Июлиин 14-15-най үдэрнүүдтэ Дээдэ Онгостойн Үбэр Байгалай арадуудай угсаата зүйн музейн талмайда “Ёохорой һүни” заншалта ёһоороо үргэн дэлисэтэйгээр боложо үнгэрбэ.
Буряад Уласай Захаамин, Ивалга, Бэшүүр, Ярууна, Түнхэн, Сэлэнгэ аймагуудһаа, Улаан-Үдэ хотоһоо, гадна Үбэр Байгалай хизаарай Ага тойрогой Һүдэнтэ нютагһаа хүүгэдэй аман зохёолой “Алтан сэргэ” бүлгэм – хамта дээрээ арадай 13 бүлгэмүүд энэ нааданай урилдаануудта хабаадаа бшуу. 2007 онһоо үнгэргэгдэдэг энэ ёохор мүнөө жэлһээ уласхоорондын хэмжээндэ гараа. Ёохор наада жэл бүри дуу ба хатарай “Байгал” театр эмхидхэнэ.
Нааданда сугларһан хотын айлшадые ба ажаһуугшадые Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов амаршалхадаа, бултанииетнай энэ мүнөөдэрэй һайндэрөөр амаршалнаб гэбэ. Тэрэшэлэн иигэжэ хэлэбэ:
- Буряад угсаатанай- мнай ёохор наадан хүн зониие эблэрүүлнэ. Дэлхэй дээрэ иигэжэ дүхэриглэжэ бүжэглэдэг хэдэн олон яһатанай хатарнууд байха, тиихэдээ бүгэдэ зониие нэгэн һаналтай, эбтэй болгоно. Иигэжэ эб нэгэн байхадаа, юумэ туйлахатай, юумэ дии- лэхэтэй болонобди. Тиихэдээ ёохор бидэндэ хүсэ шадал нэмээжэ, хүнгэн дорюун болгоно, сэдьхэлэй байдал һайжаруулна. Мүнөөдэр энэ ёохорой урилдаанда илагша бүлгэмдэ гол шан - һургуулиин автобус бэлэг болгон барюулагдаха.
Арбан гурбан бүлгэмүүдэй өөһэд соогоо урилдахыень харахада, һонин байба. Бүлгэм бүхэн өөрын дуунай аялгатай, нугалбаритай, нютаг хэлэтэй, гоё гэгшын буряад хубсаһатай байна бшуу. Тиибэ яабашье буряад угсаатан нэгэн гээшэбди гэжэ һанахада, иигэжэ эбтэйхэнээр нэгэ дүхэриг болоод хатаржа байгшадые хажуу тээһээ хаража байхада, һүрөөтэйл байнхай һэн. Жэшээнь, Һүдэнтын хүүгэдэй бүлгэм шэнги хоёр хоолой- гоор аянгалжа нэгэшье бүлгэм дуулаагүй. Харин тиихэдэ Түнхэн аймагай “Саяан” бүлгэмэйхид тон олон хабаадагша зоноороо гайхуулба һэн.
Мүнөө жэлдэ тон һонирхолтойнь гэхэдэ, уласхоорондын хэмжээндэ гаража, эндэ айлшаар бууһан гурбан яһатан өөһэдынгөө хатар наадануудаа дэлгэн харуулжа, бултанай анхарал татаа бшуу. Санкт- Петербург хотоһоо армян яһанай Виталий Погосянай “Ярахушта” гэһэн хатар хүн зондо һайшаагдаа. Тэрэнииень булта зон дабтан хатаралдаа. Өөрөө “Дудук- бэнд” этно-джаз ансамблиин хүгжэмшэн юм. “Би түрүүшынхиеэ танай хото айлшаар ерээб. Танай арад зон хүндэмүүшэ, һонин ёһо заншалтай байна. Бүхы юумыетнай һонирхожо хаража байнаб”, - гэжэ Виталий хэлэнэ бэлэй. Тиихэдэ Саха Яхадай соёлой түрүү этнодуушан Синильга баһа эвенк яһатанай хатар харуулба. Турциин уран найруу лагша, хатаршан мэргэжэлтэй Арман Нурмахаматулы түрэл арадайнгаа хатар харуулхаһаа гадна жюриин бүридэлдэ ороо. Тэрэ иигэжэ тэмдэглэбэ: “Анха түрүүшынхиеэ танай хото ерээб. Энээнһээ урагша ганса сэнхир дэлгэсээр, интернет соо уншажа, танай арадтай, ёохор наадантай танилсаа бэлэйб. Мүнөө иишээ ерээд, бодото дээрээ танай ёохортой танилсажа байхадамни, ехэ һонин. Юуб гэбэл, аймаг бүхэн өөрын онсо илгаатай байна”.
