​Залуу эмшэдтэ аша туһатай талмай эмхидхэгдээ

Дмитрий Алтаевай гэрэл зураг

Залуу эмшэдтэ зорюулaгдаһан Байгалай форум Буряадта үнгэрбэ. Гурбан үдэрэй туршада болоһон энэ хуралдаанда Ородой Холбо­ото Уласай 18 можо нютагуудһаа 500 гаран залуу эмшэд хабаадаа. Тэдэнэй тэмдэглэһээр, эмнэлгын һалбариин тон шухала асуудал­нууд хуралдаанай үедэ зүбшэгдэбэ. Саашадаа иимэ форум гүрэн дотор­хи бүхы эмшэдые суглуулдаг болохоор хараалагдана.

Августын 16-най үглөөгүүр Ни­колай Бестужевай нэрэмжэтэ Ород драмын театр соо нээлгын баяр ёһолол үнгэржэ, эрдэмэй практиче­ска зүблөөн эмхидхэгдээ. Энэ үдэр болон үглөөдэрыньшье дүршэлтэ хэшээлнүүд, табан шэглэлээр сугла­анууд, дүхэриг шэрээнүүд үнгэрөө. Гурбадахи үдэрынь Байгал да­лайн эрье шадар энэ форум ажалаа үргэлжэлүүлээ.

Хуралдаа нээлгын ёһололдо Бу­ряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов, элүүрые хамгаалгын сайд Дамбинима Самбуев, тамирай бо­лон залуушуулай бодолгын сайд Вячеслав Дамдинцурунов гэгшэд бүгэдэниие амаршалба. Алексей Цы­денов энэ үнгэржэ байһан хуралда­анай элүүрые хамгаалгын саашанхи хүгжэлтэдэ аша туһа, нүлөө оруул­хыень тэмдэглээ.

– Хуралдаанай гол зорилго – ажаһуудалай шанар болон элүүрые хамгаалгые һайжаруулалга. Дээ­дын шанарай оньһото хэрэгсэлнүүд эмшэдгүйгөөр ажаллахагүй. Һайн эмнэлгэ хайшан гэжэ тодоруулхаб, хүдөө һууринай эмнэлгын газарну­уд тухай, телемедицинэ болон шэнэ оньһото хэрэгсэлнүүдые эмнэлгэдэ хайшан гэжэ хэрэглэхэб, эрдэм мэ­дэсэтэй залуу эмшэдые яагаад бэлдэ­хэб гээд, мүн бусад олон асуудалну­уд энэ хуралдаан дээрэ зүбшэгдэхэ. Эндэ дүй дүршэлөөрөө хубаалдаха ёһотой, һайн үүсхэлнүүдые халан абажа, саашанхи ажал хэрэгтээ хэ­рэглэхэ шухала. Ород гүрэнэй можо газарнуудһаа залуу эмшэдые эндэ суглуулаабди, тиигэжэ харилсажа, шэнэ ажал хэрэгүүдэй арга болом­жонууд тухай мэдээсэгдэхэ. Ородой Холбоото Уласай Юрэнхылэгшын табиһан захиралай шугамаар, тэдэ бүгэдые бэелүүлгэдэ тон туһатай. Шанга эршэм бодолгонууд элүүрые хамгаалгын һалбариин болон засаг түрын урда табигдаатай. Шиидхэг­дэхэ асуудалнууд олон, тэдэнэй гол шухалань ажаһуудалай элүүрые хам­гаалга мүн, - гэжэ Алексей Цыденов онсолбо.

Элүүрые хамгаалгын сайд Дамби­нима Самбуевай тэмдэглэһээр, энэ хуралдаан элүүрые хамгаалгын бо­лон залуушуулай бодолгын талаар хэдэн шухала гүрэнэй асуудалнуу­дые нэгэдүүлнэ.

– Мүнөө сагта элүүрые хамга­алгын һалбарида зулуушуул уда­ридалгын тала руу эрмэлзэнэ. Тиихэдээл ажалдаа бусад зоной дэмжэлтэ абажа, эмнэлгын болон үбшэ һэргылэмжын талаар эрдэм мэдэсэтэй болоно. Ямаршье үндэр технологиин оньһото хэрэгсэлнүүд һайн мэргэжэлтэдгүйгөөр аша туһа үгэхэгүй. Тиимэһээ таанар, залуу­шуул, урдань туйлаһан дүршэлтэ ажалнуудай болон ерээдүйн оньһото мэдэсэ холбуулгын дугы боложо үгэнэт, - гэжэ сайд залуушуулда хан­даба.

