Константин Станиславскиин хэлэһээр, үнэхөөрөөшье цирк дэлхэйн эгээл һайхан газар гээшэл даа. Буряад орондо циркын үгы байхада, ондоо тээһээ акробадууд, фокуснигууд, клоунууд ерэжэ, манай харагшадые баясуулдаг һааб даа...
Монгол ороной циркын дэлхэй дүүрэн суурхажа байхада, Майдари Жапхандаев Буряадтаа циркын һалбари байгуулха гэһэн алас холые хараһан үүсхэл бэелүүлээ юм. Тиигэжэ Буряадай циркын үндэһэ һуури табиһан сагһаань аяар 18 жэл үнгэржэ байна. Майдари Хайдапович 10 жэлэй саана алтан дэлхэйһээ халин ошоо, харин эхилһэн хэрэгынь амжалта түгэс үргэлжэлүүлэгдэнэ гэжэ тэмдэглэхэ шухала. Мүнөө Буряадай гүрэнэй циркдэ нэрыень олгохо талаар бэлдэлгын ажал ябуулагдажа байна.
Алас холуур суурхаба
Эдэ жэлнүүдэй хугасаада Буряадай цирк үндэһэ һуури табигшынгаа болон түрүүшын багшанарайнгаа тогтооһон һайхан заншал сахин, бэлиг шадабарияа улам хүгжөөжэ, ажал хэрэгээ үргэдхэнэ. Ганса үнгэрһэн жэлэй хугасаада гүрэнэйнгөө мэдээжэ циркнүүдэй ехэ тайзанууд дээрэ наадаяа дэлгэһэн байха юм.
Циркын уран һайханай талые даагша Туяна Догдановагай хэлэһээр, эдэ гастрольнууд манайхидай мэргэжэл дээшэлүүлээ.
- Москвагай, Санкт–Петербургын, Эрхүүгэй, Хабаровскын, Якутскын циркнүүдэй байшангууд нилээд ехэ ха юм даа. Тэдээн соонь, 26 метр үндэртэй аренэ дээрэ, трюгүүдые харуулхада, тад ондоо: ехэ һүрөөтэй, һонирхолтой, гайхамшаг үйлэ болоно. Санкт-Петербургын цирк гүрэн соогоо эгээл түрүүн байгуулагдаһан түүхэтэй. Үсөөхэн лэ эмхинүүд тэндэ наадаяа харуулха эрхэдэ хүртэдэг юм. Тиимэһээ бидэ иимэ аза талаантай байһандаа ехэ баяртайбди, омогорхонобдишье, - гэжэ Туяна Догданова мэдээсэбэ.
Манай цирк гастрольдо ябахадаа, Ородой гүрэнэй циркын хүтэлбэрилэгшэдэй анхарал, һонирхол татажа шадаа, мүн бүгэдэндэ мэдээжэ болоо. Тиигэжэ үргэн харгы нээгдэжэ, хари гүрэнүүдтэшье бэлиг шадабарияа харуулха, шэнэ дүй дүршэл олохо түсэбүүд бии болонхой. Уридшалан хэлэхэдэ, байгша оной сентябрь һараһаа эхилээд, аяар 8 һарын туршада Дунда Азиин хотонуудаар гастрольдо гарахаар хараалагдана.
Бусад хотонуудай циркнүүдые абаад харабал, нэгэ номертонь аяар 15 артистнар, бүхы наадандань 30- 50 хүн хабаададаг юм. Харин Буряадай цирк оройдоол 15 артистнартай, бусад ажалшадтаяа хамта 36 хүн болодог. Манай циркынхид олон шэглэлтэй мэргэжэлтэд болоно: хүн бүхэниинь заал һаа хэдэн юумэ шадаха, трюгүүдтэшье хабаадаха аргатай. Энэнь артистнараймнай бэлиг шадабари гэршэлнэ.
