​​Бэлиг шадабаринь дундаршагүй

Гэр бүлын альбомһоо гэрэл зураг абтаба

Хатан гэхэдээ, буурай холо саг­та хори буряадуудай манлайда ябаһан Бальжан хатан, Шойжод хатан эжэлүүдгүй һанаандамни ороно. Эдэ хатадай һайн һайхан шэнжэ шарай, хүсэл эрмэлзэл бэедээ шэнгээһэн, мүнѳѳ үеын сэсэн хатадай нэгэн Дугарова Людмила Николаевна гээшэ. Дан дээгүүр абхуулжа хэлэнэ гүб? Үгы даа. Зүлгы за­луухан дангина басаганһаа гуа сэсэн ха­тан боложо тодорһон Людмила Никола­евнагай ажаябадал хѳѳрѳѳнэймни эшэ үндэһэн боломой.

Сэдьхэл бодолдонь сэсэг таригша

Ярууна аймагай үлзы һайхан Үльдэргэ тоонтотой залуухан багша хорин долоон наһандаа аажам тэнюун Амгаланта ню­тагта бэри боложо ерэһээр, хонгор һайхан Хориин аймагта ажалайнгаа намтар үргэлжэлүүлээ. Хүндэ абтастай, урин нал­гай, сэбэр һайхан түхэл шарайтай Людми­ла Николаевна «Улаалзай» гэжэ нэрэтэй хүүгэдэй жэшээтэ ансамбль байгуулжа, шабинарайнгаа талаан бэлигые мүлижэ эхилһэн. Аймагай, уласай, Ород Уласай эл­дэб наадан урилдаанда хабаадажа, түрүү һууринуудые эзэлһэн байна. Мүнѳѳшье Людмила Николаевнагай Хориин хоёрдо­хи дунда һургуулида амжалтатай хүдэлжэ байһыень эдэ дүнгүүд гэршэлнэ:

- 1995-2000 онуудта хүүгэдэй жэшээтэ «Улаалзай» ансамбль уласай бүлгэмүүдэй урилдаанда түрүү һуурида гаража ябаа.

- 1995 ондо Новосибирск хотодо үнгэрһэн хүүгэдэй фольклорно ансамбль­нуудай нааданда амжалтатай хабаадаһан.

- Зоригма Намдакова «Наранай туяа» гэһэн конкурсын лауреат (1999 он).

- «Улаалзай» ансамблиин солист ябаһан Эржена Жалсанова 2004 ондо уласхоо­рондын оюутадай «Ялтинские каникулы» гэһэн нааданда алтан медальда хүртѳѳ.

- «Ёрдын нааданда» Эржена Жалсанова дуунай конкурсын 1-дэхи шатын лауреат (2005 он).

- Мүнѳѳ үедэ уласай хэмжээндэ Хориин хоёрдохи дунда һургуулиин һурагшад бу­ряад хэлээр олимпиадануудта, эрдэм шэн­жэлэлгын конференцинүүдтэ, электрон но­мой турнирта, «Эхэ хэлэн - манай баялиг» гэһэн Хамбын нааданда, уран уншалгын конкурснуудта эдэбхитэй хабаадажа, шан­гай һууринуудые эзэлнэ.

- 2013 ондо Гуруева Эржен уласай олим­пиадада буряад хэлээр 3-дахи һуури, 2016, 2017 онуудта электрон номой турнирта Дашижамсуева Виктория 2-дохи һуури, Шойропов Номто 3-дахи һуури, Балданов Банзарагша 3-дахи һуури, «Эдир жэгүүр» гэһэн шүлэгэй конкурсдо 2017, 2018 ондо Балданов Банзарагша 1-дэхи һуури эзэлээ. 2018 ондо Балданов Банзарагша буряад хэ­лээр уласай олимпиадада түрүүшын hуури эзэлээ.

Түрүү багша...

Людмила Николаевнагай 1990 онуу­дай эгээл ехэ амжалта гэхэдэ, 1998 ондо Буряад Уласай Болбосоролой ба эрдэм ухаанай яаманай эмхидхэһэн «Жэлэй түрүү багша» гэһэн урилдаанда хабаада­жа, 1-дэхи һуури эзэлһэниинь мүн. Эрхим амжалта туйлаһан багшые Хориин эрдэм һуралсалай таһаг ДЮЦ-гэй методистаар хүдэлхыень уриһан байна. Эндэ хүдэлхэ үедѳѳ бүхы аймагай һургуулинуудай нэ­мэлтэ һуралсал зүб мүрѳѳр эмхидхэжэ, олон тоото урилдаануудта урагшатай хабаадаһаниинь гайхалгүй.

