​Дымбрыл багша: «Үхибүүд бэедээ найданги болоно»

Сэлэнгэ аймагай Жаргалантын бүлэг

Ородой Холбоото Ула­сай Буддын шажанта­най заншалта Санг­хын эмхидхэдэг “Эхэ хэлэн-манай баялиг” гэһэн XXIII наадан апрелиин 13-да Ивалгын дасанай Дамба-Даржаа Заяевай нэрэмжэ­тэ “Даша-Чойнхорлинг” ехэ һургуулида үнгэрбэ. Энэ наадан мүнөө жэлэй эхинһээ хо­ёрдохиёо эмхидхэгдэжэ, энэ удаа 500 хабаадагшад болон айлшадые угтан абаа. Буряад Уласай Соёлой яаманай дэмжэлгээр үндэр хэмжээндэ үнгэргэгдэбэ гэжэ тэмдэглэл­тэй.

“Хэлэгүй арад - арад бэшэ” гэжэ дэмы хэлсэдэггүй. Хэлэеэ алдабал, соёлшье, ёһо заншал­шье, түүхэшье мартагдаха аю­ултай. Тиимэһээ буряад хэлэ мэдэсээрээ мүрысэхэ гэжэ ган­са манай уласай хүүгэд бэшэ, ха­рин Эрхүү можоһоо ба Үбэр Бай­галай хизаарһаа түлөөлэгшэд 650-900-гаад модо гаталжа ерэһэн байна бшуу.

Бандида Хамба лама Дамба Аюшеев болон Буряад Уласай соёлой сайд Соёлма Дагаева хоёр энэ хэмжээ ябуулга нээ­хэдээ, жэлһээ жэлдэ хүүгэдэй буряад хэлэндээ бэрхэ боложо байһые, хабаадагшадай ню­таг хэлэеэ алдаагүйе, наада­най үндэр хэмжээндэ үнгэрдэг болоһые тэмдэглээд, бултанда амжалта хүсөө.

“Даша-Чойнхорлинг” ехэ һургуулиин багша Раднажаб Содномовой хэлэһээр, түрүүшын мүрысөөнүүдтэй зэргэсүүлэн харахада, ашаг үрэтэй, хэрэгтэй ажал ябуулагдажа байна гэжэ эли, дүнгүүдыньшье нилээд дээшэлнэ. Тиимэһээ мүрысөөгөө үргэлжэлүүлхэ шу­хала.

Энэ наадан үхибүүдые буряад хэлэндэ ульгам болгохоһоо гадна ажабайдалда хэ­рэгтэй олон юумэндэ һургана: оёдолдо, дарханда, уран барималда, магтаал, маани мэгзэм сээжэлдүүлнэ, ойлгуулна. Гад­на хүүгэд олоороо сугларжа, бэе бэетэеэ танилсажа, нүхэдөөр баян болоно гээшэ.

Нааданһаа нааданда хабаа­дажа байдаг эдэбхитэй үхибүүд нилээд ехэ хүгжэлтэ абана. Энэньшье гайхалгүй. Наадан бүхэн дабтагдадаггүй, заабол шэнэ даабаринууд оруулагда­даг юм.

“Этигэлэй хамба ламын һургаалһаа, Эрдэни Хайб­зун Галшиевай “Бэлигүүн толи” номһоо хэһэгүүдые сээжэлдүүлхэдэ, хүүгэдэй аба­ри зан һайжарна, мүрысөөндэ хабаадаха бүридөө мэдэсэнь гүнзэгы болоно гэжэ адагла­хаар, - гэжэ Ехэ һургуулиин за­хирал Дымбрыл Дашибалда­нов хэлээ. - Һургуули бүхэнэй хүүгэд эртээнһээ бэлдэжэ, буряад хэлэндээ нилээд хур­са болоно. Мүн зарим үхибүүд ном һудартаа ехэ һайн бэшэшье һаа, гар урлалда гү, али ондоо шэглэлээр бэрхэ байһанаа гэр­шэлжэ, һургуулияа дээшэнь татажа гаргахадаа, өөртөө эти­гэлтэй болоно. Энэнь баһа шу­хала бшуу.”

