1071
Алтан дэлхэй дээрэ нютаг бүхэндэ бэлиг шадабаритай, аза талаантай түрүү хүнүүд олон. Минии хөөрөөн - Хэжэнгын Худан голой уһаар ундалһан, үргэн тала дайдадаал адли аажамхан, тэнюун сэдьхэлтэй, бурханһаа үгтэһэн ирагуу һайхан хоолойтой, аза талаантай Дугарма Цыдыповна Жамсаранова тухай.
Дугарма Жамсаранова 1974 ондо хэбэд номхон Хэжэнгэ аймагай Могсохон нютагта Жамсаранов Цыдып, Дондокова Должидмаагай гэр бүлэдэ табадахи эгээ эрхэ тангил одхон басаганиинь боложо түрэһэн намтартай. Бага наһанһаа хойшо дуулаха, хатарха дуратай байһан. Тиимэһээ гүлмэр наһанһаа хойшо нютагтаа үнгэргэгдэдэг бүхы урилдаануудта хабаадалсадаг һэн.
Тоонто нютагтаа дунда һургуулияа дүүргээд, соёлшон болохо мэргэжэлдэ һураһан. 1996 ондо Буряад Уласай соёлой болон уралигай училищи дүүргээд, Хэжэнгын соёлой байшанда ажалайнгаа намтар эхилһэн юм. Ородой Холбоото Уласай соёлой хүдэлмэрилэгшэ Пылма Цыреновна Доржиевагай байгуулһан «Баян Сүмбэр» гэһэн аман зохёолой бүлгэмые хүтэлбэрилжэ эхилээ. Тус ажалдаа габшагайгаар, харюусалгатайгаар хандадаг юм. Нютагайнгаа буурал үбгэд хүгшэдһөө урданай арадай дуунуудые, шог зугаануудые, ёһо гурим, хори буряадай ёохорой дуунуудые суглуулжа, тэдээн дээрэ үндэһэлэн, аман зохёолой бүхы хэмжээ ябуулгануудые, тоглолтонуудые үнгэргэдэг. Мүн лэ ёохорто, нютагайнгаа арадай дуунуудта залуу һүрэгые һургадаг габьяатай. «Баян Сүмбэр» бүлгэмэй дэргэдэ «Бамбаахай» гэһэн хүүгэдэй бүлгэм 2014 ондо байгуулагдаһан.
Тэндэ ургажа ябаа улаан бургааһадта буряад дуунуудые, ёһо гурим, урданай наадануудые заадаг. Хүүгэд «Баян Сүмбэр» бүлгэмтэй суг хамта нютаг нугадаа үнгэргэгдэдэг Сагаалган, обоо тахилган, сурхарбаан, дасанай найр гэхэ мэтэ һайндэрнүүдтэ эдэбхитэйгээр хабаададаг. Дугарма Жамсаранова нютагайнгаа бүхы тоглолтонуудай сценаринуудые бэшэдэг, аман зохёолой бүлгэмүүдтэ зүбшэл заабаряар туһалдаг.
Тэрэнэй хүтэлбэри доро «Баян Сүмбэр» бүлгэм уласай, можонууд хоорондохи, уласхоорондын олон тоото урилдаануудта хабаадаһан байна. Нэрлэбэл, можонууд хоорондын «Живой родник» (“Амиды булаг”) урилдаанда 2-дохи, 3-дахи һууринуудые эзэлһэн, уласхоорондын «Алтаргана» нааданда эдэбхитэйгээр хабаададаг, 2017 ондо уласхоорондын «Ёрдын нааданда» Буряад Уласаа түлөөлжэ ошоһон, заншалта болоһон «Ёохорой һүни», «Ёохор наадан» гэһэн мүрысөөнүүдтэ жэл бүхэндэ түрүү һууринуудые эзэлдэг. Эдэ нэрлэгдэһэн амжалтануудай дүнгүүдээр “Баян Сүмбэр” 2014 ондо «Арадай аман зохёолой бүлгэм» гэһэн нэрэ зэргэтэй болоһон байна. Гадна эдэ үдэрнүүдтэ Дугарма Жамсаранова Буряадай Гүрэнэй шангай лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртэхын түлөө урилдаанда хабаадаа. Декабриин 5-да дүнгүүдынь элирүүлэгдэхэ юм. Тиимэһээ амжалта хүсэе.
