996
Cэлэнгэ аймагай Жаргаланта нютаг тоонтотой Виктор Батуевич ба Зинаида Ешиевна Борисовтан айл бүлэ болоhоор, дүшэн хоёр жэл эбтэй эетэй ажаhууна. Хоюулаа сасуутан, нэгэ нютагта түрэhэн, нэгэ hургуулида hураhан юм.
Виктор Батуевич Алайр хонгоодор угтай. Хүн болохо багаhаа, хүлэг болохо унаганhаа гэжэ буряад зомнай дэмы хэлсэдэггүй ха юм даа. Долоон үхибүүдэй нэгэн хадаа, ажалша бэрхээр ехэ болоhон. Жаргалантынгаа дунда hургуули дүүргээд, Буряадай хүдөө ажахын дээдэ hургуулида инженер-механигай мэргэжэл шудалаа.
1974 ондо Оронгын «Сельхозтехникэдэ» ажалайнгаа намтар эхилээ бэлэй. Yшөө оюутан ябахадаа, коммунис намай гэшүүн болоhон байна. Тэрэ гэhээр партиин райкомой шиидхэбэреэр аймагайнгаа олон нютагуудта хүдэлөө. Тельманэй нэрэмжэтэ ажахыда МТМ даагшаар, ахалагша инженерээр урагшатай ажаллаа. 1983 онhоо «Темник» совхозой парткомой даргаар зургаан жэл хүдэлжэ гараа.
«Баруулшаха зон сэхэ сэбэр, hанаhанаа хэлэдэг», - гэжэ Виктор Батуевич Цайдамай, Ехэ-Цагаанай хүнүүд тухай ехэ дулааханаар хөөрэдэг. Юуб гэхэдэ, тэрэ 1989 ондо Новоселенгинск нүүжэ ерээд, архиин үйлэдбэриин даргаар хүдэлөө, хүдөөгэй зүблөөнэй арадай hунгамалнуудай гүйсэдхэхы хорооной түрүүлэгшээр hунгагдаад, эдэбхитэй ажал ябуулаа юм.
1997 ондо Сэлэнгэ аймагай хүдөө ажахын управленидэ ахалагша инженерээр томилогдоод, ехэ урагшатай hайнаар хүдэлөө. Удаань хоёр жэл соо Гусиноозёрск хотодо жолоошодые бэлдэдэг hургуулида багшалаа. Наhанайнгаа амаралтада гарахынгаа урда тээхэнэ нютагаа бусажа, хүдөө ажахые эрхилээ.
Виктор Батуевич аймагай һунгамалнуудай зүблэлэй һунгамалаар hунгагдажа, хэдэн жэл нютагайхидаа түлөөлжэ ябаа. Түрэл аймагайнгаа, Буряад оронойнгоо хүгжэлтэдэ ехэ габьяатай байhанайнгаа түлөө гүрэн түрын шагналнуудта хүртэhэн юм. 2002 ондо «Буряад Уласай АПК-гай габьяата хүдэлмэрилэгшэ» гэhэн үндэр нэрэ зэргэ олгогдоо. Тиихэдэ Ородой Холбоото Уласай, Буряад Уласай Хүдөө ажахын яамануудай Хүндэлэлэй грамотанууд байха.
Зинаида Ешиевна булагад шааван харануут угай юм. Долоон дүүнэрэй эгээл ехэ эгэшэнь хадаа, багаhаа бэрхээр үндыгөө. Aба эжынь 60-аад онуудаар аяар 70-80 модоной зайда оршодог Номохон гэжэ газарта хониндо хүдэлдэг байгаа. Зина басаган дүүнэрээ жэншэдгүй һайнаар хараад, hургуулидаа эрхимээр hурадаг бэлэй. Yшөө амаралтынгаа үдэртэ пеэшэн соо 7-8 талха (хилээмэ) баридаг hэн. Комсомолой, тамирай эдэбхитэн ябаhан. Санаар урилдахадаа, ходо түрүү hуури эзэлхэ. Һургуулиингаа hүүлээр Хориин аймагай Георгиевкын дунда hургуулида пионервожатаар хүдэлөө. Удаань Доржо Банзаровай нэрэмжэтэ багшанарай дээдэ һургуулида ород хэлэ ба уран зохёолой багшын мэргэжэл шудалжа гараа.
