Буряад Уласай Толгойлогшо июлиин 20-до албанай хэрэгээр Сэлэнгэ аймаг гаража, аймагай байгуулагдаһаар 95-жэлэй ойн баярай хэмжээ ябуулгануудта хабаадаба. Тиихэдэ Буряад Уласай Засагай газарай болон аймагай засаг зургаанай дэмжэлгээр Сэлэнгэ аймагай ТОС-уудай бариһан ниигэмэй удха шанартай эмхинүүдтэ хүрэбэ.
Хүдөөгэй соёлой байшан
2017 ондо Сэлэнгэ аймагай Доодо Бүхэн нютагай соёлой байшан һэльбэн шэнэдхэгдээ. Эндэ Алексей Цыденов хүрэжэ, ажалаа эхилээ. Доодо Бүхэнэй соёлой байшанда анхан һургуули байһанаа, һүүлэй арбаад жэлнүүдтэ хооһон байгаа. «Бага нютагуудые хүгжөөлгын жэлнүүд» гэһэн Сэлэнгэ аймагай программаар соёлой байшан һэльбэн шэнэдхэгдээ. Олониитын хангалгын байгууламжа хүгжөөхэ мүнгэн һанһаа энэ хэрэгтэ 1,3 сая түхэригһөө дээшэ мүнгэн һомологдоо.
207 ажаһуугшадтай нютагай соёлой байшанда ажабайдал бурьялжа эхилээ гэхэдэ, алдуу болохогүй. Оёдолой, арһа элдэлгын, нооһоор нэхэлгын кружогууд, һур харбалгаар тамирай секци хүдэлжэ эхилээ.
Хүдөө ажахын асуудалнуудаар – дүхэриг шэрээ
Доодо Бүхэн нютагай соёлой байшанда Сэлэнгэ аймагай хүдөө ажахын һалбариин асуудалнуудаар дүхэриг шэрээ үнгэргэгдэбэ.
Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденовтэ Сэлэнгэ аймагай хизаарламал харюусалгатай «Артерия» бүлгэмэй түсэл Москва хотын Холын хараата түсэбүүдэй агентствын ниигэмэй түсэлнүүдые дэмжэдэг жасын акселерационно программада хабаадаһан тухай хэлэбэ. «Артерия» бүлгэмэй «Создание «мобильного рынка» сельскохозяйственной продукции» гэһэн түсэл байгша ондо Холын хараата түсэбүүдэй агетствын эрхим үүсхэл, тэрэниие бэелүүлгын мүрысөөндэ илаһан байна.
Мүнөө энэ бүлгэм «Создание агробизнес-акселератора» гэһэн түсэл бэелүүлнэ. Энэ түсэлдэ 6 кооператив, фемерскэ 4 ажахы, 3 үйлэдбэри болон 456 үмсын ажахы хабаадана. Түсэлэй хэмжээндэ Зүүн Сибириин гүрэнэй хүтэлбэриин болон технологиин ехэ һургуулиин шэнэ юумэ нэбтэрүүлгын бага үйлэдбэри хэрэглэн, мяханай эдеэ буйлуулха цехтэй үүсэлэлгын пункт байгуулха түсэбтэй. Ехэ һургуулиин шэнэ юумэ нэбтэрүүлгын энэ үйлэдбэри хэрэглэн, нютагай хонидой мяхан буйлуулагдадаг юм.
Тиихэдэ Сэлэнгэ аймагай 3 үйлэдбэридэ энэ һургуулиин шэнэ технологи нэбтэрүүлхэ түсэбтэй. Тэрэнэй ёһоор, үйлэдбэрилһэн эдеэ хадагалха болзор дээшэлүүлхэ, үйлэдбэриин үлэгдэлнүүдэй хэмжээ бага болгогдохо. Зүүн Сибириин гүрэнэй хүтэлбэриин болон технологиин ехэ һургуулиин бэлдэһэн «Бифивит» технологи нэбтэрүүлхэ түсэб табигдана. Хониной арһа элдэхэ, арһаар оёһон эд бүтээхэ цех барихаар хараалагдана. Зоригто Цырендондоповой адуунай фермэдэ сэгээ бэлдэхэ хүрэнгэ үйлэдбэрилхэ түсэтэй. Юундэб гэхэдэ, мүнөө тэрэниие Тверь хотодо худалдан абана. Энэ түсэл бэелүүлхын түлөө Москва хотын Холын хараата түсэбүүдэй агентствын ниигэмэй түсэлнүүдые дэмжэдэг жасаһаа 50 сая түхэригэйдэмжэлгэдэ хүртэхэ гэжэ хараалагдана.
Сэлэнгэ аймагай эдэбхитэй ТОС-ууд
Буряад Уласай Толгойлогшо Харгана нютагай «Солнышко» гэһэн хүүгэдэй-этно сэсэрлигтэ хүрэһэн байна. Хүмүүжүүлгын хэшээлнүүд энэ сэсэрлигтэ буряад хэлэн дээрэ үнгэргэгдэдэг. 46 үхибүүд буряад хэлэн дээрээ хөөрэлдэжэ, угсаата арадайнгаа соёл, ёһо заншал шудалдаг.