Залуу эмшэдэй Байгал шадархи хуралдаан Буряад Уласай тамирай болон залуушуулай бодолгын яама­най үгэһэн грантын дэмжэлтын шу­гамаар эмхидхэгдэбэ. Энэ грант Бу­ряадай залуу эмшэдэй Совет шүүһэн байна.

– Энэ хуралдаан оройдоол хоёр­дохиёо үнгэргэгдэжэ байгаашье һаа, манай Буряад Улас дотор эгээл шуха­ла, гүнзэгы удха шанартай хэмжээн боложо үгөө. Элүүрые хамгаалга бо­лон бусад бүхы һалбаринуудта һайн эрдэм мэдэсэтэй залуу мэргэжэлтэд хэзээдэшье хэрэгтэй. Бусад можо газарнуудай түлөөлэгшэдтэй мэргэ­жэлэй хани харилсаа бэхижүүлгын аша туһатай талмай боложо үгэхэл байха, – гэжэ тамирай болон залу­ушуулай бодолгын сайд Вячеслав Дамдинцурунов найдалаа мэдүүлбэ.

Үүсхэл, хүгжэлтэ, амжалта

Эмнэлгын эмхинүүдэй урда ши­идхэгдэхэ олон асуудалнуудые энэ хуралдаан тобойлгодог. Хабаадаг­шад саашадаа һонирхолтой ажал ябуулдаг, мүнөө сагай эрилтэдэ таараһан хэрэг үүсхэдэг.

Хуралдаанай гол зорилго хадаа эмшэд мэргэжэлээ ходол дээшэнь хүгжөөжэ, ажаллажа байһан эмхи­дээ амжалта асарха болон арад зо­ной, ниигэмэй хүгжэлтын хараада ажаллаха ёһотой болоно. Тиигэжэл хуралдаанһаа хуралдаан хүрэтэр Бу­ряад Уласай Семашкын нэрэмжэтэ эмнэлгын больница ямар ажал ябу­улнаб, ямар амжалта эрмэлзэн туй­ланаб гэжэ эмхидхэгшэд хэлэнэ.

Энэ хуралдаанай гол тэмдэгүүд: үүсхэл, хүгжэлтэ,амжалта үшөө 2016 ондо түрүүшын хэмжээндэ бэлдэ­хэ үедөө тодоруулагдаа һэн. Эбтэй эетэй нэгэдэлэй хүсөөр лэ амжалта туйлагдадаг. Ахалагша нүхэдэйнгөө дүршэл даган абажа, заншалта хэ­рэг үргэлжэлүүлжэ, шанартай ажал хэжэ, нигүүлэсхы хандасаар ажал хэхэ гээшэ эмшэдэй мэргэжэлтэ үүргэ юм.

Москваһаа самолёдоор бууха­таяа сасуу хуралдаан руу сэхэ бу­ужа ерэһэн Ирина Купеева Ород гүрэнэй элүүрые хамгаалгын сайдай амаршалгын хандалга уншажа дам­жуулба. Өөрөө тэрэ хадаа элүүрые хамгаалгын һалбариин эмшэдэй һуралсалай болон кадрова бодолгын Департаментын орлогшын захира­лаар ажаллана.

– Би энэ хуралдаанда хоёр шэ­глэлээр элидхэлнүүдые хэхэб. Уридшалан тус хуралдаанай ши­идхэбэриин резолюци уншахадам­ни, гурбадахи ээлжээтэ хуралдаан Бүхэроссиин хэмжээндэ үнгэржэ, Ородой Уласай элүүрые хамгаалгын яаманай хэмжээнүүдэй түсэб руу оруулха тухай һанамжа оруулаатай. Мүнөө сагта эмнэлгын газарнуудые эмшэдээр хангалгын асуудал шуха­ла. Тэрэниие шиидхэлгэ залуушуу­лай дэмжэлтэгүйгөөр бэелүүлхэнь хүшэр. Танай мүнөө эндэ хэлэһэн һанамжа, мэдүүлгэнүүд, элидхэл- нүүдтнай хараада абтажа, олон бэрхэшээлнүүдые дабагдахал ёһо- той гэжэ найданаб, - гэжэ Ирина Ку­пеева хэлэбэ.

