​«BAIKALMILK» - һүнэй зүйлнүүдэй эрхим шанарай тэмдэг

Хүдөө ажахын яаманай мэргэжэлтэд

Буряад Уласай хүдөө ажахын ба хоол хүнэһэнэй сайд Даба-Жалсан Чирипов урда долоон хоногто Кабан­скын аймагта ажаллаба. Тэндэ “Байгалай” гэһэн хүдөө ажахын гүрэнэй предприятиин дэргэдэ “Һү болбосоруулха шэнэ онол арганууд” гэһэн сэдэбээр ху­ралдаа үнгэргөө. Мүн баһа Ехэ Колесово нютагай “Рубин” ажахын малай тэжээл бэлэдхэхэ шэнэ технологитой та­нилсаа, Бага Колесово нютагта сабшалангай газар руу уһа татаха ажалай ябаса шалгажа ерэһэн байна.

Түрүү технологинуудтай танилсалга

- Һүнэй һалбариин ажал­шадай мэргэжэл дээшэлүүлхэ ажал ходо ябуу­лагдажа байдаг, харин энэ түрүүшынхиеэ иимэ нүүдэл хуралдаае һүнэй заводой дэргэдэ үнгэргэжэ байнабди. Эндэ Буряад Уласай һүнэй заводуудай технологууд суглараа. Хуралдаагаа эхилхын урда тээ нэн түрүүн “Байга­лай” гэһэн предприятиин мэдэлдэ ородог һүнэй заво­дой ажалтай дүтөөр танилсаабди. Һургалтада ерэһэн айлшаднай хоёр нюдөөрөө шэнэ завод хараба гээшэ. Тус заводто һү болбосоруулха тоног түхеэрэмжэнь хуу шэнэлэгдэһэн байна. Түрүү технологинуудые нэбтэрүүлжэ байһан завод болоно. Эндэ зөөхэй (слив­ки), сүсэгы (сметана), ээзгэй, тоһо, тараг ба йогуртнуудые үйлэдбэрилнэ.

Тус хуралдаанда хабаа­дагшад һү болбосоруулха һалбариин хүгжэхэ зам, һү болбосоруулха ба биһалаг (сыр) хэхэ шэнэ арганууд тухай хөөрэлдөө үүсхэгдэнэ. Буряад Уласта гүрэнэй талаһаа һү болбосоруулхада, ямар дэмжэлтэ хэрэгтэйб, сагаан эдеэнэй амта, шанар шэнжэ дээшэлүүлхэдэ, юун дуталданаб гэһэн асуудал­нууд яригдана, - гэжэ хүдөө ажахын сайд Даба-Жалсан Чирипов хэлэнэ.

Даба-Жалсан Чирипов, Татьяна Полозова

Хүдөө ажахын сайдай хэлэһээр, иимэ түхэлтэй уул­залганууд ерээдүйдэ һүнэй үйлэдбэри дээшэлүүлхэдэ туһа болоно. Сагаан эдеэ элбэг дэлбэг болгохо хэрэг­тэй. Хүн зоноо экологиин сэбэр эдеэ хоолоор хангаха, гадаада оронууд руу һайн шанартай хоол худалдажа, ашаг олзоо дээшэлүүлхэ гэһэн зорилгонууд табиг­дана. Хитадай олзын хэрэг эрхилэгшэд манай эндэ үйлэдбэрилэгдэһэн хоол абадаг болохо һанаатай бай­даг. Юундэб гэхэдэ, эндэхи эдеэмнай экологиин талаһаа сэбэр юм.

Болбосоруулха һүн дуталдана

Үмсэдэ үнеэнэй һү һааха ажалые яажа урмашуул­хаб гэһэн асуудалда Хүдөө ажахын яаман бодолгото болоно. Манай уласта ууха һүн, болбосоруулха һүн ду­талдана. Үмсэдэ һү һаадаг болгохын тула нэн түрүүндэ һүнэй сэн дээшэлүүлхэ хэ­рэгтэй. Хэрбээ үмсэһөө һү худалдан абаха сэнгыень 25 түхэригтэ (1 литрэй түлөө) хүргэжэ шадаа һаа, һү һааха ажал ашагтай болохо гэжэ сайд һанамжална һэн.

Тус хуралдаанда Крас­ноярскын хизаарай “СТВ- Сервис” гэһэн компаниин түлөөлэгшэд хабаадалсаа. Тэрэ компани Буряад Уласай һүнэй заводуудтай 15 жэ­лэй туршада нягта холбоотойгоор ажалладаг юм бай­на. Һү болбосоруулха тоног түхеэрэмжэнүүдые зохёожо үгэдэг томо компанинуудай нэгэн болоно. Красноярскһаа ерэһэн технолог Юлия Смирнова болбол хуралда­анда сугларһан хүнүүдтэ зөөлэн биһалаг (сыр) хэхэ аргануудые харуулжа үгөө. Мүн баһа шэнэ технологи тухай һонирхолтой хөөрөө дэлгээһэн байна.

