​Найжа гэжэ хэн бэ?

Дэлхэй дээрэ мүндэлжэ, хүмүүн бэе оложо түрэхэ гээшэ угаа ехэ талаан, хүндэшэгшье һаа хүндэтэй, буянтай хэрэг. Домогто үндэһэлбэл, хүнэйл бэедэ Загуурдиин зам заһаха, үйлын үриин шалтаг нимгэлхэ, ухаан бодолоороо гэгээржэ, будда болон ху­билха талаан шадабари үгтэдэг ха. Буян үйлэдэжэ, зоболонгой замые гаталха харгы тудалдадаг тула хүн түрэхэ гээшэ һайн табилан боло­но. Ехэхэн орооһо дээшэнь шэдэжэ, доронь зүү тодхобол, нэгэ таряан – үрэһэн үзүүртэнь зоолдохо гээшэ хэсүүл байха бэзэ, харин нэгэн оно­солдожо тудабал – энэл хүнэй мүндэлхэ, алтан дэлхэйдэ түрэхэ хубинь болоно. Тиимэһээ Бурхан багшын үршөөһэн, аба эжын бэелүүлһэн бэ­лэгые – ажамидаралаа гамнажа, хайрлажа эдлэхэ шухала.

Энэ юрэ бусын хэрэг аба эжы бэелүүлжэ, угай ута үндэһэнэй үе – залгалаа болгон үндылгэжэ, тэнжээжэ, ажабайдалай үргэн замда гар­гана. Уг гарбалаа алдахагүйн, унги утаhаа таhалхагүйн тула тэлижэшье хүбүүе үндылгэхэ саг баhал ерэдэг. Yргэhэн абынгаа уг үргэлжэлүүлнэ, нэрыень нэрлүүлнэ. Эндэл найжын туhа хэрэгтэй. Саашань олохон бэр­хэшээл дабажа, орёо замаар ябажа, өөрынгөө ойлгосо шадалаар, ухаан бодолойнгоо хүгжэлтөөр, үйлын үриин шалтаг буртаг, баршадые эд­лэн, ажабайдал зохёоно. Ажабайдал дошхон, хэндэшье дабтагдадаггүй, өөрынгөөл табисуураар алхидаг лэ зүргэтэй. Хэршье хайша хэрэг гэр­тэхин байг, түрэһэн үридөө мууе хүсэжэ, муу хэрэг заажа, һургажа байхагүйнь эли. Эжы абамнай – ами­ды бурхаднай, энэл дэлхэйдэ түшэг тулгамнай байхал ха, харин саашанхи харгыда лама-багшанар лэ эди шэдеэрээ абарха шадалтайл ха гэжэ ойлгохоор.

Найжа, найжалуулха гэхэ мэтэ ярилдаа дуулаһан лэ байнаб, харин һаяшаг лэ «найжа гэжэ хэн бэ» гэһэн асуудал толгойдомни ороо юм.

Ород зон «крестный отец», «крестная» гээд тулгатай, найдам­тай нүхэдөө, түрэл гаралаа, санаар­таниие гуйжа, үхибүүдтэ туһатай түшэгтэй болгодог. Эдэнь үхибүүдэй ажабайдалда ехэхэн нүлөө үзүүлдэг аабза.