Гадна энэ багшамнай олон тоото суглаан хуралдаанда хабаадажа, дүй дүршэлѳѳрѳѳ хубаалдадаг гээшэ. Мүнѳѳ үедэ буряад хэлэ хамгаалха талаар хэмжээ ябуулга­нууд үнгэргэгдэнэ. Людмила Николаевна хүүгэдтэ буряад хэлэ зааха ажалаа үе сагтаа таарамаар, үндэр хэмжээндэ, зохёохы ёһоор ябуулдаг юм. Багшын ялас гэмэ бэлиг шада­баритай байһаниие 2016 оной уласхоорон­дын «Эрхим багша» гэһэн урилдаан гэршэ­лээ. Үнгэргэһэн хэшээлынь «Эрхим хэшээл» гэһэн номинацида түрүүлээ.

Байгаалиһаа үгтэһэн бэлигтэй

Аяар холын 1990-ээд онуудһаа Гэсэриа­дада, уласай ойн баярнуудта зорюулагдаһан һайндэрнүүдтэ, Сагаан һарын дангина, хатан, «Алтаргана» гэһэн уласхоорондын хэмжээнэй ехэ-ехэ наадануудта һайхан хоо­лойнь, уран хурса үгэнь, түгэс дүүрэн бэлиг шадабаринь олон тоото харагшадай, жюри­ин дура сэдьхэлыень татадаг юм.

Тоогүй олон шагнал хайрануудынь дурдаха дуран хүрэнэ:

Эгэтын-Адагта үнгэрһэн Гэсэриада «Гэ­сэрэй хатан» гэһэн харалганда 1-дэхи һуури абаа (1992 он).

“Сагаан һарын хатан” конкурсдо 1-дэхи һуурида гараа (1993, 1994 онууд).

«Алтаргана» нааданда «Һэеы гэр» гэһэн харалгада «Эрхим гэрэй эзэн эхэнэр» гэжэ тодороо (2006 он).

«Ашангын эрьедэ» гэжэ фольклорно ан­самблиин солист «Алтаргана - 2012» тусхай шан абаа.

Сэнгийн Эрдэниин зохёолдо зорюулагдаһан харалганда тусхай шанда хүртөө.

«Сэдьхэлэй жэгүүр» гэһэн буряад хэлэ­нэй багшанарай уран уншалгын харалганда 1-дэхи һуури, смс һунгалгаар Гран-при шан абаа (2017 он).

«Нютагайм нэрэнүүд-нюуса түүхэнүүд» гэһэн Ц. Дондогойн 85 жэлэй ойдо зорюулагдаһан шүлэгэй конкурсдо 1-дэхи һуури абаа (2017 он).

Гал гуламтаяа наринаар сахигша

Дугарова Людмила Николаевна ёһотой буряад эхэнэрэй, эхын, нагаса ба хүгшэн эжын, эгэшын зан абари, һайхан шанар шэнжэ шэнгээһэн. Хүдѳѳгэй мэргэжэлтэд мал харахаяа болинхой. Харин гэрэй эзэн эхэнэр Людмила Николаевна Очиржап Бо­лодоевич нүхэртэеэ мал адууһаяа хаража, гэртэхи, газаахи ажалаа жэншэдгүй хэдэг юм. Энхэргэн эжы табан үхибүүдтээ эрдэм ном олгожо, ажабайдалай үргэн харгыда гарганхай. Угаа залгуулха зургаан аша зэ­энэрынь энэрхы эжын зүрхэ сэдьхэл ур­машуулжа, ѳѳдэргэн ѳѳрѳѳр ѳѳдѳѳ боложо ябана. Яажа энэ хүн бүхы юумэндэ хабаада­жа үрдинэ гээшэб гэжэ гайхахаш. Энэньшье гайхалгүй, юундэб гэхэдэ, Людмила Нико­лаевнагай бэлиг шадабаринь дундаршагүй. Энэмнай ёһотойл Гуа сэсэн хатан гээшэ.

Ксения ГАРМАЕВА, Арадай Гэгээрэлэй отличник, Буряадай ба Россиин габьяата багша, ажалай ветеран