​АРСИИН ДУУНАЙ УРИЛДААНДА ТҮНХЭНӨӨРХИН ШАЛГАРАА

Пётр Чайковскиин нэрэмжэтэ коллед­жын танхим соо арадай “Сэгээн дуун” гэхэ гү, али “Арсиин дуун” гэһэн урил­даан үнгэрөө.

Ямар нэгэн найр наада үнгэргөөд, дүхэриглэжэ һууһан үндэр наһатайшуул уянгата дуунуудаа эхилдэг һэн. Дуунууд соогоо хаад бурхадаа, орон нютагайнгаа сахюусадые болон хүндын эзэдые “тогооной эзэнии”, “лонхын эзэнии”, “домбын эзэ­нии” магтан уянгатуулдаг һэн.

Манай сурбалжалагша дуушадтай уулзажа хөөрэлдөө. Захааминһаа энэ урилдаанда харю­усалгата байһан Ородой Холбоото Уласай со­ёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Любовь Будаева аха захатанайнгаа эдэбхитэй байһанда баярла­жа байһанаа мэдүүлээ. Урилдаанда “Эхын буян” бүлгэмэй гэшүүд: Мария Дудареева, Мария Ласа­ранова, Алдар Дареев, Дүтэлүүрэй Надежда Ан­дреева, Санагын Даниил Нохоров гэгшэд хабаада­жа байна гэжэ хөөрөө.

Любовь Фёдоровна хэлэхэдээ:

- Арсиин дуу тайзан дээрэ гүйсэдхэхэдэ таарамжагүй байна. Харин 2016 ондо Алайрта үнгэрһэн “Уулын уладай уулзалгада” дүхэриглэжэ һуугаад, ямар гоёор, үнэн ёһоорнь дуулаа һэмбибди. Тиигэжэл иимэ урилдаа үнгэргэбэл, һайн байха.

Генеральна прокуратурын Эрхүүгэй дээдэ һургуули дүүргэһэн, Эрхүү можын Саянск хотын прокуророй туһалагша Пётр Саганов хөөрэхэдөө: “Лилия Михайловна төөбиимни бага наһанһаамни дуунда дуратайгаар хүмүүжүүлээ юм”, - гэжэ омо­горхоно. Тиихэдэ баһа түрэһэн һайхан Нээгдэ нютагынь, заншалаа алдаагүй нютагаархиниинь нүлөөлхөөрөөл нүлөөлөө.

Буряадууд түрэһэн гараһан дайдаяа, эхэ эсэ­гэеэ, баатар мэргэшүүлээ, гуа сэсэн хатан дан­гинараа, хүлэг моридоо магтан дууладаг гээшэ. Энэ урилдаанда Пётр заншалта арсиин дуу болон “Сэнхир-яас” гэһэн дуу дуулаа. Иимэ жэгтэй һонин дуун хаанаһаа бии болоо юм гэһэн асуудалда Пётр нэгэ һонин домог хөөрэбэ.

19-дэхи зуун жэлэй эхеэр нэгэ ород наймаашан алаабхи соогоо сэнхир үнгэтэй, зурагуудтай һара үдэр тэмдэглэһэн литэ алаабхи соогоо үлгөө. Энэ литэ зониие ехэтэ һонирхуулаа. Мэтэр доронь дуун зохёогдошоо. Тиигээд лэ үеһөө үе дамжан, мүнөө болотор дуулагдажа байна. Хайшан гэжэ арадай дуунай мүндэлдэгэй нэгэ һайн гэршэ бо­лоно.

- Наһан соогоо жолоошоор хүдэлөөб. Эгээл ду­ратай хүлэгни – эбдэрхэеэ мэдэхэгүй, шабар шал­баагта, дабаа дабшада тороо гэжэ байхагүй, ашаа ехээр тээхэ шадалтай “Зил-157” байһан юм. Тэрэл хүлэгөөрөө олон жэлдэ Ахаһаа Моондо хүрэтэр ашаа гээшые зөөгөөб даа. Харгын утада дуулажал ябахалши даа, - гэжэ Ахын Баалагтын 72 наһатай Владимир Семёнов хөөрэнэ. - Наһанайнгаа ама­ралтада гараһаар, бүхы харалган, урилдаануудые алдангүй хабааданаб.

67-гоо сагаалһан табан үхибүүдэй баабай, ар­баад аша зээнэрэй таабай Бадма Габанов Ахын Ха­ра-Хужарай “Коммунизм” колхозой түрүүлэгшээр хүдэлөө һэм гэжэ хөөрэнэ:

- Түрэл арадайнгаа аман зохёолдо аргагүй ду­ратайб. Арадай дуунуудһаа гадна, үльгэр түүрээхэ дуратайб. Үргэн Буряад соогуураа, Ага, Алайраар, Халха Монголоор, Хальмагаар яһала ябагдаа, олон бэрхэ үльгэршэдөөр танилсааб.

