​Жэнхэни хүгжэм доро жэгдэ гоёор хатарна

Лариса Сахьянова ба Пётр Абашеевэй нэрэмжэ­тэ Буряадай хореографиин колледж гурбан сая түхэригэй шэб шэнэхэн хүгжэмэй зэбсэгүүдтэй болобо. Ородой Холбоото Уласай Юрэнхылэгшэ Владимир Путин нөөсэ жасаһаань энэ мүнгэ һомолжо, манай эдир хатаршадые, дүй дүршэлтэй багшанарыень Германиин эрхим шанартай долоон фортепианаар, Тула хотодо бүтээгдэһэн үнэтэй баяанаар хангаба ха юм.

Балет хатардаг боло­хын тула хара багаһаа бэеэ һорихо тусхай һургуулида орожо һураха хэрэгтэй. Тиин Ксения Полынцева дүрбэтэй байхаһаа хойшо Буряадай хореографиин колледждо һурана. Ушар иимэһээ тэрэ ямар мэргэжэл шэлэхэеэ бул­ган талата Буряад оронойм­най бусад үхибүүдтэл ад­ляар сэдьхэлээ тамалнагүй. Тэрээн шэнги уян нугархай басагад, хүбүүд нэгэшье алдуугүйгөөр хатархынгаа, үдэрэй туршада хэдэн да­хин бэеэ һорихынгоо хажу­угаар, ямаршье хүгжэмшэн, дуушанһаа дутуугүйгөөр хүгжэмэй инструмент дээ­рэ наадаха уялгатай байдаг байна.

«Фортепианын хэшээлнүүдтэ ябадагбди. Эрхим ша­нартай инструмент дээрэ на­адаха гээшэмнай юунтэйшье сасуулшагүй жаргал гэжэ һанагшаб», - гээд, Ксения По­лынцева һанамжаараа хуба­алдана.

Гэхэ зуура һая болотор гуша гаран жэлэй саана бүтээгдэһэн хуушан пиа­нино шагнажа, үхибүүд бо­лон багшанар сэдьхэлээ хүмэридэг һэн. Инструмент гамнаба гээшэбди гээд, тэ­рээн дээрээ наадангүй байха бэшэш. Харин үдэр бүри на­адахада, сагай энэ хугасаада олохон пианинануудай педальнууд хухараа, тоб­шолуурнуудынь (клавиши) эбдэрээ. Тиимэ пианинаһаа гараһан хүгжэм ном соо бэ­шээтэйхидэ орходоо, тад ондоо байнгүй яахаб? Харин мүнөө гүрэнэймнай Юрэн­хылэгшын һайгаар хореографиин колледж долоон пианино, нэгэ баяан худал­дан абаба гээшэл даа.

«Зай, иигээд лэ бидэтнай баярлажа байгаад, үмхирһэн, хуушарһанаа колледжын зөөриин тобьёгһоо гарга­жа хаяхабди. Фортепиано заһадаг мэргэжэлтэднайшье тэдэниие хожом саашадаа заһахын аргагүй болоо гэжэ олон удаа хэлэдэг һэн. Бидэ­шье худал хүгжэмэй гараха­да, нилээн гажардаг, уйдадаг һэмди», - гэжэ колледжын захирал Ирина Хунданова баяраараа хубаалдана.

Худал хүгжэмэй гарахада, ганса тэрэниие гүйсэдхэжэ байһан хүгжэмшэнэй дура­ниинь гутадаг бэшэ, хүгжэм доронь хатаржа байһан үхибүүдшье хуушан инстру­ментын зэмээр хатартаа ал­дуу хэдэг һэн. Нэгэ хатараа хэдэн удаа дабтаха баатай болохо. Толгой соогоо бодо­то хүгжэмыень бэелүүлхэ хэ­рэг гарадаг байгаа.

- «Хүгжэм доро хатарха бэшэ, харин хүгжэм хатар­ха шухала», - гэжэ агууехэ балерина Майя Плисецкая хэлэһэн байдаг, - гээд Буря­ад Уласай соёлой сайд Соёл­ма Дагаева һануулха зуураа, иигэжэ нэмэнэ: - Дарахада унашадаг тобшолууртай пи­анино ямар хүгжэм үгэхэб? Тэрээн доро яагаад хатар­хаб? Һайн шанартай хатар муу инструмент дээрэ яагаад бэлдэлтэйб? Худалаар наада­даг фортепианатай байгаад, үхибүүдые яагаад зүбөөр, ёһо гурим соонь наадажа һургахаб? Иимэ олон асуу­далнууд Буряад Уласай хатарай колледжын багшанарай һанаа үдэр бүри зобоодог байба. Харин мүнөө харыт. Шэб шэнэхэн пианинанууд һуралсалай танхимууд соо наранда толоржо байнал. Үхибүүдэй хатарханьшье тад ондоо болоо.

