​Шэнэ жэлэй шатар наадан

Шэнэ жэлэй амаралтын үдэрнүүдтэ Улаан-Үдэ хо­тодо шатарай хэдэн мүрысөөнүүд үнгэргэгдэжэ, энэ спортын зүйлдэ дуратайшуулые тон ехэ­эр баясуулһан байна. Уласхоорондын спортын мастер Жамсаран Цыдыповэй гурбан илалта тус хэмжээ ябуулгануудай эгээл гол дүн боложо үгэнэ бшуу.

Бүхы дээрээ табан мүрысөөндэ 350 гаран хүн хабаадаһан байна. 2017 оной түгэсхэлдэ түргэн шатараар болон блиц на­аданай Буряад Уласай нээмэл чемпионат үнгэргэгдөө. Эндэ Жамсаран Цыдыпов хоёр амжалта туйлажа гараа. Шэнэ жэ­лэй гараһанай удаа үшөө гурбан ехэ мүрысөөн үнгэргэгдөө. Шатарай хюлгын саана багашуулһаа абаад, ехэшүүл хүрэтэр тамиршад мүрысөө.

Гол мүрысөөн болоһон Суперфиналай нээлгын болон хаалгын баярай ёһололнуудта хабаадагшадые амаршалха­яа Буряад Уласай Засагай газарай Түрүүлэгшын орлогшо – Буряад Уласай Толгойлогшын болон Засагай газарай за­хиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Баир Цыренов, Арадай Хуралай һунгамалнууд Цыденжап Батуев, Баин Гуробазаров, Баир Доржиев болон Валерий Доржиев гэгшэд ерэжэ, баярай үгэнүүдые хэлээ.

Буряадай шатарай федерациин хүтэлбэрилэгшэ, Ара­дай Хуралай Түрүүлэгшын орлогшо Вячеслав Ирильдее­вэй хэлэһээр, 2017 ондо Буряадаймнай шатаршад һайн үрэ дүнтэйгөөр тэмсээнүүдтэ хабаадаһан байна.

- Манай түрүү шатаршан Жамсаран Цыдыпов хэдэн мүрысөөндэ һайнаар наадажа, уласхоорондын рейтинг­тэй болоо. Эдир шатаршаднай Эрдэм Хубукшанов болон Түмэн Цыбиков гэгшэд өөрын наһанай бүлэгүүдтэ Ородой чемпионадта амжалта туйлаа. Тиихэдэ Сурена Самданова “ФИДЕ-гэй мастер” боложо шадаһан байна. Эдир шатар­шан Виктория Хурхесова Сочи хотодо аза талаантай, бэ­лиг шадабаритай үхибүүдэй болбосоролой “Сириус” гэһэн бүхэроссиин түбтэ һурахаяа уригдаа. Тэндэ шатараараа болбосоролоо үргэлжэлүүлхэ юм. Шатаршадайнгаа бусадшье амжалтануудаар ехэ омогорхонобди, - гэжэ Вячеслав Ириль­деев тэмдэглээ.

Үхибүүдэй тулалдаанууд

Эгээл олон хүн үхибүүдэй дунда наадаа. Эдиршүүлэй разрядтай 98 хүн мүрысөөндэ оролсоһон бай­на.

Ахамад шүүгшэ, хүүгэдэй мэдээжэ һоригшо Хаян Гар­мажаповай хэлэһээр, наада­нуудта хабаадаһан бүхы ша­таршадые урмашуулха гэжэ эмхидхэгшэд оролдоһон байна.

- Хүн бүхэндэ багахан бэ­лэг барюулаабди. Мүн тиихэ­дэ элдэб наһанай бүлэгтэ 12 илагшые элирүүлээбди, - гэжэ Хаян Сандакович хөөрэнэ.

8-һаа доошо наһатай шатаршадай дунда Арсе­ний Семенихин болон Туя­на Боронова гэгшэд түрүү һууринуудые эзэлээ. Эрик Куклин болон Сойжина Ба­заржапова гэгшэд шангай хоёрдохи һууринуудта гараа. Артём Уваров болон Оюна Дашидоржиева гэгшэд хүрэл медальнуудые абаа.

2009 оной тамиршадай дунда Вова Эрдынеев бо­лон Арьяна Жаргалова гэг­шэд шалгаржа, нэгэдэхи һууринуудые эзэлээ. Арьяна хадаа Буряадай мэдээжэ ба­рилдаашан, уласхоорондын классай спортын мастер Бэ­ликто Жаргаловай басаган юм. Дугар Батуев, Влад Ан­ганов, Алина Дашижапова болон Сойжина Петухова гэгшэд шангай һууринуудые эзэлжэ, түрэлхидөө баярлуулһан байна.

Басагадай дунда шанга тулалдаануудта Аяна Са­дакпаева түрүүлээ. Мария Усова болон Вера Васильева гэгшэд хоёрдохи-гурбадахи һууринуудые эзэлээ.

Тус мүрысөөндэ хүдөө нютагуудай хүбүүд, басагад олоор хабаадаһан байна. Тэ­дэнэй дундаһаа Сэлэнгэ аймагай Арсалан Данзанов нэгэдэхи һуури эзэлээ.

Арсалан Данзанов

Зуугаад хабаадагшад сооһоо абажа боломоор 9 очкогой 8-ые абаһан Мария Тыхеева бусадһаа үлүү бай­жа, чемпионой нэрэ зэргэ­дэ хүртөө юм. Мария холын Хурамхаан аймагһаа ерээ гээд мэдүүлэе. Насакдоржо Лыктыпов болон түрүүлһэн басаганай аха болохо Дон­доп Тыхеев гэгшэд шангай һууринуудые эзэлээ.

Мария Тыхеева - эрхимүүдэй эрхим

Залуушуулай мүрысөөн

Энэ мүрысөөндэ уласхо­орондын хэмжээндэ нэрэ түрэтэй тамиршад оролсоо. Түрүү һууринуудта гараһан шатаршад хубиингаа рей­тингые бүри ехэ болгохо ар­гатай байгаа.

- Иимэ мүрысөөнэй манай Улаан-Үдэдэ үнгэргэгдэжэ байһандань баярламаар. Рейтинг тоолуулгын хэм­жээ ябуулганууд үсөөн можо нютагуудта болодог гээшэ. Буряадай шатарша­дай бүхэроссиин хэмжээндэ амжалта туйлаагүй һаань, иимэ мүрысөөн манай эндэ эмхидхэгдэхэгүй һэн, - гэжэ Хаян Сандакович хөөрэнэ.

Леонид Семёнов (саада таладань)

56 хабаадагшад сооһоо Улаан-Үдэ хотын Леонид Се­мёнов эгээл ехэ очко абажа, түрүүлжэ гараа. Владислав Дондуков хоёрдохи һуури эзэлээ. Агаһаа ерэһэн Яна Жапова хүрэл медальда хүртөө. Эдэ гурбан тон адли 7 очкотойгоор наадануудаа түгэсхөө. Тиимэһээ илагшад нэмэлтэ тоололгын удаа элирүүлэгдээ юм.

Агын айлшан Яна Жапова

Эхэнэрнүүдэй дунда ма­най “Буряад үнэн” сониной үнгэргэдэг “Буряадай түрүү хүнүүд” гэһэн урилдаан­да шалгарһан Захаамин аймагай Тунгалаг Жигжи­това чемпионой нэрэ зэр­гэдэ хүртөө. Үшөө 12 наһа хүрөөдүй эдир шатаршад Сойжина Комиссарова бо­лон Мария Хамнуева хоё­рой шангай һууринуудые эзэлһэндэнь баярламаар.

Тунгалаг Жигжитова (зүүн гарһаа саада таладань) 

Түрүүшүүлэй амжалта

Шэнэ жэлэй һайндэрнүүдтэ болоһон мүрысөөнүүдэй гол хэмжээ ябуулгань хадаа классическа шатараар Буряад Уласай нээмэл чем­пионадай Суперфинал боло­жо үгөө. Энэ ехэ мүрысөөндэ Монгол ороной, Шэтэ, Эрхүү, Омск, Красноярск хотонуу­дай болон Буряадай 40 ша­таршад хабаадаһан байна.

- Ородой шатарай фе­дераци һүүлэй 10 жэлэй туршада шатарай наадануудые со­ёлой газарнуудта үнгэргэдэг һайн заншалтай болон­хой. Бидэшье тэдээнһээ дутанагүйбди. Манай Супер­финалай түрүүшын тулалдаанууд Үндэһэтэнэй номой санда эмхидхэгдээ бэлэй. Үшөө нэгэ мүрысөө Зүүн Сибириин технологическа ехэ һургуулиин номой санда үнгэргөө һэмди, - гэжэ Буряадай шатарай федера­циин хүтэлбэрилэгшэ, Буряад Уласай Арадай Хуралай Түрүүлэгшын орлогшо Вя­чеслав Ирильдеев һануулан хөөрэнэ. – Мүнөө хадаа бидэ Ази түбиин арадуудай урла­лай галерейдэ наадануудаа эмхидхэнэбди. Өөрын гэр­тэ маанадые угтажа абаһан Арадай Хуралай һунгамал Валерий Пурбуевич Доржи­евта баярые хүргэхэ байнабди.

