​АХА ДҮҮ БААТАРНУУДАЙ ДУРАСХААЛДА - МҮРЫСӨӨН

Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайн бүхы зониие дайран гараа. Айл бүхэнэй заал һаа хэн бэ даа энэ дайнда хабаадажа, эрэлхэг зоригтойгоор дайлал­дажа, фашис булимтарагшадые хюдаа бшуу. Кабанск аймагай Хандала һууринһаа Урбан Мункоевой гэр бүлэһөө аяар табан хүбүүд сэрэгэй албанда татагдаһан юм. Хандала һууринда тэрэ үедэ 326 хүн ажаһуудаг бай­гаа. Дайнай эхилхэдэ, 136 залуухан хүбүүд сэрэгэй ал­банда татагдаһан байна. Тэдэнэй 67-иинь гэртээ бусаха аза талаангүй байшоо. Алдалан унаһан тэдэ хүбүүдэй тоодо Мункоевуудай табан хүбүүд ороно.

Айлай ахань Антон Ур­банович 1905 ондо түрэһэн юм. Хандала колхозойнгоо түрүүлэгшээр хүдэлжэ бай­тараа, 1941 ондо сэрэгэй албанда татагдаад, Бер­лин хото хүрэтэр дайшал­хы зам гаталжа-гаталжа, 1945 оной май һарада, эгэ­эл дайнай дүүрэжэ байха­да, наһа бараһан. Тиихэдээ Антон аха Алдар Солын III шатын орденоор, “Эрэлхэг зоригой түлөө” медаляар шагнагдаһан байна. Энэ­эн тухайнь һүүлдэ Россиин Баталан хамгаалгын яаманай түбэй архивай дансанууд сооһоо мэдэгдэһэн.

1909 оной Василий Урба­нович Корсаково һууринда долоон жэлэй һургуулиин за­хиралаар хүдэлжэ байһанаа 1941 ондо дайнда ошожо, сержант болоод ябатараа, 1944 ондо Таганрог хотодо ами наһантаяа хахасаа.

Гурбадахи Балай хүбүүн 1914 ондо түрэһэн юм. Тво­рогово һууринда баһал баг­шалжа байһанаа, 1941 ондо фронт мордоод, 1943 оной Сталинград хотын тулал­даан соогуур һураггүй үгы болошоһон бшуу.

Ананий Урбанович 1915 оной. Тэрэ түрэл колхоздоо трактористаар ажаллаһан. 1941 ондо сэрэгэй албан­да татагдажа, танкист ябаа. 1943 ондо Великие Луки хо­тодо алуулһан байна.

Тон одхон Алта Урбано­вич 1926 ондо түрөө һэн. Оройдоол 17-той хүбүүхэн 1943 ондо дайнда мордожо, 1944 оной сентябриин 17-до Тарту хотын түлөө байлда­анда Эсэгэ оронойнгоо түлөө ами наһаяа үгэһэн байна.

Иимэ эрэлхэг баатар хүбүүд байһан гэжэ нюта­гайхидынь мартаагүй, нэрэ хүндыень дээрэ үргэжэ, нэрэнүүдыень мүнхэлжэ, нютагайнгаа гудамжые “Братьев Мункоевых” гээд нэрлэһэн. Илалтын 65 жэлэй ой тэмдэглэхэ үедэ Хандала һууриндаа нютагайхидынь мүнгэ суглуулжа, Мункое­вуудай нэрэ мүнхэлжэ, ду­расхаалай хүшөө бодхооһон байна. 300 шахуу хүн хүшөө бодхоохо хэрэгтэ хубитаяа оруулһан юм. Расул Гам­затовай “Журавли” гэһэн шүлэгэй мүрөөр Росси до­тор 26-дахи хүшөө гэжэ тоологдоно. Табан тохорюунай дүрсэ бүхы Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда унагшадай дурасхаал боло­жо үгэнхэй.

Жэл бүхэндэ эдэ хүбүүдэй дурасхаалда зорюулагдаһан теннисээр уласай мүрысөөн эмхидхэгдэдэг болонхой. Ан­хан түрүүн энэ мүрысөө эмхидхэхэ гэжэ нютагай хүбүүн Дарханов Фёдор Ивановичай үүсхэл гаргахада, хандала­архин дэмжэһэн гээшэ. Тэрэ гэһэнһээ хойшо мүрысөөн заншалта болотороо Фё­дор Ивановичай һайгаар үнгэрдэг болоһон.

