​«Харьялан урдана шүлэгүүдни...»

Мартын 28-да 18 сагта ирагуу найрагша Нина Лен­хобоева-Артугаевагай шүлэгүүдээр найруулагдаһан дуунай тоглолто үнгэрхэ. Буряадай арадай суута ирагуу найрагша Даша Дамбаев тоонто нютаг Харгана тухайгаа “Дуушан ябахаа эндэ түрөө һэм, дуушан хэзээш байхалби” гэжэ бэшэһыень мэдэхэгүй зон хомор лэ хаш. 1953 ондо энэл нютагта түрэһэн Нина Лен­хобоева иимэ мүрнүүдээр тоонтоёо магтаа:

Хаанашье, хэзээшье, ямаршье сагта

Харганаа нютагаа эльгэлхэлби,

Хара шорой соонь мүндэлһэн

Хартаабхынь амта һанахалби.

Энэмнай мүнөөнэйхеэр хэлэдэг реклама бэшэ, нюта­гай шарай, нютагай һэбшээн, нютагай агаар гээшэ ондоо, онсо һайхан удхатай. Иигэ­жэ ямаршье ондоо поэдэй шүлэг, дуун соо дурсагдаагүй өөрын образ оложо, нютагаа харуулһаниинь угаа сэнтэй.

Дуушан боложо түрөөгүйшье һаа, дуунтай бүхы наһаараа холбоотой ябаһан Нина Ленхобоева зуугаад дуунуудай автор, мүнөө “Да­лита хүлэг” гэһэн гаршаг­тай 108 дуунһаа бүридэһэн номоо хэблэлдэ бэлдэжэ байнхай. Эдэ дуун болохо­ор бэшэгдэһэн зуугаад га­ран шүлэгүүдэйнь хахадһаа ехэнхинь дуунууд боложо, зоной дунда тараһан.

- 2006 онһоо би Цырен Шойжонимаев, Баир Бато­доржиев, Вера Шобосоева, Пурбо Дамиранов, Наран-баатарай Нар Оюу болон бу­сад мэдээжэ болоһон хүгжэм найруулагшадтай суг дуу бэшэжэ эхилһэмби. Тэрэл 2006 ондо дуунуудаймни түрүүшын компакт-диск нара хараһан юм, - гэжэ Нина Токтохоевна хэлэнэ.

Хоёр жэл болоод, 2008 ондо, “Намдаа дуугаа бэлэ­глыш” гэһэн дуунуудайн­гаа хоёрдохи компакт-диск гаргаһан юм. Эдэ дискнүүд зоной дунда богонихон саг соо таража, дуунуудыень хүгшэн залуугүй дуулалда­даг болоо һэн.

Зохёохы замайнь нэгэ һайн тала гэхэдэ, гушаад жэлдэ хүүгэдтэ багшалһан, эдиршүүлтэй харилсажа ябаһан хадаа залуу үетэнтэй үгэеэ ойлголсожо шададаг, мүнөө үеын залуу компози­торнуудтай олон дуу бэшэ­жэ, залуу дуушад дуунууды­ень дуратайгаар гүйсэдхэдэг, залуу хүгжэмшэдэй дунда мэдээжэ автор юм. Жэшээнь, мэдээжэ залуу композитор Алагуй Егоровтой хэдэн ду­унуудые бэшэжэ, тэдэнии­ень дунда наһанай дуушад Эрдэни Батсух, Хажидмаа Аюржанаева, Ринчин Даши­цыренов, бүри залуу дуушад Цогтбаяр, Чингис Ли, Лудуб Очиров, Инна Будаева, Ба­дик Дармахеев, МэргэнАди­со Содномова болон бусад гүйсэдхөө.

“Нютагтам дулаан”, “Эжэл нүхэдни” гэһэн шүлэгүүдтэнь хүгжэм найруу­лаад, өөрөө гүйсэдхэһэн Түнхэнэй залуу композитор, дуушан Вера Шобосоевагай хэлэһээр, “Нина Ленхобое­ва-Артугаевагай шүлэгүүд һаруулхан, хүнэй сэдьхэл бо­долые дали жэгүүр ургуулан үргэдэг хадаа хүнгэхэнөөр дуун болон дэгдэжэ, хүнэй уя хүдэлгэдэг”.

1976 ондо Д.Банзаровай нэрэмжэтэ багшын дээдэ һургуули дүүргээд, Сэлэнгэ аймагай Сүтэйн найман жэ­лэй, Улаан-Үдын 45 дугаар, Дээдэ-Саянтын интернат-һургуулида – хамта дээрээ 34 жэлэй хугасаа соо ород ба бу­ряад хэлэ бэшэг зааһан хадаа буряад хэлэнэй хүндүүлхэй асуудалнуудаар элдэб үйлэ хэрэгүүдтэ хабаадалсажа, “Буряад үнэн” сониндо бу­ряад хэлэ яажа саашадань хүгжөөхэ тухай статьянуу­дые толилуулжа, радио бо­лон теледамжуулгануудта эдэбхитэйгээр хабаадалсажа байдаг.

1994 ондо Улаан-Үдын 45 дугаар һургуулида багшал­жа байхадань, 6-дахи анги­да һуража байһан шабинь Доржо Рабданов буряад хэ­лэнэй олимпиадада илажа, Монгол Уласай ехэ нааданда хабаадаха жаргалтай байгаа.

Нина Токтохоевна 2003 оной хабар Москвада болоһон “Шэнэ Ород Уласай түрүү эхэнэрнүүд” гэһэн IV Ассам­блейн делегат боложо, Буря­ад ороноо түлөөлһэн юм.

“Нина Ленхобоева-Артугаевагай шүлэгүүдэй гол сэдэб гэхэдэ - Эхэ орон, бай­гаали, дуран, эхэнэр хүнэй хуби заяан, түрэһэн нютаг – гээд лэ, поэзинь буряад хэлэ бэшэгэй ёһо гуримуудтай хүйһөөрөө холбоотой.

Ямаршье шүлэгшэн ту­хай хэлэбэл, энэ хүн түрэлхи хэлэнэйнгээ хүгжэлгэдэ, зо­хёол үгые хүгжөөхэ хэрэг­тэ ямар хубитаяа оруулааб, ямар шэнэ юумэ асарааб гэжэ хаража үзэдэг гээшэ. Зохёолшон бүхэн бэшэлгын өөрын түхэл маягтай, дуу­най өөрын аялгатай, түрэл хэлэеэ өөрынхеэрээ баяжуулна. Энэ талаар абажа харахада, Нина Ленхобое­ва-Артугаевагай шүлэгүүд “зүүдэн сооһоонь дамжан ерэһэн нангин байгаалиин шэмэгынь” (авторай үгэ) болон, буряад литературада өөрынгөө бата бэхи һуури олонхой”, – гэжэ эрдэмтэн Людмила Дампилова тодор­хойлно.

Наһанайнгаа хани нүхэр Батор Ардынович­таяа энэ дэлхэйн жама ёһоор уулзашаһан хоёр бэе бэеэ түшэглэн, ами нэгэн ажаһууна. Батор Ардыно­вич Нина нүхэрэйнгөө дуу, шүлэг бэшэдэгые анханһаа мэдэхэ, шүлэг, дуунуудайнь түрүүшын уншагша, шүүмжэлэгшэ болодог.

65 наһанайнгаа дабаан дээрэ гараһан Нина Ленхо­боева-Артугаевада ута наһа, удаан жаргал, гуурһанай хурсые, зохёохы замайнь жэгүүртэй, дэлисэтэй бай­хые хүсэе!

Надежда ГАРМАЕВА