​ҮРИГҮЙ «ҮНЭН» ҮРГЭН ЗАМТАЙ

Һайн һони тандаа, хүндэтэ уншагша олондоо, дуулгаха һанаатайбди мүнөөдэр. Нажарай налгай сагай эхилжэ байха үеэр “Буряад үнэнэй” бүхы үри хаагдажа, дууһан түлэгдөөд, үндэһэн хэблэлнай сээжэ дүүрэн агаар һорохо ар­гатай болобо. Тиихэдээ уласай бюджедһээ нэмэри мүнгэ нэгэшье гуйраншалангүй, өөһэдынгөө олзо оршоор энэ хэрэгээ шиидхэжэ шадаһандаа хэмгүй баяртайбди.

“Үнэнэй” үнэн тухай

Ерэн долоодохи жэлээ барлаг­дажа байгаа буряад сонинойнгоо нюурнууд дээрэ үнэн сэхые хэ­блэдэг заншалтайемнай “Үнэнэй” үнэн нүхэд – үбгэд хүгшэд, үетэн нүхэд, үндэр заяатай залуу һүрэг – булта мэдэдэг. Сагай ху­билхада, засагай зургаануудай, гүрэн түрын байгуулалтыншье һэлгэгдэхэдэ, боложо байгаа үйлэ хэрэгүүдые “Буряад үнэмнай” бо­дото дээрэнь лэ зураглан бэшэхэ һайн, һайхан дүримүүдтэй. Тэдэ­ниие дээдэ үеымнай сэтгүүлшэд, буряад сэхээтэд, арадаймнай ур­даа хараха хурса гуурһатад хүн түрэлтэнэй зохёоһон эгээл дээдэ шанарай һайхан заншалнуудые баримталжа, нангинаар сахи­жа ябахыемнай захижа, манда дамжуулһан юм.

Халта хадууржа, хазагайрха болоо һаамнай, хаража, уншажа байгаа таанар маниие заһаха ха юмта. Теэд ямаршье үе саг ушараг, ямаршье бэрхэшээл дайралдаг, үнэнһөө үлүү сэнтэй юумэн юун бииб? Үнэн лэ ганса харанхые гэрэлтүүлхэ, һохорые харасатай болгохо, уймарта ухаа оруулха, дүлиие һонор болгохо шадалтай ха юм.

Галзуурһан энэ сагай оршон байдалда ганиран хэрэлдэхэ, бэе бэеэ муушалха, доромжолон баһаха, худал хуурмаг хоб тарааха ушарнууд элбэг боложо, далай мэ­тээр үзэгдэхэ юм. Худалай энэ да­лай соо шэнгэжэ хосорохогүймнай түлөө үнэн үгын олтирогууд ол­дохол байха. Тиимэ олтирогуудай нэгэн – үндэһэн манай хэблэл, “Үнэмнай” гээшэ.

Үриин үйлэ

Энэшье удаа гансал үнэн һони тандаа дуулганабди. Июниин эхе­эр һүүлшын үринүүд түлэгдэжэ, энэ баримта гэршэлһэн тусхай бэшэгүүдые налог татабариин албанһаа, мүн тиихэдэ уласай типографиһаа абаа һэмди. Юун­дэ тэрэ дороо олондо иимэ һайн мэдээсэл тараагаагүй зомта гэһэн асуудал гарахадаа болохо. Уша­рынь гэхэдэ, арбаад жэлэй турша­да һараһаа һарада, жэлһээ жэлдэ шэлжэн ородог байһан үри бул­тыень түлөөд, дахин үритэхэгүй гэжэ оролдогдоо. Хамаг оршо, гаршаяа шэнээр нягталан тооло­хо хэрэг гараа. Тиигээдшье эмхид­хэн байгуулагшын даабаряаар ехэ шалгалта Хэблэлэй байшандам­най боложо үнгэрөө һэн. Жэжэ-божо дутуу дунданууд олдоол ааб даа, теэд дан хэһээлтэдэ орошо­хоор хуули хазагайруулһан ушар, ябадалнууд элирүүлэгдээгүй... Үдэр бүриин ажалай хажуугаар олон тоото хэмжээ ябуулганууд боложо һаатуулаа. Үри шэриин үгы болоходо, һанааншье халта амараа.