«BAIKALMILK» гэһэн бренд

Кабанскда эмхидхэгдэһэн суглаанда «BAIKALMILK» гэһэн уласай урилдаанай дүн согсологдоо. Тус урилдаанда Буряадта бүтээгдэһэн һүнэй зүйлнүүд үзүүлэгдэжэ, амталагдаһан, нарин шэнжэлэгдэһэн байгаа. Урилдаанай дүнгөөр, ФГУП «Байга­лай», ООО «Берилл», ООО “Коопроизводство», СППоК Закамна-Агропродукт, ООО «Бэшүүрэй тоһоной завод» гэһэн үйлэдбэринүүдэй са­гаан эдеэн эрхим шанар­тай гэжэ элирүүлэгдэжэ, «BAIKALMILK» гэһэн үнэмшэлгэнүүдтэ хүртэбэ.

«BAIKALMILK» гэһэн бренд хожом сааша­даа Буряад Уласай һүнэй зүйлнүүдэй эрхим шанарай тэмдэг болохо гэжэ Хүдөө ажахын яаманай таһагай дарга Татьяна Полозова мэдүүлээ.

Малайнгаа тэжээл нөөсэлхэ ажалаа һайжаруулна

Хүдөө ажахын сайд Д-Ж. Чирипов Кабанскын аймагта “Рубин” гэһэн ажахын малай тэжээл бэлэдхэхэ ажалаар һонирхобо. Тус ажахынхин шэнэ аргаар үбһэ тэжээлээ нөөсэлдэг болоһон байна.

ООО “Рубин” - Буряадтаа түрүү ажахынуудай нэгэн. Мал олоор баридаг, һаалиин фермэтэй, һүнэй заводтой юм. Ажалдаа түрүү техноло­гинуудые хэрэглэжэ хүдэлнэ.

Ехэ Колесово сомоной газар дэбисхэртэ фермэрэй ажахы байгуулһаар, 8 жэл боложо байна. Энээхэн саг соогоо малайнгаа тэжээлые бэлэдхэхэ ажалаа нилээн һайжаруулаа, абаһан тэ­жээлээ һайнаар хадагалжа һураа. Тэжээл һайтай бай­хадаа, малынь үдэсэтэй, һү һаалинь нэмэжэл байна.

- Манай эндэ хэрэглэжэ байһан технологи олигой ехэ ухаанай юумэн бэшэ, зүб мүрөөр, саг соогоо ажалаа таһалдуулангүй хүдэлнэбди. Бидэ сенаж хэдэг болоһомди. Ногоогоо сабшажа унагаагаад, ногооной шиигые 50 процент хүрэтэр хатааһан болоод лэ, хуряажа абанабди. Бүхы үбһэмнай пленко соо бүтүүгээр орёогдожо, рулон болгоогдоно. Иимэ аргаар бүтүү орёогдоһон үбһэмнай сенаж гэжэ нэрлэгдэдэг. Се­наж соо ногооной шэмэнь 90 процент хүрэтэр хадага­лагдадаг. Манай хэһэн сенаж болбол, сомоотой үбһэнһөө 2 дахин ехэ шэмэтэй тэжээл, - гэжэ “Рубин” ажахын захирал Александр Никонов хөөрэнэ.

“Рубин” ажахы сабшалан­гуудтаа люцернэ гэжэ тари­мал ногоо ургуулдаг. Жэлдэ нэгэ газарһаа хоёр ургаса аба­даг юм байна. Жэлдээ хоёр дахин үбһэ сабшана гэһэн үгэ. Тиигэжэ нэгэ гектар газарһаа 50-60 центнер үбһэ хуряа­на. Бидэнэй ябаха соо тэдэ­нэр түрүүшын сабшалгаһаа гектарһаа 20 центнер үбһэ хуряажа абаад байба. Намар тээшэ хоёрдохи үбһэ сабшал­гадаа гектарһаа үшөө 30-аад центнерые абаха һанаатай байһанаа мэдүүлнэ һэн.

Хүдөө ажахын сайд Д-Ж. Чирипов Кабанскда үшөө хоёр газарта хүрөө. Бага Ко­лесово һууринһаа холо бэ­шэхэнэ сабшалангууд руу уһа татажа байһан ажал дэ­эрэ ошожо, ажалшадтайнь уулзаба. Тэндэ 220 гектар га­зарта уһалууриин ажал ябуулагдана. Уһа оруулха ажалые хүдөө ажахын яаман тэдхэ­нэ. Сайдай хэлэһээр, Буряад Уласта жэлдээ 1000 гектар талмайда уһалууриин ажал ябуулагдажа байдаг. Бага Ко­лесово һууринай хажуудахи сабшалан уһалагдадаг боло­ходоо, гектар талмайһаа 80 центнер хүрэтэр үбһэ тэжэ­эл хуряагдадаг болохо. Тус сабшалангай эзэнэй үгөөр, эндэ хуряаһан үбһэеэ рулон болгожо, худалдаанда гар­гажа, үмсын ба хамжаанай ажахынуудые һайн шанарай үбһөөр хангаха зорилготой.

Кабанскын аймагта һү үйлэдбэрилхэ, малай тэжээл бэлэдхэхэ, огородой ногоо ургуулха талаар ажахынууд, үнэхөөр, һайн ажаллана. 

Авторай гэрэл зурагууд