Манайшье найжалха заншал иимэшүүл үйлэ хэрэг лэ ха. Най­жа гээшэ хэн бэ? Энэ асуудал ню­тагайнгаа үндэр наһатайшуулда, 70-аад наһатанда табихадамни, харюунуудынь иимэ байба. Зарим нэгэн хүйһыень (хуйень) хүндэһэн хүн, нүгөөдүүлынь нэрэ хайрлаһан хүншье гэжэ ойлгосо бии гээ. Тодор­хойшог харюу Агаалай хүхүүрэй Бо­рын Сэбэгэй Лхамасэрэнэй Долгор эгэшэ үгөө. Бага наһандаа ойндоо хадуужа абаһанаа хөөрөө юм. Эжын абга – лама, үхибүүдые найжалдаг байһан тула мэдэхэтэй байба. Бад­мын Жабайхи гэжэ айлда үхибүүд хатуужаһан, тогтодоггүй, гээгдэшэ­дэг байhан тула ламые урижа, хадаг барижа, Цыгмид нарай нялхымнай найжа болыт гэһэн ха. Тугшанай да­санай шандзадба байһан лама олон үхибүүдэй найжа болоһон. Тооно дэ­эрэнь шара шубуу һуулгаад, хэршэ­лээ мяхаар хооллуулхыень захира­ад ошоһон ха. Хүүгэнэйнь торнитор шубуун – харуулшан һуугаад, мар­тагдан ниидэн ошоһон. Энээн тухай Нацакдоржын Сэрэн абгай – Жабай һамган, Цыгмид полковнигой эжы - һүүлдэнь 6 үхибүүдые бүтэн бүрин үндылгэһэн гэжэ хөөрэһэн байгаа.

Энээндэ уламжалбал, найжа ла­манар байдаг байгаал ха. Үхибүүдые хүлһэхэ тооһорходонь, хии муу элшэнүүдһээ хүсэтэ тарни мэгзэмэй шэдеэр оршон тойронииень сэбэр­лэдэг аршалагша, абарагша, һахигша болоно. Агаар, уһанай болон хэлэ аманай шалтагһаа, бузарһаа (ми­кроб, вирус) арюудхаха хүсэтэйшүүл байгаа юм.

Томошогшье болоһон, нэрэтэй­шье һаа ойлгогдохогүй шалтагһаа үлбэртэбэлнь, тамтирдабалнь, ла­мадал хандадаг саг байhан. Энэл хүниинь найжань болодог байгаа. Хүн бүхэн шэдитэ тарниин, мэгзэ­мэй хүсэ мэдэнэ бэшэ ха юм даа. Мүнөө сагта хэзээшье аргашанай туһаламжа ба эмэй хүсэн ехэшье бо­лоо. Саг сагаараа, сахилза хүхөөрөө байдаггүй. Хүгжэжэ, хубилжал бай­гаа бэзэ. Эжы абамнай энэл дэлхэйдэ туһалагшад, дүнгэгшэднай, харин хо­ёрой хоорондохи хугасаада – бардада төөрихэдэмнай, хойто наһандамнай аргагүйдэхэ, тиимэһээл найжа лама энэшье, бэшэшье наһандамнай ха­ралсаха, абарха хүсэтэй. Нэрэшье хайрлаһан ламхай найжа болохол ха, лама бүхэн өөрын сахюусантай тула найжалуулагшынгаа нэрэ оруулжал байдаг. (Цыбиков Б. – Агын дасанай шэрээтэ).

Найжатаяа хүн бүхэ, бата доторой хани барисаатай байха ёһотой. Эжы абаһаа, аха дүүһээ хүндэтэйгөөр хандажа, найжамни – минии аба­рагша, сахигша Бурхан гэжэ этигэхэ, гүнзэгы найдалтай байбал, найжын сахюусан хэдыдэшье, юунэйшье һабарһаа абарха арга олохол ха. Нэгэ ламхай олон үхибүүдые най­жалха эрхэтэй, үгышье гэбэл, нэгэ хүн олоншье найжанарай сахюуса­най абарал доро дутуу дундагүй, аюул тодхорһоо зайсажа, дүүрэн жаргалтай амидаржа болоно. Най­жаяа мартажа болохогүй, хайша хэ­рэгээр хандахаяа огтолон сээрлэхэ юм. Сагаалганаар золгожо, амар мэндыень мэдэжэ, али болохоор туһаламжа хүргэжэ, хани барисаагаа бэхижүүлжэ байбал, найжын сахю­усан хэзээдэшье орхихогүй. Элин­сэг хулинсагаймнай эдлэжэ, сахижа ябаһан заншал ула болонгүй, зула мэтэ бадаржа, залуу үетэнииемнай найжанарай сахюусад абаржа яба­хань болтогой!

Долгор-Цырен ЦЫБЕНОВА

Тугшан нютаг