Дүй дүршэлтэй багшын һанамжа

Уран зохёолшон Данри Хилтухинай басаган Лира Данриевна Данилова соёлой һалбарида таби гаран жэлэй туршада үнэн сэхээр алба хаана. Тыва Уласай болон Бу­ряад Уласай соёлой габьяата ажал ябуулагша «Циммер­ман» гэжэ пианино дээрэ хүгжэм гүйсэдхэһэнэйнгөө удаа иигэжэ тэмдэглэнэ:

«Эдэ пианинанууд эндэм­най урид байһан пианинану­удта орходоо, томо, абяани­инь баян, шэхэ хужарлуулна. Замынь ута, харгынь дэн­шээ байжа, тэдэниие номой ёһоор хэбтэнь оруулна бэ­зэбди. Гадар талаһааньшье харахада, ямар зохид гээ­шэб? Табин жэлэй туршада эндэ хүдэлһэн би эрхим гэжэ тэдэниие сэгнэхэ байнаб».

Хоморой талаан бэлигтэй 15О хүүгэд

Энэ жэлдэ хореографи­ин колледждо ерээдүйнгөө мэргэжэл оложо байһан Хитадай, Монголой арбан һурагша бии.

Тыва Уласһаа Улаан-Үдэ ерэжэ һураха гэжэ дүрбэн жэлэй саана шиидэһэн Саая Сай-Суу гэжэ басагантай уулзахадамнай, тэрэнэй һанамжа иимэ байба:

«Һуралсалай хүтэлбэри манай Кызыл хотын һургуулинуудта орходоо һайн. Теэд инструментнүүд лэ муу бай­даг һэн. Би, жэшээнь, «Саль­то-мортале» гэжэ хүгжэм наадажа һуража байнаб. Тэрэмни шэнэ фортепиано дээрэ аргагүй гоёор соносто­но. Хуушан пианинанууднай долоон ноотоёо тэмдэглээ һаа, тэмдэглээд, харин нэмэ­ри абяануудые тэрээн дээрэ гаргахань орёо һэн».

“Колледжнай хорин пиа­нинатай. Һая ерэһэн долоон пианинын хуушан долоогоо һэлгэхэдэнь, һэнэгтэй гэжэ нэрэтэй 13 пианинамнай үлэнэ ааб даа. Ашатай энэ хубилалтамнай саашадаа үргэлжэлхэгүй юм гү?» - гэжэ Ирина Хунданова найдана.

Гэхэ зуура тус колледжһоо жэл бүхэндэ ялас гэмэ бэлигтэй хүбүүн гү, али баса­ган гараад лэ байжа байдаг.

Лира Данриевна Дани­ловагай басаган эжынгээ шэлэһэн харгыгаар ябажа, классикын хэшээлнүүдые Ородой Холбоото Уласай ниислэл Москва хотодо за­ана. Мария Батуевна Дани­лова баледэй ялас гэмэ одон болоһон Николай Цискарид­зе болон бусад агуу хатарша­дай, хүгжэмшэдэй һураһан гүрэнэй хореографиин ака­деми дүүргэһэн габьяатай.

Дэлхэйн арадуудай бүхы хүгжэм гүйсэдхэхэ баяан

гартаа оруулһандаа ара­дай хүгжэм гүйсэдхэдэг таһагайхидта мүн лэ ехэ баяр боложо байна. Тэрэнь “Юпитер люкс” гэжэ гар­шагтай. Концертмейстер Юрий Перелыгин домог су­ута Тула хотодо бүтээгдэһэн дүрбэн зуун табин мянган түхэригтэ шэб шэнэхэн ба­яан дээрэ дэлхэйн ямаршье арадай хүгжэм энэ дороо гүйсэдхэжэрхихэ аргатай болоһондоо угаа урматай. Тэрэнэй наадаха зуура хатар гүйсэдхэдэг хүбүүд, басагад­шье багшынгаа баяр хубаалдана.

«Энэ баяан Кавказ хадын бүхы арадуудай ямаршье хүгжэм гүйсэдхэхэ шадал­тай. Тиигэжэ байтараа, ород арадай дуунуудта шэлжэн ороболни, ядахагүй. Би мол­даваншье арадай хүгжэм, дуу энээн дээрээ ядамаггүй наадаха байнаб», - гэжэ ерэ­эд, Юрий Перелыгин шадал байна гэжэ баяанаа һунаажа, агшаажа оробо.

Иимэл даа, оршон сагай соёлой һалбариин ажабай­дал.

Баяр ЖИГМИТОВ

Буряад Уласай Соёлой яаманай хэблэлэй албанһаа гэрэл зураг абтаба