Хэды тиигээшье һаа, саг сагтаа, сахилза хүхэдөө гэдэг гүб даа. “Үнэнэйнгөө” түлөө үнэн зүрхэнһөө һанаагаа зобо­дог, хүндэтэ уншагшад, тандаа өөһэдынгөө амжалтануудые хөөрэнгүй, үни заяанай үриин түлэгдэһые дуулгаагүй һаамнай, арайл буруу байха гэжэ бодообди. Юундэб гэхэдэ, Хэблэлэй байша­най, хүдэлдэг олоной үнэн сэхэ нэрэ, һүр һүлдэнь дээгүүр байха зэргэтэй бшуу.

Баярые хүргэнэбди барандатнай

Манай эмхиин үринүүд тухай нэгэнтэ бэшэ дурдагдаһан ааб даа. Хайшан гээд тэдэнэй бии болоһые шэнжэлээд яахамнайб. Гол шухалань – үриин хуудаһан ирагдаа. Түүхэтэ сэгнэлтэ, нарин тоосоо хэхэ дуратайшуул, алба­найнгаа талаар ажалтайшуул өөһэдынгөө үгэ хэзээ нэгэтэ хэлэ­нэл аабза.

Харин мүнөө бидэ тандаа, хүндэтэ уншагшад, баярые хүргэхэ хүсэлэнтэйбди. Хэншье, юуншье гэжэ байг, “Үнэндөө” там­най үнэн сэхэ байһан зандаат. Элүүр мэндэ, сагаан сэдьхэлтэй, аян замдааш, ажалдааш, амарал­тадааш амжалтатай ходо ябыт даа!

Уласай хэдэн яаманай хүтэлбэрилэгшэдэй аша туһаар, ун­шагшаднай, танай тоо үшөө олон болоо. Нэн түрүүн Элүүрые хам­гаалгын сайд Дамбинима Самбу­евта, Болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайд Баяр Жалсановта, Хүн зониие социальна талаар хамгаалгын сайд Татьяна Быковада үнэн зүрхэнэй баяр баясха­лан хүргэнэбди. Тэдэнтэй хамта хүдэлдэг, ажал нэгэтэ зондо, хар­галзалжа байһан хамаг эмхи зур­гаануудайнь хүтэлбэрилэгшэдтэ, мэргэжэлтэдтэ баяраа мэдүүлхэ дуран хүрэнэ. Бүхы улас дотор­най, хамаг аймагуудаар “Буряад үнэн”, “Бурятия” сонинуудай та­ража, илангаяа эмнэлгын газар­нуудта, һуралсалай эмхинүүдтэ элбэгээр хүрэдэг болоһониинь һайшаалтай. Болбосоролой һалбариинхид “Байгал”, “Байкал” сэтгүүлнүүдыешье захижа унша­даг болоо.

Аймагуудай засаг дарганарта талархалаа мэдүүлжэ, доро до­хинобди. Хүтэлжэ байгаа аймаг нютагуудтань манай ябуулдаг за­хилай ажалда баһал туһалжа бай­даг гээшэ гулваанар. Одо заяант­най үндэр байг лэ, хии моринтнай дээгүүр лэ хиисэг гэжэ таанартаа үреэхэ байнабди.

Сэсэн үгын удха сэхэ

Ганса хүн хүн бэшэ, ганса сусал гал бэшэ гэжэ сэсэн мэргэн үгын удха дахин-дахин гэршэлэгдэбэ гэ­эшэл даа. Хамта олоной хүсэнһөө, үнэн нүхэдэй, засаг бариһан сайд, дарганарай агуу ухаанһаа, аба­даг зүб шиидхэбэриһээ ямаршье орёо асуудал сухариха байна. Үни хада “үжэһэн үнэртэй” болоһон үришье хүрэтэрөө “далтираа”.

Үригүй болоһон “Үнэнэй” са­ашанхи замай үргэн байхань дамжаггүй.

Баяр БАЛДАНОВ, “Буряад үнэн”, “Бурятия” сонинуудай ахамад эрхилэгшэ, “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшанай захирал, Россиин Сэтгүүлшэдэй холбооной гэшүүн, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ.