​Хатарай нюусануудтай танилсуулагша

Ким Базарсадаевай нэрэмжэтэ Агын хүүгэдэй уран бэлигэй һургуули эдир уран зураашад, хүгжэмшэд, хатаршад, зүжэгшэд болон дуушадые һургадаг юм. Тус һургуули дүүргэгшэд мүнөө сагта ганса Агадаа бэшэ, мүн Буряад орондошье, Ород гүрэн дотор болон хари гүрэнүүдтэшье суутай мэргэжэлтэд болон­хой.

Багшын амжалта – бэлигтэй үхибүүд

Агын хүүгэдэй уран бэ­лигэй һургуулиин хүмүүжэмэлнүүд ямаршье харалган наадануудта ходол амжалта туйладаг. Эдир со­ёлшод элдэб янзын зохёо­хы харалгануудта, алишье хэмжээнэй фестивальнуудта бэлиг шадабарияа харуулжа, һуража байһан мэргэжэлээ мүлижэ ябадаг. Энэ һургуулиин дэргэдэ байгуулагдаһан “Баяр” ан­самбль 2017 оной хугасаада ехэ амжалтатай ябаа. Хата­рай багша Дарима Аюшие­вагай хүтэлбэри доро эдир хатаршад “Гуранёнок” гэһэн уласхоорондын ехэ хэмжээ ябуулгада хабаадажа, амжал­та туйлаа. Мүн лэ энэ жэлдэ Красноярск хотодо үнгэрһэн М.С. Годенкын нэрэмжэтэ ха­тарай харалганда хабаадажа, Агаяа үндэр туйлалтатай бу­саа бшуу.

Дарима Аюшиева ха­даа найман жэлэй туршада “Баяр” ансамблиин хатарай багшаар хүдэлнэ. Нэмэжэ хэлэхэдэ, тус һургуулиин багшанарай олонхинь эндэл һуража, бэлиг шадабарияа наһанайнгаа мэргэжэл бол­гожо, шэлэн абана.

Багшын жэшээгээр

Агын хүүгэдэй уран бэ­лигэй һургуулиин үндэһэн һуури табиһан түүхэтэ баг­шанар Владимир Жамса­ранов, Бальжима Базаргу­руева-Рыгдылова гэгшэдтэ Дарима Дашинимаевна хата­рай нюуса заалгаһан юм.

Дунда һургуулияа дүүргэһээр, Улаан-Үдэ хотын Зүүн Сибириин соёлой дээдэ һургуулида хатарай таһагай оюутан болоо бэлэй. Эндэ тон түрүүн Аралтай Исаев­на Коржулбаева болон Со­ёлык Санаевна Демина гэжэ бэрхэ багшанартай ушаржа, хатарай оршон руу шурган орожо, бэлиг шадабарияа мүлиһэн. Хореограф мэргэ­жэлтэй болоод, хатарай баг­шаар хубиин хэшээлнүүдые үгэдэг байгаа. 2008 онһоо Ага нютагаа бусажа, түрэл һургуулидаа мүнөө болото­роо багшална. Дарима Да­шинимаевна эрилтэ ехэтэй, шанга багша гэжэ суурхадаг. Хүмүүжэмэлнүүдынь баг­шынгаа табиһан эрилтэдэ таарама, бэеэ “саб-яб” абаад ябажа һурадаг, хатартаашье харюусалгатайгаар хандадаг. Журам һайтай, хэжэ ябаһан ажалдаа томоотойгоор хан­дажа, хатараар бэеэ һорижо ябаһан үхибүүд амжалта туйлангүй яахаб даа.