Үүсхэл гаргагшад

Залуу эмшэдэй Совет байгуулжа, хуралдаа эмхидхэхэ гэһэн һанамжа Семашкын нэрэмжэтэ Буряад Уласай клиническэ больницын реанимаци болон интенсивнэ терапиин таһагые даагша, эмнэлгын эрдэмэй кандидат Михаил Итыгилов оруулһан байгаа. Харин иимэ бодол үшөө 2013 ондо Москва хотодо үнгэргэгдэһэн Оро­дой Холбоото Уласай залуу эмшэдэй хуралдаанай үедэ бии болоһон юм. Тэрэ хуралдаанай үедэ Михаил Иты­гилов Красноярскын эмшэлэлгын дээдэ һургуулиин анестезиологиин кафедрые даагша, мүнөө декан бо­лонхой, Красноярскын хизаарай за­луу эмшэдэй Соведэй түрүүлэгшэ Андрей Газенкампфтай танилсаа бэ­лэй. Тиигэжэ хоёр урагшаа һанаатай эдэбхитэн ажалай дүй дүршэлөөрөө хубаалдажа, ганзагаяа нэгэдүүлһэн байна. 2013 ондо Ород гүрэнэй залуу эмшэдэй түрүүшын хуралдаан нэ­гэл дахин үгэргэгдөөд, бэшэ ажалаа ябуулаагүй. Тиимэһээ эдэ хоёр залуу эмшэд тэрэ үүсхэлыень дамжуулан абаһан байха юм. Гэхэ зуура, Буря­ад Уласай ба Красноярскын хизаа­рай залуу эмшэдэй харилсаан бэшэ, мүнөө урагшаа дабшажа, можонуу­дай хооорондохи болоһониинь эдэбхитэдэй зүб мүрэй ажалыень гэр­шэлнэ бшуу.

Буряадай эмшэдэй дүршэл даган абаха хүсэлтэйб

Архангельскын арһанай болон халдабарита үбшэнэй диспансе­рай ахамад врач, Архангельскын элүүрые хамгаалгын һалбариин хүтэлбэрилэгшэдэй Эблэлэй түрүүлэгшэ Константин Барышков Улаан- Үдэ хоёр хэрэгээр ерээ. Арһанай үбшэнтэнэй диспансерай мэдэлдэ Спид түбые нэгэдүүлхэ ажал Арха­гельскда ябуулагдахадань, энэ хэрэг хайшан гээд, Буряад Уласта ябуулаг­дана гээшэб гэжэ үзэһэн байна. Мүн лэ хоёрдохи үүргэнь залуу эмшэдэй Совет байгуулха тухай асуудалаар баһал һонирхоо.

– Танай Буряад Улас гүрэнэй элдэб хэмжээнүүдтэ хабаадажа, түрүүшүүлэй тоодо ябадаг. Ехэ бэрхэнүүдта! Эмнэлгын талаар хэг­дэжэ байһан эдэ хэрэгүүд ехэ һонин байна. Бидэ энэ дүршэл даган абажа, залуу эмшэдэй Совет байгуулхабди. Энэ шухала, бидэ залуушуулай Совет байгуулжа, удаадахи 3-дахи хуралда­анда заатагүй хабаадахабди, – гэжэ тэрэ мэдүүлбэ.

Шэнэ хүсэл, бодол байгуулна

Алтайн хизаарһаа олон түлөөлэгшэд хүрэжэ ерээ. Горно-Алтай­скын эмнэлгын газарай ахамад се­стра Инна Тайтакова хуралдаанда хабаадаһандаа ехэ урматай.

– Өөрынгөө багахан хотодо ажа­лайнгаа уялга үдэр бүри дүүргэжэл ябахадаа, хаанаб даа, ондоо хото­нуудта эмнэлгын газарнуудта шэн­жэлэлгын ажалнууд ябуулагдана, ажаябуулгаяа һайжаруулхын тала­ар элдэб шэнэ оньһон арга байгу­улна гэжэ тухайлаашьегүй байха­ар. Би ехэ һонин мэдээсэлнүүдые шагнажа, гайхан, бахархажа бай­наб. Мүнөө гэртээ ошоод лэ, үбшэнтэнэй байдал һайжаруулгын талаар ажалаа ябуулхаб, – гэжэ тэрэ мэдээсэбэ.

Алтайн хизаарай Кошигачинск аймагта хоёрдохи жэлээ психотерапевтээр залуу эмшэн Фархад Имама­гизамов ажаллана.