Ялас гэмэ бэлигтэн
Дугарма Цыдыповна үшөө нэгэ бэлигтэй. Тэрэ Буряад орондоо, гүрэн соогоо мэдээжэ болоһон Хэжэнгын арадай театрта суу асарһан зүжэгүүдтэ ялас гэмэ дүрэнүүдые наадаһан байна. Б. Ябжановой «Эхын дуудалга» зүжэгтэ Дарима аша басаганай дүрэ, Б.Брехтын «Кураж эхэдэ» юрын эхэнэрэй дүрэ, М. Батоинай «Хүрьгэн хүбүүн» зүжэгтэ гол герой Сэржэмаагай дүрэ, Ц. Шагжинай «Шүдхэртэй сүндүүгтэ» гол герой Цырегмаагай дүрэ, «Мойһон сэсэглээ нютагтамнай» гэһэн зүжэгтэ юрын басаганай дүрэ наадаһан юм. Эдэ зүжэгүүд булта Буряадтаа түрүү һууринуудые эзэлһэн, мүн эрхим гэжэ тодорһон. Гадна энэ хүмнай Хэжэнгын «Ургы» гэһэн арадай дуун ба хатарай бүлгэмэй эдэбхитэй хабаадагша юм. Нютагтаа үнгэргэгдэдэг «Сагаан һарын мүшэд», «Звездный дождь» гэһэн заншалта мүрысөөнүүдтэ хабаадажа, жэлһээ жэлдэ түрүү һууринуудые эзэлдэг.
2012 ондо Гүрэнэй Зүүн Сибириин соёлой дээдэ һургуули дүүргэжэ, ажалайнгаа дүй дүршэл үргэдхөө гэхэдэ, алдуу болохогүй. Дугарма Жамсаранова ажалдаа амжалтатай хүдэлһэндөө, Буряад Уласай Соёлой яаманай, Хэжэнгэ аймагай захиргаанай, Буряадай улас түрын арадай урлалай түбэй Хүндэлэлэй грамотануудта, Баярай бэшэгүүдтэ хүртэһэн. Олониитын ажал ябуулгада үнэн сэхээр, нягта наринаар, эдэбхитэйгээр ябадагыень суг хамта хүдэлдэг зондонь мэдээжэ. Дугарма Цыдыповна даалгагдаhан ямаршье ажалдаа тон харюусалгатайгаар хандадаг, өөртөөшье, хамта ажалладаг нүхэдтөөшье эрилтэ ехэтэй хүн юм. Тиимэhээл хэhэн ажалынь үрэ дүнтэй гэжэ тэмдэглэмээр.
- Эдэ амжалтануудни, нэрэ зэргэнүүдни, бүлгэмэй илалтанууднай нютаг нугымни үргэмжөөр, суг хүдэлжэ ябаһан хүнүүдэй бэлиг талаангай хүсөөр туйлагдаа. Эжы абымни гал гуламта, аха эгэшэнэрэймни энэрхы сэдьхэл намаяа дүнгэлсэнэ, - гэжэ Дугарма Цыдыповна һанамжаараа хубаалдаа.
Мүнөө нүхэртэеэ гурбан үхибүүдые гарыень ганзагада, хүлыень дүрөөдэ хүргэжэ, эгээ түлэг дундаа ажаһууна. Ехэ хүбүүниинь Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин оюутан, дунда басаганиинь Улаан-Үдын эмшэлэлгын колледждо һурана, одхон хүбүүниинь аба эжын омогорхол боложо, Хэжэнгынгээ сэсэрлигтэ ябана.
Дугарма Цыдыповна - бурханһаа үршөөгдэһэн бэлигтэн, энэрхы эжы, наһанайнгаа нүхэрэй найдамтай түшэг тулгуури, ажалдаа тон дуратай, залуу һүрэгые буряад ёһо гуримаар хүмүүжүүлжэ ябадаг ёһотой буряад эхэнэрнүүдэй жэшээ гээшэ. Тиин саашанхи харгыдань бүри ехэ амжалта хүсэжэ, хии мориниинь үшөө дээгүүр хиидэжэ, буянтай, бурхантай ябаг лэ гэжэ хүсэе.
Сэсэг ШОЙНХОРОВА