- Анхан бидэндэ монгол багшанар заадаг һэн. Харин мүнөө өөһэдынгөө хүсөөр һорилго, һуралсалаа ябуулнабди. Цырегма Цыбенова, Анна Хабеева гэгшэд артистнарые һорино. Эдэмнай өөһэдымнайл артистнар гээшэ, - гэжэ Туяна Владимировна хөөрэбэ.
Буряадай цирк олон шэглэлээр ажалаа ябуулдаг. Москва хотоһоо, Монгол оронһоошье бэлигтэй багшанар ерэжэ, дүй дүршэлөөрөө хубаалдажа байдаг юм. Тиигэжэ өөрын һургуули хүгжөөхэ, дээдэ гарай мэргэжэлтэдые бэлдэдэг болохо түсэбтэй.
Мэргэжэлтэ һайндэрөө үндэр хэмжээндэ угтаха
Апрелиин 20-до Бүхэдэлхэйн циркын үдэр тэмдэглэгдэнэ. Мэргэжэлтэ һайндэртөө дашарамдуулан, Буряадай цирк “Юһэн һалаа” гэһэн тоглолто харуулха. Жэл бүхэндэ энэ һайндэртэ зорюулжа, харагшадтаа гоё һайхан наада дэлгэдэг заншалтай юм.
- Бидэ холо ойгуур наадаяа харуулжа ябахадаа, олон зонтой уулзажа, бэлигтэй мэргэжэлтэдтэй танилсажа, суг хамта ажал ябуулха тухай хэлсээнүүдые баталдагбди. Энэ удаа Москвагай Ехэ циркын гол артист Елена Петриковатай танилсажа, тоглолтыемнай бэлдэлсэхыень уряабди, - гэжэ уран һайханай талые даагша хөөрэнэ.
Елена Петрикова хадаа циркын мэргэжэлтэдэй бүлын үри һадаһан, ГИТИС дүүргэһэн, мүнөө гүрэнэйнгөө гол циркдэ амжалтатай, урагшатай хүдэлнэ.
Мүн тиихэдэ тус циркын захирал Эдгард Запашнын ажалай бүлэг ерэжэ, “Юһэн һалаа” тоглолто табилсаха юм. Москвагай гүрэнэй соёлой дээдэ һургуулиин арадай болон мүнөө үеын хатарнуудай кафедрын ахамад багша Наталья Новичкова хамһалсаха. Гадна Буряад оронһоо урган гараһан Дмитрий Машков хүгжэмыень табиха. Тэрэ Москвада мэдээжэ юм, “Арктида” гэһэн хүгжэмэй бүлэгые уран һайханай талаар хүтэлбэрилдэг. Мүнөө энэ түсэлдэ уригдаад, буряад ёһо заншал дээрэ үндэһэлэн, мүнөө үеын циркын арга боломжодо таарама хүгжэм зохёожо байна. Арадаймнай ёһо заншал, соёл, түүхэдэ үндэһэлэн, энэ түсэл бэлдэгдээ.
Буряадай гүрэнэй циркын захирал Наталья Борисовагай тэмдэглэһээр, энэ “Юһэн һалаа” гэһэн шэнэ түсэл буряад арадай домогууд болон “Гэсэр” үльгэр дээрэ үндэһэлнэ. Тэдэниие мүнөө үедэ тааруулан, тэдэнэй хүсөөр муу һайн хоё- рой тэмсэл харуулна.
- Юһэн зураг-үзэгдэлнүүд, юһэн ондоо түүхэнүүд үлхэлдэн, нэгэ уран һайханай бүтээл боложо үгэхэ. Энэ хадаа Баруун зүгэй хүнэй нюдөөр Зүүн зүг тээшэ хараһандал, москвагайхидай манай үндэһэн соёл руу шэглүүлһэн хараса гээшэ. Тэдэ түүхэ домогуудаарнай ехэтэ һонирхоо. Буряадай уран зураашадай бүтээлнүүд тэдэндэ урма зориг түрүүлээ, илангаяа Зоригто Доржиевай зурагууд һайшаагдаа, - гэжэ Наталья Владимировна тайлбарилба.