Ирина Булсунаева Алайрай Аляа нютаг­та түрэһэмби, багадаа үншэрһэмби, тиимэһээ багаһаа дуулажал ябаалби даа гэжэ хөөрэнэ:

- Дуулаха дуратайемни хадам Кондратий Манзырович баабаймни ойлгожо, намайе ехэтэ дэмжээ юм. Мүнөөшье баабайдаа баяртай яба­дагби. Наһанайм нүхэр Константин Кондратье­вич, үхибүүдни намаяа дэмжэдэг. Ууган Зандраа хүбүүмни энэ хуба шүрэтэй хоолобшо намдаа бэ­лэглээ. Мария басагамни баһал дуунда дуратай. Бухгалтер мэргэжэлтэй аад, эмшэн болохомни гээд, мүнөө эмшэлэлгын дээдэ һургуулиин 4-дэхи курсда һурана. Эмшэд гээшэшни: “Иди с богом”, “Дай бог” гээд лэ илгардаг, харин би “От бога эм­шэн” болохоб гэдэг, - гэжэ Ирина Михайловна омогорхоно.

- Тиихэдэ нютагтамнай ород хэлэ бэшэгэй бэр­хэ багша Софья Фадеевна Трофимова хүгжэм ду­унда дуратайшуулые эблэрүүлжэ, “Бадма сэсэг” гэжэ бүлгэм байгуулжа, бидэ ехэ эдэбхитэйгээр хабаадаабди. Теэд хүтэлбэрилэгшэ үгы болоходоо, энэ бүлгэмнай тараал даа. Тиибэшье, Түнхэнһөө ерэһэн багша Сэсэгма Красовская энэ дэмбэрэлтэ ажалые һэргээхэ гэжэ эхилбэ. Ехэл һайн гээшэл даа. Өөрын бүлгэмтэй болоходоо, бүри эдэбхитэй болохобди, - гжэ Ирина Михайловна баяраараа ху­баалдаа.

Хангай Захааминай Санагын Даниил Нохоров:

- Гэртээ энэ тэрэ ажалаа хэжэ, арһа шүрбэһөө элдэжэ, гутал хубсаһаа оёжо һуухадаашье, эдеэ ундаашье бэлдэхэдээ, эбиимнай олон ондоо ду­унуудые уянгатуулжа һуудаг һэн. Баабайтаяа һундалдаад хүдөөгөө гарахадаа, баабаймнай бүришье гоёор уянгатуулжа ябадаг һэн. Тии­гэжэл бидэ хара багаһаан дуунда дурлаһамди, дүршэһэмди. Мүнөө үхибүүдые багаһаань лэ ду­ундашье, юрын бүхы юумэндэ бүри багаһаань һургаха хэрэгтэй, - гэжэ һанамжална.

Дүнгүүд

Аха, Түнхэн, Захаамин, Алайрһаа буужа ерэһэн болон Улаан-Үдэдэ ажаһуудаг 33 хонгоодорнууд энэ урилдаанда хабаадаа.

- Зарим дуушадые манай колледжын багша Эр­дэм Дымбрылов сууха хуураар наадажа шэмэглээ. Энэ хүгжэмэй хуур ехэ зөөлэн аялгатай, илангаяа сэгээн дуунуудые гүйсэдхэхэдэ ехэ таарана, - гэжэ колледжын багша Аюна Дылгырова тэмдэглэнэ.

Дуушадай арга бэлигые хүндэтэ жюри: “Бай­гал” театрай хүтэлбэрилэгшэ Дандар Бадлуев, Хэблэлэй “Буряад үнэн” байшангай орлогшо за­хирал Александр Махачкеев, колледжын таһагые даагша Евгения Патархеева болон арадай дуунай таһагые даагша Аюна Дылгырова гэгшэд сэг­нээ. Энэ урилдаандаа үхибүүд үсөөнөөр хабаадаа гэжэ тэдэ голхоролоо мэдүүлээ. 12-һоо дээ­шэ наһатайшуул соо нэгэл басаган хабаадаһан аад, үгэеэ мартаа. 12 хүрэтэр наһатай хүүгэдэй дундаһаа 33-дахи һургуулиин һурагша Алдар Дылгыров шалгараа.

35 наһа хүрэтэр ехэшүүлэй дунда Алайрай Пётр Саганов эрхимлээ. Дээшэ наһатайшуул сооһоо 6 дуушад шалгараа: Даниил Нохоров (Захаамин), Владимир Семёнов (Аха), Бадма Габанов (Аха), Тамара Ободоева, Николай Шагдуров, (Түнхэн), баһал “Уряал” бүлгэм Түнхэнһөө гарбалтай Васи­лий Дондоков. “Байгал” театрай тусхай шагналда Бадма Габанов хүртөө.