Удаань Харгана нютагай ТОС-ууд «Краудсорсинг: модный тренд или реальные дела» гэһэн түсэлтэеэ уласай хүтэлбэрилэгшые танилсуулаа. «Доодо Бүхэнэй» һомондо 9 ТОС ажалаа ябуулна. Тэдэнэй 7-ниинь - Харгана нютагта, Доодо Бүхэн, Дунда Бүхэн нютагуудта нэгэ-нэгэ ТОС байгуулагданхай.
Эдэ ТОС-ууд һомоной ажаябуулгада эдэбхитэй хабаададаг. Тэдэнэй ашаар оршон тойрон болбосон түхэлтэй болгогдоно, дуган баригдаа, Харгана нютагта соёлой байшан һэльбэн шэнэдхэгдээ, Доодо Бүхэндэ соёлой байшан баригдаа, Дунда Бүхэндэ тамирай байшан баригдана, Улаан-Үдэ хотын һүлдэ дуу бэшэһэн, мэдээжэ поэт Даша Дамбаевай бюст табигдаа. Тиихэдэ Харганын ТОС-ууд «Хүдөө газарнуудай тогтууритай хүгжэлтэ» гэһэн федеральна программын хэмжээндэ хүүгэдэй тамирай талмай бариһан байна.
Байгша ондо Сэлэнгэ аймагай ТОС-уудые дэмжэлгэдэ уласай мүнгэн һанһаа 6,43 сая түхэриг һомологдоо. 2017 онойхидо орходоо, энэнь 28 хубяар дээшэлээ гэжэ тэмдэглэлтэй.
Ниигэмэй удха шанартай байшанууд баригдаһаар
Ородой Холбоото Уласай «Аяншалга болон соёл хүгжөөлгэ» гэһэн гүрэнэй программын хэмжээндэ Жаргаланта нютагта баригдажа байһан соёлой байшанда Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов хүрэбэ. Барилга хэжэ байһан «Стройтех» бүлгэм 2018 ондо барилгаяа дүүргэжэ, соёлой байшан ашаглалгада тушааха тухай хэлэбэ. Барилгада 17 саяһаа дээшэ түхэриг һомологдоо.
Удаань уласай хүтэлбэрилэгшэ «Абарга» гэһэн барилдаанайүргөө нээлгын баяр ёһололдо хабаадаа. Эндэ бэеэ һорихо, мүрысөөнүүдые үнгэргэхэ талмайнуудһаа гадар, хубсаһаа һэлгэхэ, угаалдаха таһагууд баригдаа. Тиихэдэ һоригшодой таһалга бии. Эдуард Михайлович Данзановай ажахы болон «Булжамуур» ТОС барилга ябуулһан байһан.
Уһанай асуудалда онсо анхарал
Сэлэнгэ аймагай Гусиноозерск хотодо уһаар хангаха түб һужаада шэнэ станци нээлгын баяр ёһолол үнгэргэгдөө. Тэрэнэй ашаар Гусиноозёрск хотын ажаһуугшад уһаар хангагдаха. Энээнһээ урид Гусиноозёрск хотын холо оршодог Солнечный, Кедровый, Восточный һууринууд хүрэтэр уһан хүрэдэггүй байгаа. Энэ барилгада 13,9 сая түхэриг һомологдоо. Уһанай дутагдалай асуудал тухай Буряад Уласай Толгойлогшодо ажаһуугшад үнгэрһэн жэлдэ хэлэһэн байна.
Сэлэнгэ аймагай байгуулагдаһаар 95 жэлэй ойн баяраар Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов амаршалба
Гусиноозёрск хотын түбэй талмайда Сэлэнгэ аймагай байгуулагдаһаар 95 жэлэй ойн баяраар ажаһуугшадые Алексей Цыденов амаршалба.
- Ородой Холбоото Улас дотор таанар эрхимүүдтэ. ТОС-уудай хүдэлөөндэ Буряад Улас Ород гүрэн түрүү һуури эзэлнэ. Буряад Улас дотор Сэлэнгэ аймаг түрүү һуурида. Танай «Артерия» түсэл ажаһуугшадта һайн шанартай эдеэ худалдаха талаар эрхим түсэлнүүдэй тоодо ороо. Энэ түсэл Ородой Холбоото Уласай можо нютагуудта нэбтэрүүлэгдэнэ. Мүнөө «Зуун хонин» гээһн түсэл бэелүүлэгдэжэ эхилхэ. Эдэ түсэлнүүд ганса аймагай, уласай хэмжээндэ бэшэ, харин бүхэроссиин хэмжээндэ аша үрэтэй, хэрэгтэй, - гэжэ уласаай хүтэлбэрилэгшэ хэлэбэ.
Тиихэдэ Ташар нютагта һур харбалгын байшан, санаар ябаха харгы бариха асуудалнууд шиидхэгдээ гэжэ Алексей Цыденов тэмдэглэбэ.
- Манай уласта хүнүүд олоор ябажаа эхилхэ. Хүршэ можо нютагуудта тамирай иимэ талмайнууд үгы ха юм. Улас дотор тамир улам хүгжэхэ, - гэжэ уласай хүтэлбэрлэгшэ хэлэбэ.
Удаань Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов Сэлэнгэ аймагай хизаарлаһан харюусалгатай «Бурятская горнорудная компания», «Загустайн» уурхай» бүлэмүүд, Гусиноозёрскын зайн галай станци болон бусад томо үйлэдбэринүүд, хүдөө ажахынуудта хүрэһэн байна.
Буряад Уласай Засагай газарай хэблэлэй албанай гэрэл зураг