Зинаида Ешиевна нилээд олон hургуулинуудта багшалһан юм. «Би декабристын hамганда адляар нүхэрөө дахаад лэ ябанаб», - гэжэ энеэгшэ. Тоолохо болоо hаа, Жаргалантын, Цайдамай, Ехэ-Цагаанай, Новоселенгинскын, Гусиноозерскын, Улаан-Yдын hургуулинуудта хүдэлһэн байна. Хаана нүүжэ ерэнэб, тэндэ ямар ажал байнаб, айнгүйгөөр, зүрхэтэйгөөр хээд лэ ябаа. Ород хэлэ ба уран зохёол заахаhаа гадна буряад, англи, хуушан монгол хэлэнүүдые эхин ангинуудта заагаа. Эдэ олон жэлнүүдтэ багшаар хүдэлжэ ябахадаа, өөрөөшье hураха, мэргэжэлээ дээшэлүүлхэ дуратай юм. Олон тоото курсанууд, семинарнуудта hуража гараа.
Зинаида Ешиевна ажалдаа, шабинартаа ехэл дуратай. Нэгэшье хүн эсээб-сусааб гэхыень дуулаагүй байха. Энэ 45 жэл соо олон тоото шагналнуудта хүртэhэн юм. «Дээдэ шатын багша» гэhэн нэрэ зэргэеэ энэ жэлдэшье тодоруулжа шадаа. 2007 онhоо «Ородой Холбоото Уласай юрэнхы hуралсалай хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ» гэhэн нэрэ зэргэтэй.
Виктор Батуевич Зинаида Ешиевна хоёр гурбан үхибүүдээ хүлынь дүрөөдэ, гарынь ганзагада хүргэжэ, ажабайдалай үргэн харгыда гаргаа. Yхибүүдынь томоотой, бэрхэнүүд: Дмитрий – психолог, Юлия – юрист, Инесса – врач юм. Эдэ хоёрнай арба нэгэн аша зээнэрэй энхэргэн таабай, төөдэй гээшэ.
Борисовтан үхибүүдээ ехэ hайнаар хүмүүжүүлээ. Гурбуулаа ульгам буряад хэлэтэй: эрхүү, сонгоол, хоришье нютаг хэлэн дээрэ хөөрэлдэдэг. Мүнөө аша зээнэрээ түрэhэн нютагтаа дуратайгаар хүмүүжүүлдэг, буряад хэлэеэ, ёhо заншалаа мартангүйгөөр ябажа байхыень заажал һуудаг юм. Дасан дугангуудтаа, обоонуудтаа үргэл мүргэлөө хэжэл байдаг. Элинсэг хулинсагуудайнгаа ажаhууhан Сэлэнгэ, Алайр, Боохон, Ойхон нютагуудаар ябаад ерэдэг заншалтай.
Виктор Батуевич Зинаида Ешиевна хоёрой ахамад наhанай тоодо ороошье hаань, үшөөл бараг залуу гэхэ байнаб: ажал хэрэгээ хэhэн зандаа, дуулахашье, хатархашье дуратай хүхюун хоёр юм.
Yхибүүдынь аба эжыгээ ехэ хүндэлдэг, зунай сагта Түнхэнэй аршаанда амаруулдаг. Борисовтанай жаргалтай бүлэ үхибүүдтээ юртэмсын гурбан зөөлэнөөр жэгнүүлжэ, Улаан-Yдэ шадархи үзэсхэлэн гоё байгаалитай, аршаан булагтал адли hайхан уhатай Гүрэльбэ нютагта амгалан тэнюун ажаhууна.
Вера АЮШЕЕВА, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ
Гэр бүлын архивһаа гэрэл зураг абтаба.