Хабаадагшад энэ удаашье хэлэ мэдэсээрээ хаба шадалаа туршахын хажуугаар, уран гартанай мүрысөөнүүдтэ бэ­лиг шадабарияа харуулаа. Түрүүшынхиеэ хабаадаһан басагад бээлэйнүүдые, ха­рин дүй дүршэлтэйнүүдынь - дэгэлнүүдые оёо. Хүбүүд мо­доор аягануудые дархалаа. Басагадай оёһон дэгэлнүүд са­гай ошохо бүри шанар һайтай болоно гэжэ жюриин гэшүүд тэмдэглэнэ һэн. Зүгөөр гэрэй даабари гэхэдэ, хүүгэд заанай дүрсэ бүтээхэ ёһотой байгаа. Энэ даабари булта амжалтатай дүүргээ. Юундэ заанай дүрсэ дээрэ тогтооб гэхэдэ, тэрэ буд­дын шажанда эгээл хүндэтэй, нангин амитан гэжэ тоологдо­дог юм.

Гэрэй даабари - заанай хүрэг

Сэлэнгэ аймагай Харганаа нютагай эхин шатын багша Любовь Львовна Ирдынеева, буряад хэлэ болон уран зохё­олой багша Адиса Олеговна Банзаракцаева гэгшэд наадан бүхэндэ хүүгэдые бэлдэжэ, одоол эсэшэ сусашагүйгөөр ха­баададаг байна.

“Ходо хабаадажа байхадаа, үхибүүднай ехэхэн хүгжэлтэ абана. Тиихэдээ ганса буряад хэлэеэ хүгжөөнэ бэшэ, харин оёжо, дархалжа һурана, зүб һургаал заабари абана. Энэнь наһанайнь ута харгыда за­абол хэрэгтэй байха ха юм. Үхибүүднай энэ мүрысөөндэ дуратайгаар хабаададаг. Ай­магаймнай захиргаан, бол­босоролой таһаг бидэндэ ехэ туһалдаг”,- гэжэ Любовь Львов­на хэлэнэ һэн.

“Эхэ хэлэн – манай баялиг” нааданай илагшадые нэрлэе.

“Буряад хэлэн” номинаци­да - Зэдэ аймагай Доодо Бургал­тайн дунда һургуули;

Этигэл хамбадаа зальба­рал, доншуур маани, Сагаан Дара эхын магтаал номина­цида - Сэлэнгэ аймагай Жарга­лантын дунда һургуули;

“Уран гартан” номинаци­да - Дармаева Лена, Бэшүүр аймагай Харланай дунда һургуулииин 1-дэхи бүлэг;

“Модон дархан” номина­цида - Бадмаев Заято, Бэшүүр аймагай Харланай дунда һургуулиин 1-дэхи бүлэг;

“Уран баримал” номина­цида - Урбанеев Галсан, Зэдэ аймагай Петропавловкын һургуулинуудай бүлэг;

Хамба ламын шангай түлөө мүрысөөндэ - Чойдонов Арсений, Зэдэ аймагай Петро­павловкын һургуулинуудай бүлэг.

Бүхыдөө һургуулинуудай дүн абаад харабал, тон ехэ балл- нуудые (107,7) Бэшүүр аймагай Харланай һургуулиин 1-дэхи бүлэг абаа. Эндэ хүдөө нютагуу­дай хүүгэдэй бэрхэ байһаниинь гайхалгүй: яагаашье һаа, түрэл һайхан хэлэнэйнгээ оршон соо үндынэ ха юм даа. Тиимэһээ Улаан-Үдын һургуулинуудай түлөөлэгшэдэй түлөө баһа ба­ярлая, багшанартань баярые хүргэе. Мүн холые холо гэнгүй зорижо ерэһэн Эрхүү можын Оһын аймагай Үбэсэ нютагай, Улаан-Сүхэ аймагай Шаргал­жанай дунда һургуулинуудай хүүгэдэй хүгжэжэ байһаниинь эли байна.

Уян һайхан буряад хэлээрээ урин зөөлэхэнөөр хэлэжэ, уг иза- гуураа мартангүй, түрэл ню­таг хэлэн дээрээ хөөрэлдэжэ, арадайнгаа хэлэ, ёһо заншал, соёл, түүхэ ерээдүйн үенүүдтэ дамжуулха үри хүүгэд үндыжэ байна. Мүнөөнэй сагта иимэ ехэ хэмжээ ябуулга үнгэргэхэнь бэлэн бэшэ, тиимэһээ эмхид­хэгшэдтэ баярые хүргэе. 

Авторай гэрэл зурагууд