- Үхибүүд ганса хатар­та һурана бэшэ, ритмикэ, хүгжэмэй уран зохёол, хата­рай түүхэ гээд хэшээлнүүдые шудалдаг. Балет хаанаһаа бии болооб, пуанты гэжэ ха­тарай гутал хэн зохёогооб гэжэ мэдэхэ ёһотой. Ритмикэ ба гимнастикаар бэеэ һорихо шухала, тайзан дээрэ үйлэ наадажа һурахаһаа эхилээд, олон юумэндэ һурадаг. Гэхэ зуура, классическа хатарта үндэһэлэн, арадай хатарта һураха шухала, - гэжэ Дари­ма Дашинимаевна хөөрэнэ.

Арадай хатарые ургалһан

Арадай хатарнуудые ехэнхи ушарта “Баяр” ан­самбль хатардаг. Энэл шэ­глэлээр хэдэн жэлнүүдэй туршада эдир хатаршад су­уда гаража, холо ойрын фе­стиваль-харалгануудта ила­жал ябана бшуу. 2017 оной намар үнгэрһэн “Гуранё­нок” гэжэ үхибүүдэй болон эдиршүүлэй уласхоорондын харалганда Монгол, Хитад гүрэнүүдһээ болон Үбэр Бай­галай хизаарһаа гээд хамта дээрээ хоёр мянгаад үхибүүд хабаадаа. Энэ үндэр хэм­жээнэй харалганда Дарима Аюшиевагай хүтэлбэрилдэг бүлэг I шатын дипломдо хүртэжэ, түрүүшүүлэй тоодо ороо. Энэ харалганда нилээд бэрхэ, мэргэжэлтэ гэхээр эдир хатаршад хаба­адаа, ялас гэмэ хатарнуудые гүйсэдхэһэн бэлигтэй-бэ­лигтэй бүлгэмүүд байгаа гэжэ онсололтой.

Сибириин хатаршад сооһоо түрүүлээ 

Үнгэрһэн жэлэй үшөө нэгэ амжалта тухай хэлэ­бэл, М.С. Годенкын нэрэм­жэтэ хатарай һайн дура­най бүлгэмүүдэй жэл бүри үнгэргэдэг ехэ харалганда уригдажа, “Баяр” ансамбль наһанай гурбан бүлэгэй эдир артистнараа абаашаһан байна. Красноярск хотодо үнгэрһэн энэ харалганай жюриин гэшүүд Ага нюта­гай эдир хатаршадай бэлиг шадабарида үндэр сэгнэлтэ үгөө юм. Арадай хатарнуу­дай харалганда 7-тойһоо 25 наһа хүрэтэр залуушу­улай хабаададаг хатарай 80 гаран ансамбльнууд хаба шадалаа туршалсаа. Сиби­риин хатарнуудай Краснояр­скын гүрэнэй академическэ ансамблиин уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ, Ородой габьяата артист Владимир Моисеев шүүгшэдэй бүлэгэй түрүүлэгшэ байгаа.

“Баяр” ансамбль “Баярай жороо”, “Баглаа сэсэг” гэһэн хатарнуудаа дэлгэжэ, мэр­гэжэлтэдэй үндэр сэгнэлтэ абажа, харагшадые гайху­улаад, “Арадай тайзанай заншалта хатар” гэһэн шэ­глэлээр түрүүлээ. Мүн Красноярскын М.С. Годенкын нэрэмжэтэ гүрэнэй Сибири­ин хатарнуудай академиче­скэ театртай тусхай шанда хүртөө юм. Тус харалганда Ага тосхоной үшөө нэгэ “За­луу наһан” гэһэн ансамбли­инхид баһал түрүүлээ гээд, нэмэжэ хэлэе.

Гэхэ зуура, дээрэ нэрлэгдэһэн хоёр амжалта “Баяр” ансамблиин түрүүшын туй­лалтанууд бэшэ юм, харин гансал жэлэй түгэсхэлдэ туйлаһан илалтанууд гэ­эшэ. Энээнэй урда олон жэлнүүдтэ “Баяр” ансамбли­инхид гүрэнэй болон уласхо­орондын хэдэн олон хэмжээ ябуулгануудта хабаадажа, оло дахин түрүүлһэн, алдар нэрэеэ нэрлүүлһэн түүхэтэй.