Мүнөө жэлэй мүрысөөн 6-дахияа болобо гээшэ. Мүрысөөнэй шангай жаса 300 мянган түхэриг боло­тор дээшэлүүлэгдээ. Шатар нааданда олон тоото дуратайшуул табан үдэрэй туршада Буря­адай шатарай федерациин сайт дээрэ сэхэ дамжуулга­нуудые хараха аргатай бай­гаа. Сэхэ дамжуулгын үедэ эхэнэрнүүдэй дунда уласхо­орондын гроссмейстер Инна Ивахинова болон ФИДЕ-гэй мастер Африкан Андреев гэгшэд харагшадта шадамар бэрхээр түрүү шатаршадай наадануудай тайлбари хэжэ үгөө.

Һүүлшын наадан болотор хэн илалта туйлахаб гэжэ мэдэгдээгүй байгаа. Һүүлэй һүүлдэ хоёр шатаршан 7 очко абаһан байна. Эдэ хэд бэ гэбэл, Буряадаймнай түрүү шатаршад Жамсаран Цыдыпов болон Олег Бадмацыренов гэгшэд болоно. Нэ­мэлтэ дүн тоолоһоной удаа уласхоорондын мастер Жам­саран Цыдыпов чемпион бо­лоо гэжэ тодороо. Гурбадахи шангай һуурида Эрхүү хотын Дмитрий Оболенских гараа. 6,5 очко абаһан энэ шатаршан хоёр дахин Суперфина­лай чемпион болоһон нам­тартай.

Жамсаран Цыдыпов

Аяар зургаан хүн тон адли 6 очко абаһан байна. Тии­гэжэ 4-5-дахи һууринуудта Монголой шатаршад Арю­унбуувэй Бадамдорж болон Батсурен Бадамсурен гэгшэд гараа. 14 наһатай Батсурен Бадамсурен 2017 ондо Уругвайда болоһон дэлхэйн чем­пионадта өөрын наһанай бүлэгтэ түрүү һуури эзэлһэн юм.

40 шатаршад соо эхэнэрнүүд хабаадалсаһан байна. Монгол ороной эдир шатаршан, Азиин чемпион Алтантуяа Болдбаатар нэгэ­дэхи һуурида гараа. Улаан-Үдын Екатерина Гыргенова болон Усть-Орда һууринай Агния Арбынова хоёрдохи-гурбадахи һууринуудые эзэ­лээ.

Үндэр наһатай шатарша­дай дунда Агын тойрогой түлөөлэгшэ Ким Дашиев түрүү һуури эзэлһэнэйнгээ түлөө мүнгэн шанда хүртөө. 18 наһа хүрөөдүй тамирша­дай дунда Эрхүү хотын Да­ниил Кыштымов шалгараа.

Жамсаран Цыдыпов Су­перфиналда дүрбэдэхиеэ нэ­гэдэхи һуури эзэлээ. Тэрэнэй хэлэһээр, мүрысөөнэй үедэ яһала һайн наадажа яба­тараа, нэгэ бага анхаралаа һуладуулжа, шүүд диилдэ­шэн алдаа.

- Мүрысөөндэ яһала һайн наада харуулааб гэжэ һананаб. Юуб гэхэдэ, 8-дахи ша­тын урда ори гансаараа түрүүлжэ ябааб. Тиихэдэ нэгэдэхи һуури бэлэхэнээр эзэлхэб гэжэ һанаа гүб даа. Энэ бодол һанааем эзэлжэ, анхаралыем алдуулаа. Ми­нии нүхэр Олег Бадмацы­реновтэ 8-дахи шатын нааданда шүүгдэшооб. Һүүлшын ша­тада Дмитрий Оболенских­тэй наадааб. Хоюулаа олон алдуунуудые гаргажа, тэн­сээбди, - гэжэ Жамсаран Цы­дыпов хөөрэнэ.

Мүнөө үедэ Жамса­ран уласхоорондын гроссмейстерэй рейтингтэй болонхой. Иимэ ехэ нэрэ зэргэтэй болохын тула асари ехэ уласхоорондын мүрысөөнүүдтэ шалгаржа, тусхай хоёр балл Жамсаран­да хэрэгтэй болоно. Январи­ин һүүл багаар тэрэ Москва ошожо, наадануудта хабаа­дахаар хараална.

Борис БАЛДАНОВ

Авторай гэрэл зурагууд