Буряад Уласай тамирай болон залуушуулай бодолгын сайдай түлөөлэгшэ Фёдор Дарханов

Энэ удаа мартын 23-24-эй үдэрнүүдтэ Кабанскын ай­магай Селенгинск тосхондо “Жемчужина” гэһэн тамирай томо зал соо тус мүрысөөн үнгэрөө. Эхэ оронойнгоо түлөө ами наһаяа үгэһэн табан аха дүү Мункоевуу­дай нэрэ хүндэлхэеэ Буря­ад ороноймнай аймагуудай, мүн Улаан-Үдэ хотын эдир хүбүүд, басагад хабаадаа.

Мүнөө жэл хабаадагшад үсөөн байгаа, 30 лэ хүүгэд суглараа бшуу. Ушарынь гэхэдэ, Улаан-Үдэдэ эдэл үдэрнүүдтэ баһал уласай хэмжээнэй мүрысөөн боло­жо, ехэнхи хүүгэд хотодо су­глараа.

Мүрысөө нээлгын баяр ёһололдо нютагайхидынь, багшанар, ветеранууд ха­баадаба. Эндэ Буряад Ула­сай тамирай болон залуу­шуулай бодолгын сайдай түлөөлэгшэ Фёдор Дарха­нов, “Шергинское” гэһэн һомоной номой сангай да­агша Людмила Маласова, амаралтада гараһан ОМОН-ой майор, нэгэдэхи Чечен дайнай байлдаануудай ве­теран Сергей Гродников гэгшэд баярай үгэнүүдые хэлэжэ, нютагайнгаа вете­рануудай хүндэлэлдэ иимэ һайхан найр үнгэргэжэ бай­даг нютагайхидтань баярые хүргэжэ, хабаадагшадта ам­жалта хүсэбэд.

Хоёр үдэрэй туршада үргэлжэлһэн залуу теннисистнүүдэй тулалдаанай эрхимүүдые нэрлэе. Хүбүүдэй дунда Хяагта аймагай эдир теннисист Максим Корытов түрүүлээ. Хоёр­дохидо Хэжэнгын Николай Вишняков, харин гурбадахи һуурида Кабанск тосхоной Баир Гармаев гэгшэд гара­бад.

Сэбэр дангина басагадай хоорондо нэгэдэхи һуури Хяагта аймагай Дарья Чагду­рова, хоёрдохиие Хэжэнгын Дарья Фатеева, харин гур­бадахи һуури баһал Хэжэнгэ нютагай Ксения Кончиц гэг­шэд эзэлбэд.

Тон наһаараа бишыхан үхибүүдтэ хараалагдаһан тусхай шанда Хэжэнгэ нюта­гай Агван Митыпов ба Хяаг­тын Алеся Тимошенко гэг­шэд хүртөө.

Тиихэдэ энэ мүрысөөнэй бэрхэ һоригшод элирүүлэгдээ. Кабанскын аймагай Хандала һууринай Галина Иванова Бабушкин хотын Юлия Шевелева хоёр шанда хүртэбэд.

Илагшадта болон мүрысөөндэ шалгарһануудта гра­мотанууд, шагналнууд ба үнэтэ бэлэгүүд барюулагдаа.

Энэ ехэ хэмжээнэй мүрысөө эмхидхэлгэ ба үнгэргэлгэдэ мүнгэн туһа ламжа үзүүлһэн Арадай Ху­ралай һунгамалнууд Борис Ботоев, Аркадий Цыбиков, “Аквабур” гэһэн хизаарлагда­мал харюусалгатай бүлгэмдэ (захиралынь Юрий Вдовин) ба нютагайхидтань баярые хүргэе.

Хэдэн жэлэй туршада үнгэргэгдэжэ байһан энэ заншалта мүрысөөн эмхи­тэйгээр үнгэрөө, дахинаа олон тоото хүүгэдые, коман­дануудые суглуулжа, үндэр хэмжээндэ үнгэрхэ байха гэжэ найдая.

Любовь Цыбеновагай гэрэл зурагууд