Тиихэдэ арадай дуунай мүрысөөн боложо үнгэрөө. Хоёр үдэрэй туршада табяад дуушад мүрысэжэ, арбан хүн шан хайрада хүртөө бшуу. Тэдэнэй тоодо Франци гүрэнһөө айлшаар бууһан Дарлес Гийон мүн. Энэ хүн арадай хоёр дуу дуулажа, сугларагшадай халуун альга ташалганда хүртөө.
“Буряад угсаата арадаймнай ёһо заншал мартагдажа, ерээдүйн залуушуул, үри хүүгэднай ябан ошон, юушье мэдэхэгүйгөөр дороһоо үндыжэ байна” - гээд, “Байгал” театр “Алдагдажа байһан баялигаа һэргээе” гэһэн удхатайгаар хүүгэдэй хоорондо гурбан ондоо урилдаа эмхидхээ. Нэгэдэхинь, зурагай мүрысөөн болоно. Эндэ байгалайхид “Россиин шуудантай” суг хэлсэжэ, илагша хүүгэдэй зурагуудыень открытка нуудта зураглан хэблэхэ юм. Хоёрдохи мүрысөөндэ шүлэг уншажа, олон лэ зон шагналда хүртэбэд. Харин гурбадахи конкурс апрель һараһаа эхиеэ абаһан байна. Эндэ 16 наһа хүрөөгүй хүүгэд хабаадаха эрхэтэй байгаа. Тиихэдээ конкурсын гуримаар аудио болон видеокассетэ дээрэ урданай дуунуудые наһатай зонһоо бэшэжэ абаад эльгээхэ ёһотой байгаа. Конкурсдо гурбан регионуудай хүүгэд ажал хүдэлмэринүүдээ эльгээһэн байна. Тиигэжэ зуун хүүгэд хабаадажа, жюриин гэшүүд 150 ажалнуудые үзэжэ хараһан байна. Энэ хэмжээ ябуулгыень Буряад Уласай тамирай болон залуушуулай хэрэгүүдэй талаар яаман дэмжэжэ, Бүхэроссиин хүүгэдэй “Океан” түб ошохо гурбан путевко хубаажа үгэһэн юм. Жюри дүнгүүдээ гаргажа, эдэ путёвконуудта Денис Жигжитов (уласай эрдэм һуралсалай түб), Ринчима Жалсанова (Хэжэнгын лицей), Субад Жалсанова (Үндэһэтэнэй нэгэдэхи лицей-интернат) хүртэбэд. Харин гол шан - «iPhone X» Зэдын аймагай Алцагай һургуулиин Доржо Гомбоев шүүгээ. Харин хоёрдохи шатын дипломуудта ба Xiaomi смартфонуудаар Алдар Дылгыров (Улаан-Үдын 33-дахи гимнази) ба Анастасия Пирогова (Эрхүүгэй 15-дахи һургуули) шагнагдабад.
“Ёохорой һүни“ дүүрэнтэжэ, Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденовэй гол шанда Түнхэн аймагай арадай ансамбль “Саяан” бүлгэм хүртэбэ. Энээниие “Байгал” театрай захирал Дандар Бадлуев ба Буряад Уласай соёлой сайд Соёлма Дагаева хоёр барюулаа. Энэ нааданиие эмхидхэгшэ “Байгал” театр Доодо Ивалгын “Хатарая” ансамбльда нэгэдэхи шатын диплом ба 100 мянган түхэриг барюулаа. Хоёрдохи шатын дипломоор ба 30 мянган түхэригөөр баһа Доодо Ивалгын арадай аман зохеолой “Гуламта” бүлгэм шагнагдаа. Харин гурбадахи шатын дипломдо ба 20 мянган түхэригтэ Үбэр Байгалай хизаарһаа Агын Һүдэнтэ нютагһаа ерэһэн хүүгэдэй фольклорно “Алтан сэргэ” бүлгэм хүртэбэ.
Иигэжэ хоёр үдэрэй туршада эмхи гуримтайгаар, үндэр хэмжээндэ энэ ёохор наадан үнгэрөө. Ерэхэ жэлдэ бүри һонирхолтойгоор үнгэргэхэ гэжэ эмхидхэгшэд тобшолжол байгаад һэн.
Анна Огороднигой гэрэл зурагууд