Гааргын дунда һургуулиин физикэ, черчени болон уран зурагай багша Дарима Ильинична Аюшеева - ехэ һонин, алишье талаар бэлиг шадабаритай хүн. Физикын багша аад, уран гоёор зураг зураха, хониной хүдэр арһа элдэжэ ерээд, дэгэл, малгай, бээлэйшье оёхо аргатай.
1985 ондо Дарима Аюшеева Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуулиин физикын таһаг дүүргээд, түрэл Хурамхаан нютагаа бусаһан юм. Сахули, Майск тосхонуудта багшалаа. Һүүлдэ Арзгун нютагтань багшын һууриин сүлөөрхэдэ, тиишээ ошоһоор лэ, тэндээ мүнөө болотороо багшална. Үсөөн һурагшадтай һургуулида багшанар нэгэ шэглэлээр хүдэлдэггүй, хэдэн хэшээлнүүдые заадаг ха юм даа. Тиин Дарима Ильинична технологиин таһаг дүүргэжэ, хоёрдохи мэргэжэлтэй болоһон юм.
- Би оёдолшон болохо хүсэлтэй һэм. Нагаса эгэшэмни: “Оёдолшон гээшэ балайшье һайн мэргэжэл бэшэ, хүн зон элдэб зантай, бүгэдэнэй сэдьхэлдэ таарама хубсаһа оёхонь хэсүү. Багшал боло”, - гээ бэлэй, - гэжэ тэрэ хөөрэнэ.
Архитектор болохо хүсэлыень түрэһэн абань огтолон буруушааһан юм. Юуб гэхэдэ, Дарима үшөө 9-10-дахи ангинуудта һураха үедөө Одессын архитектурна дээдэ һургуулиин бэлэдхэлэй курсануудта һурадаг байгаа. Дунда һургуулияа дүүргээд, Одессэ хото ошохо гэхэдэнь, абань ехэтэ мэгдээ, муудаа хаш даа: аяар холын газарта хайрата басаганиинь ошоод, хайшан гэжэ хэдэн жэл соо ажаһуухаб даа. Тиигэжэ Дарима Улаан-Үдынгөөл дээдэ һургуули оробо гээшэ.
Түрэһэн абань Илья Бадмаевич Аюшеев бүхы наһаараа малай аргашанаар ажаллаһан. Ехэ уран гартай хүн байгаа. Сүлөө забда олоходоол, гоё һайханаар зураг зурадаг бэлэй. Абаяа һажаажа, басаганиинь уран зурагта бэлигтэй байшоо. Үргэн Буряадаймнай хүдөө нютагуудаар алишье тээшээ тэгшэ бэлигтэй, уран гартай, дууша, хатарша, шүлэгшэ ямар олон зон ажаһуунаб даа. Тэдэ булта бэлиг шадабарияа хэрэглэжэ, тэрэ шэглэлээрээ мэргэжэл шэлэнэ бэшэ. Хүдөө нютагта хэрэгтэй мэргэжэлдээ хүдэлжэ, эрхим ажалаараа түрэл нютагаа суурхуулжа ябадаг. Гэбэшье, халта сүлөө ороходоо, досоогоо хадагалаад байһан уран бэлигээ харуулжа, орон дэлхэйгээ шэмэглэнэ.
Аюшеевтэнэй гэр бүлэдэ булта уран зураашад юм. Дарима Ильиничнагай түрэл гаралай үхибүүд уран гоёор зурадаг, гартаа дүйтэй, оёдолдошье абьяастай. Иигэжэ угаараа дамжуулагдаһан бэлиг шадабаряараа нютаг зоноо баясуулан байдаг.
Һургуулиин багшанарай дуталдахада, элдэб шэглэлээр зааха баатай болоһон Дарима Ильиничнагай уран зурагай, черчениин багшаар хүдэлхэдэнь, зураха, уран гоёор бүтээхэ шадабаринь тон һайнаар хэрэглэгдэнэ.
Ивалгын дасанай эмхидхэдэг “Эхэ хэлэн – манай баялиг” гэһэн буряад хэлэнэй урилдаанда Гааргын һургуули хабаадажа эхилхэдээ, үхибүүдые буряад арадай заншалта хубсаһа арһаар оёжо һургана.
- Хамба ламын захилаар бидэ хонинойнгоо арһа элдэжэ һураабди. Анхан үнэ сэнгүй хадаа хаягдадаг лэ байгаа. Буряад хэлэнэй багша Наталья Шарлановатай сугтаа арһа элдэжэ эхилээбди. Ивалгын дасанһаа онол аргадань һуража, арһа элдэхэ бодос, мүн түхеэрэлгэ абаабди. Хүшэр лэ ажал даа. Гэбэшье, бүтээнэбди, - гэжэ Дарима Аюшеева хөөрэнэ.
Хонинойнгоо арһа элдэжэ, нооһыень нэхэжэ һураад, олбогуудые бүтээжэ эхилээ. Нэгэ жэл дасанай ехэ нааданда түрүү һуури эзэлээ бэлэй. Гэхэ зуура, 8-дахияа хабаадажа байхадаа, ходол түрүүшүүлэй тоодо тэмдэглүүлдэг.
6-8-дахи ангинуудай һурагшад малгай, бээлэй, дэгэл оёжо һурана. Үхибүүд энэ холын хараа бодолтойгоор олгогдоһон дүй дүршэл хэзээдэшье мартахагүй, ажабайдалдаашье хэрэглэжэ, буряад заншалта хубсаһа оёжо шадаха болоно бшуу.
Иимэ бүтээлнүүдые оёжо һурана
Хамба ламын үүсхэһэн буряад хэлэнэй һайндэр хадаа үхибүүдые шажан мүргэлэй номнолдо һургаха, буряад хэлэндэнь эрьюулхэ болон уран дарханда, уран барималда дүршүүлхэ гэһэн холын хараа бодолтой хэмжээн гээшэ. Тэдэнэй һайгаар хүдөө нютагуудта угсаатанаймнай заншалта ажал хэрэгүүд һэргээгдэжэ, уг залгамжалуулан, ерээдүйн эдиршүүлдэ дамжуулагдажа байна. Энээниие аяар холын Гааргын һургуули гэршэлнэ.
СЭНГЫН Цырегма