– Минии мэргэжэл ехэ хомо­рой бшуу, тиимэһээ ондоо психотерапевтнүүдтэй танилсажа, элдэб үбшэн тухай мэдээсэлнүүдые, хайшан гэжэ аргалха тухай дүршэл мэ­дэжэ абабаб. Эмшэд угаа һайнаар, дэлгэрэнгыгээр бүхы асуудалну­удта харюусана. Ехэ һонин, олон мэдээсэлнүүдые шагнажа абааб.Ню­тагаа түргэн ошожо, суг хамта ажал­лажа байһан залуу эмшэдтэеэ хуба­алдаха хүсэлтэйб. Би ганса өөрынгөө мэргэжэлээр бэшэ, мүн ондоошье шэглэлнүүдтэ хабаатай мэдэсэтэй болоо бшууб, – гэжэ залуу эмшэн хөөрэбэ.

Түрэл нютагаа ерэһэн мэтэ

Хальмаг Уласай түргэн туһалам- жын больницын таһагые даагша Бадма Авеев энэ хуралдаанда ганса­араа хүрэжэ ерээ.

– Хальмаг арад Буряад орон руу эль­гэ зүрхэнэйнгөө татасаар ерэдэг. Бишье ехэ баяртайб. Юундэб гэхэдэ, буряад эм­шэдэй ажал хэрэг үзэхэ аргатай байбаб. Буряадай эмшэд гүрэнэй бүхы талмай­нуудта бэрхэ, дээдын мэргэжэлтэй, ме­неджментын ажал урагшатай ябуулдагаа харуулдаг. Мүнөө бидэ хайшан гэжэ залуу мэргэжэлтэдые дэмжэхэ тухай дүршэл үзэбэбди, энэл бидэндэ һонин. Залуу эм­шэдые дэмжэлгын дүршэл бидэшье ню­тагтаа нэбтэрүүлхэбди. Гэхэ зуура, би Бу­ряад орон ерэһэндээ, тон баяртайб, түрэл нютагаа ерэһэн мэтэ, юундэб гэхэдэ, бидэ буряад арадтай нэгэдэлгын хүсэл доро хүмүүжүүлэгдэһэнбди, - гэжэ Бадма Ни­колаевич мэдээсэбэ.

Залуу эмшэн гэхэдээ...

Рязань хотын залуу эмшэд Евге­ний Лавренюк Илья Ларкин хоёр тус форумдо өөһэдынгөө дүй дүршэлтэй хубаалдахаяа ерээ. Рязань можодо залуу эмшэдэй Совет 2009 ондо бай­гуулагданхай.

– Бидэ энэ ажалда залуу эмшэдые алишье талаар дэмжэхэ, мэргэжэ­лээ дээшэлүүлхэдэнь, һүр һүлдыень үргэхэ үүргэтэйбди. Залуу эмшэн гэ­хэдээ, тулюур, муу гэнэ бэшэ. Залуу эмшэниие шэнэ ажалдань дадхааха, эрхэтэдэй харюусалга дээшэлүүлхэ, оршон үеын шэнэ түргэн оньһото эмнэлгын аргатай танилсуулха,шэнэ мэдээсэл үгэжэ байха ёһотойбди, - гэжэ Рязань можын залуу эмшэдэй Соведэй түрүүлэгшэ Евгений Лавре­нюк тайлбарилба.

Татарстан Уласай клиническэ больницын ахамад врачай орлогшо Владимир Жаворонков хуралдаанда һонин элидхэлнүүдые хэһэн байна.

– Иимэ хуралдаан манда ехэ һонин байна. Иигэжэ залуушуултай суг хам­та эмнэлгын һалбариин шухала асуу­далнуудые зүбшэлсэжэ байхада, бүхы асуудалнууд шэнэ түхэлөөр харагдана. Буряадай эмнэлгын һалбариин ажая­буулга, менеджмент үндэр, һайн шанар­тай гэжэ бидэ мэдэдэгбди. Тиимэһээ өөһэдөөшье дүршэлөөрөө хубаалдаха, ямар нэгэ дүршэлыень даган абаха арга­тайбди. Иимэ хуралдаан үнгэргэгдэжэл байха ёһотой. Тиимэһээ удаадахи ху­ралдаан Бүхэроссиин хэмжээндэ танай Буряадта болохол байха гэжэ найданаб, - гэжэ тэрэ тэмдэглээ.

Иигээд лэ гурбан үдэрэй туршада Залуу эмшэдэй Байгалай хуралдаан ажалаа түгэсэбэ. Эмхидхэгшэдэй­шье, хабаадагшадайшье мэдээсэһээр, иимэ талмайнууд залуу эмшэ­дэй хүгжэн өөдөө бодохо хэрэгтэ тон ехэ түлхисэ боложо үгэнэ бшуу.