Манай хүршэ болохо Хэжэнгэ нютагта «Лингва» гэжэ уласай олимпиада үнгэргэгдэдэг. Энэ хадаа гурбан хэлэ: англи, ород, буряад –тэгшэ мэдэдэг үхибүүдэй мүрысѳѳн болоно. Эндэ Аяна мүн лэ хабаадажа, 2014 ондо олон тоото үхибүүдэй дунда 5-дахи hуури абаа, харин 2015 ондо 2-дохи hуурида гараа, түрүүшын hуури абаhан хотын гимназиин hурагшаhаа нэгэл баллаар гээгдээ.
Олимпиадануудай хажуугаар элдэб хуралдаануудта, мүрысѳѳнүүдтэ Аяна бэеэ туршадаг бэлэй. 2012 ондо «Современный мир и наследие кочевой цивилизации» гэhэн уласай түрэл ороноо шэнжэлэлгын нэгэдэхи хуралдаанда түрүү hуури эзэлээ. Энэл ондо «Родовое гнездо» гэжэ конкурсдо Аянын ажал эрхимүүдэй тоодо орожо, хэблэлдэ гараа. 2012, 2013 онуудта «Бэлигэй туяа» хуралдаанда үрэ дүнтэйгѳѳр хабаадаа. 2014 ондо «Залуу аяншан» гэжэ уласай мүрысѳѳндэ, 2015 ондо Дамба Жалсараевай 90 жэлэйнь ойдо зорюулhан «Минии уг гарбал» гэhэн мүрысѳѳндэ баhал 2-дохи hуури эзэлээ. 2015 ондо «Знатоки Байкала» гэжэ регион хоорондын түрүүшын мүрысѳѳн үнгэрѳѳ. Эндэ Аяна түрүүшын hуури эзэлжэ, зуниинь Байгал далайда аятай зохидоор амараа бэлэй.
Һүүлэй хэды жэлдэ Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар «Эхэ хэлэн - манай баялиг» гэжэ мүрысѳѳн үнгэргэгдэдэг болонхой. Энэ мүрысѳѳндэ манай hургуули ехэ дуратайгаар хабаададаг, оло дахин түрүү hууринуудыешье эзэлээ.
Хабаадахадаа урдаа хараха хүмнай Аяна байгша hэн. Мүрысѳѳн элдэб шатануудhаа бүридэдэг, ганса буряад хэлэеэ мэдэхэ бэшэ, харин хажуугаарнь Буддын шажанай hургаал, ёhо заншал, эрэшүүл болон эхэнэрнүүдэй шадабари шалгагдадаг юм.
Энэ нааданда Аянын хабаадаhан мүрысѳѳнэй дүнгүүдые харахада, ехэнхидээл ганса түрүүшын hууринууд болонол даа. Хамба ламын шан абалгын тэмсэлдэ 3 дахин түрүүлээ.
Иимэл даа эдир басаганай эхин илалтанууд. «Наран Гоохон» гэhэн нэрэ зэргэдэ хүрэмѳѳр гээшэ гү? Мүнѳѳ дээрээ Аянын амжалтанууд гол горхон шэнги бурьялна, харин саашадаа үргэн урасхалтай мүрэн боложо, түрэл Буряадайнгаа үргэн дайдаар нилээд лэ суурхаха байха гэжэ би этигэнэб.
Алтана РАДНАЕВА, Хори аймагай Ааланай дунда hургуулиин 9-дэхи ангиин hурагша