Хатараар журам хүмүүжүүлдэг

Хара багаһаа, һургуулиин үеһөө, соёлой гү, али тами­рай ямар нэгэн шэглэлэ­эр һонирхон, бэеэ һориһон үхибүүд хэзээдэшье ажабай­далдаа урагшатай ябадаг. Хаанашье, ямаршье ажал­да ябахадаа, бэеэ харуулжа, өөрынгөө һуури оложо ша­дадаг ха юм.

Дарима Дашинимаевнагай багшын зохёохы ажалайн харгы түлэг дунда, ажабай­далдаа үшөө олон үхибүүдые хатарай оньһондо дүршүүлхэ, хатарай ульгам нюуса­ар үшөөл олон үхибүүдые һонирхуулан хүмүүжүүлхэ. Найман жэлэй туршада Агын соёл ба уралигай һургуулида хүдэлжэ байһан сагтаа гур­ба дахин выпуск хэһэн бай­на. 2017 ондо 9 үхибүүн хатарай энэ һургуули дүүргээ. Хүүгэд эндэ 7 жэлэй туршада һурадаг юм.

- Бидэ үхибүүдые тон ха­таршан болгохо гэһэн зорил­го табинагүйбди. Гэбэшье, энэ хэрэгынь хэзээдэшье са­ашанхи ажабайдалдань туһатай байха. Минии шаби­нар тон хатаршад болоогүй. Хоёр басагад ондоо мэргэ­жэлдэ һуража эхилэнхэй. Гэхэ зуура, хатараа орхихо аргагүйбди гэжэ мэдүүлээ, тэрээндэнь би ехэ урма­тайб, - гэжэ хатарай багша хөөрэбэ.

Эрхүү хотын оюутан болоһон Саяна Тугдумова дэ­эдэ һургуулидаа һурахадаа, "Степные напевы" гэжэ ан­самбльда хатарна. Баһал Эрхүүдэ һурадаг Светлана Дармаева “Алтарганын” на­аданда дангинанарай мүрысөөндэ, мүн “Цветок Байкала” гэжэ гоё һайхан дангинана­рай харалганда баһал амжал­татай хабаадаһан юм. Үшөө нэгэ һурагшань Буряадайм­най баледэй һургуулиин шаби болонхой. Нэгэтэ Улаан-Үдын баледэй һургуули Ага тойрог гастрольдо ерэжэ, гурбан часай туршада ехэ удха шанартай, гоё һайхан наада табиһан юм. Тиигэхэ үедөө Агын соёлой ба ура­лигай һургуулиин шабина­рые үзэжэ шалгаад, гурбан басагадые шэлээ һэн. Теэд хоёр басагадай түрэлхидынь хүүгэдээ тон балерина бол­гохо хүсэлгүй байһанаа мэдүүлээд, ганса Виктория Дамдинова Улаан-Үдэ ерэжэ, баледэй һургуулида орон­хой.

Мүнөө хатарай багша эдир хатаршадай урда олон дабаа дабаха зорилгонуу­дые табинхай. Эгээл дүтын хараа түсэб гэхэдэ, март һарада Агада үнгэрдэг “Ха­барай сэсэг” гэһэн можону­уд хоорондын фестивальда бэлдэжэ байна. Энэ харал­ган хоёр жэлэй нэгэ удаа үнгэрдэг, үхибүүдэй хатарай бүлгэмүүд Үбэр Байгалай хизаарһаа, Буряад Уласһаа, Шэтэ хотоһоо гээд сугларжа, бэлиг шадабаряараа туршал­садаг. Үхибүүдые ямар нэгэ шэглэлээр хүмүүжүүлхэдээ, шадабарииень мүрысөөнөөр бэхижүүлдэг ха юм даа, тамирайшье, соёлойшье шэ­глэлээр адлихан.

Цырегма САМПИЛОВА

Дарима Аюшиевагай гэрэл зурагууд