Уласхоорондын фестиваль үнгэрхэ
Байгша оной июнь һарада Уласхоорондын циркын ехэ наадан Улаан- Үдэдэ үнгэргэгдэхэ юм. “Мир, где торжествует цирк” гэһэн фестиваль хоёр жэлэй нэгэ удаа эмхидхэгдэдэг. 2016 ондо энэ хэмжээ ябуулгада дэлхэйн гүрэнүүдэй 140-өөд үхибүүд хабаадаа һэн. Мүнөө табадахияа болохоёо байһан нааданда бүри олон зон хабаадахаар хүлеэгдэнэ. Фестивалиин шүүгшэдэй бүридэлдэ суута жонглёр Сергей Игнатов уригданхай. Тэрэ хадаа Америкын Холбоото Штадуудта, Англи, Франци гүрэнүүдтэ дүршэлтэ хэшээлнүүдые үгэдэг, дэлхэй дээрэ түрүүшынхиеэ 11 сахариг эрьюулжэ шадаһан хүн юм. Энэ амжалтаяа үнгэрһэн зуун жэлэй 70-аад онуудта туйлаа һэн. Тиин мүнөө болотороо тэрэниие хүсэхэ, иимэ олон сахаригуудые эрьюулжэ шадаха хүн манай гүрэндэ үгы зандаа. Дэлхэй дээрэ иимэ бэлиг шадабаритай зон тоотой юм. Буряадай цирк Якутскда гастрольдо ябахадаа, Сергей Игнатовтай танилсажа, мүнөө һайн нүхэд болонхой. Фестивалиин шүүгшэдэй бүлэгтэ дэлхэй дүүрэн мэдээжэ үшөө нэгэ хүн – акробат Андрей Ковгар ерэжэ хүдэлхэ. Тэрэ хадаа тон аюултай трюгүүдые хэдэг гүрэнэймнай хоёр лэ хүнэй нэгэниинь гээшэ. Тиигэжэ Буряадай ажаһуугшад дэлхэй дүүрэн суутай артистнарай дүршэл ехэтэй наада хаража, сэдьхэлээ хужарлуулха аргатай.
- Манай артистнар Андрей Ковгартай ехэ орёо түсэл бэлдэхэ. Байгша оной сентябриин 15-да бидэ Карагандада байха ёһотойбди. Тэндэһээл эхилжэ, аяар 9 һарын туршада Дунда Азиин 7 хотодо наадануудаа дэлгэхэбди. Юундэ иимэ удаанаар гастрольдо гаранабибди гэхэдэ, Улаан-Үдэдөө өөһэдын байшангүй ха юмбибди. Жэшээнь, бидэ Эрхүүдэ гастрольдо байхадаа, ехэ һайн тайзан дээрэ бэеэ һорихо, элдэб янзын орёо үйлэнүүдые бэелүүлхэ аргатай болоходоо, ажалаа үргэдхэжэ, шанараа һайжаруулнабди, - гэжэ Наталья Борисова мэдээсэбэ.
Буряадай цирк Андрей Ковгартай суг хүдэлхэ тухай хэлсээ баталаа. Харин тэрэнээ бэелүүлхэ гэхэдэ, Улаан-Үдэдэ үндэр байшан гэжэ үгы. Тиимэһээ Дунда Азиин хотонуудаар гастрольдо ябаха сагтаа бэлигтэй акробадтай суг ажалаа ябуулжа, олон юумэндэ һураха аргатай. Тэрэ наадаяа Гиннессэй эрхим туйлалтануудай номдо оруулха хүсэлтэй.
Апрелиин 20-һоо 23 хүрэтэр Улаан-Үдэ хотодо ФСК-гай байшан соо Буряадай гүрэнэй циркын “Юһэн һалаа” гэһэн шэнэ наада хаража, бэлигтэй артистнараа дэмжэе!
Буряадай циркын жасаһаа абтаһан гэрэл зурагууд