​​Могсохондо – шэнэ сэсэрлиг

Хэжэнгэ аймагай Могсохон һууринда октябриин 5-да хоёр ехэ баяртай ушар тудаба. Эндэхи арад зон багшанарай үдэр тэмдэглэхэһээ гадна, хүүгэдэй сэсэрлигэй шэнэ байшан нээлгын баяр ёһололдо хабаадаһан байна.

Энэ үдэр саһа бороотой­шье һаа, Могсохоной бүхы ажаһуугшад “Наран” сэ­сэрлигэй шэнэ байшан ха­рахаяа ерээ. Эндэхи үндэр наһатайшуул үхибүүдһээ дутуугүй баяртай байһанаа харуулба. Тэдэ бүхы шэнэ юумэ барижа үзэнэ, гайхан харана.

Мүн тиихэдэ хүндэтэ айлшад олоор буугаа. Хэ­жэнгын бүхы сэсэрлигүүдэй хүтэлбэрилэгшэд, хүдөө һууринуудай сомонуудай дар­ганар, арадай һунгамалнууд шэнэ сэсэрлигэй газаахи, зосоохи байдалые хараад, нюдөө баярлуулнад. Тэдэнэй дунда Буряад Уласай Арадай Хуралай түрүүлэгшын ор­логшо Цырен-Даша Доржи­ев, Хэжэнгэ аймагай засаг дарга Геннадий Лхасаранов гэгшэдые тэмдэглэмээр.

Баян түүхэтэй

“Наран” гэһэн хүүгэдэй сэсэрлиг Могсохон һууринда үшөө 1959 ондо үүдэеэ сэлиһэн байна. Нютагай хэ­дэн хаһа үхибүүд түрэл сэ­сэрлигтээ үндыгөө бэлэй. 1990-ээд онуудай хёмороо­ной үедэ совхозой хуушан конторын байшан сэсэрлиг­тэ дамжуулагдаа һэн. 1972 ондо бодхоогдоһон тэрэ бай­шан мүнөө үмхиржэ, унажа эхилээ.

- Манай сэсэрлигтэ гур­бан бүлэгтэ үхибүүд хуба­араад ябана. Энэмнай аяар 70-аад хүүгэд болоно бшуу. Байшангүйһөө боложо, бидэ тэндээ хүдэлжэ байгаабди. Үдэр бүри үхибүүдэйнгээ түлөө маани уншаад яба­даг һэмди. Зосоонь ороод ябахадашни, оёор хүдэлжэ байха, дээшээ харахадашни, үһээнь шабар унахаар шэн­ги үзэгдэхэ. Ехэл аймшагтай байгша һэн, - гэжэ “Наран” сэсэрлигэй хүтэлбэрилэгшэ Соёлма Цырендоржиевна Доржижапова хөөрэнэ.

Шэнээр гэрэлтээ

Сэсэрлигтэ шэнэ байшан бариха тухай зугаа хэдэн олон жэл соо ябаа. Энээн тухай аймагай засаг дарга Геннадий Зундуевич Лхаса­рановта болон Арадай Хура­лай һунгамал Цырен-Даша Эрдынеевич Доржиевта могсохонойхид булта нэгэ­дэжэ, тусхай бэшэг хандалга дамжуулһан түүхэтэй. Эдэ хоёрнай хүндэ байдалые ойлгожо, шэнэ байшан бод­хоохо тухай асуудал шангаар табяа.

- Геннадий Зундуевич бо­лон Цырен-Даша Эрдынее­вич хоёрнай Засагай газарта ехэ ябуулга хэжэ, тэндэхи хэ­дэн үүдэнүүдые нээжэ оро­од, барилгада мүнгэ олоһон байна. Тиигэжэ уласай бюджедһээ 19 сая түхэриг мүнгэн барилгада дамжуу­лагдаа. Мүн аймагай болон хүдөө захиргаанай 4 сая гаран түхэриг мүнгэн гар­гашалагдаа, - гэжэ Соёлма Цырендоржиевна хөөрөөгөө үргэлжэлүүлнэ.

Буряад Уласай Арадай Ху­ралай түрүүлэгшын орлог­шо Цырен-Даша Доржиевай хэлэһээр, Могсохон хадаа Хэжэнгын томо нютагуудай нэгэн юм. Тиимэһээ тэрэ ху­ушан сэсэрлигыень орожо хараад, ехэ гайхаһан байна.

- Үнэхөөрөө хуушан бай­шан соо аймшагтай байгаа. Түрүүшээр ороод, хүл дором­ни газар ябашаһандал адли оёорой хүдэлжэрхихэдэнь, залд гээд абааб. Мүн тии­хэдэ үһээ мэнэ унахаа бай­гаа. Тиихэдэ хананьшье үжөө. Дары түргөөр шэнэ байшан барижархиха арга байгаагүй. Аймагай засаг дарга Геннадий Зундуевич­тай интернат-һургуулиин орхигдоһон байшаниие хэды дахин тойрожо яба­ад, тэрээниие заһабарилха тухай хөөрэлдөөбди, - гэжэ Цырен-Даша Эрдынеевич һанамжалан хэлэнэ.

Теэд шэнээр байшан бод­хоохо гээшэ мүнөө сагта хүндэхэн даа. Тиигэжэ эн­дэхи интернат-һургуулиин орхигдоһон шулуун байшан нютагай шарай шэнжые му­удхаажа байгаа. Эгээл энээ­ниие һэльбэн заһабарилжа, шэнэ ами оруулха тухай хэл­сэгдээ.

- “Фортуна” эмхи барил­гын болон заһабарилгын бүхы ажал үндэр хэмжээндэ бүтээжэ шадаа. Александр Батуевич болон Александр Доржиевич хоёр алтан гар­тай байжа, гоё гэгшын сэ­сэрлигтэй хүүгэднай болоо, - гэжэ Соёлма Доржижапова хөөрөөгөө үргэлжэлүүлнэ.

Бүхы бараа шэнэлэгдээ

Сэнхир һаруул сэсэрлиг­тэ 50 үхибүүн ябаха аргатай. Теэд мүнөөнэй байдалаар, тэндэ 68 үхибүүн гурбан бүлэгтэ хүмүүжүүлэгдэхэ. Сэсэрлиг соо 15 ажалшад, тэрэ тоодо 1 хүгжэмэй баг­ша болон 4 хүмүүжүүлэгшэ хүдэлдэг юм.

- Хуушан эд бараагаа на­ашань зөөжэ асарха гэхэдэм­най манай һунгамал буруу­шаагаа. Иимэ һайхан байра соо юундэ хуушан бараа бай­ба гээшэб гэжэ хэлээ. Тиигэ­жэ үшөө 1,5 сая түхэриг ба­раа абахыемнай һомологдоо. Үхибүүдэй унтаха газарта, эдеэлхэ таһалгада, наадаха танхимда хуу шэнэ юумэн абтаа, - гэжэ Соёлма Цырен­доржиевна баярлана.

Сэсэрлигэй газаахи ор­шон байдал баһа һайжаруулагдаха. Наадаха газар зохёон байгуулхын түлөө аймагай захиргаанһаа 100 мянган түхэриг баярай ор­шон байдалда Геннадий Лха­саранов хүтэлбэрилэгшэдэ барюулаа.

Урдань үшөө ехэ ажал

- Могсохон һуурин һүүлэй үедэ хүгжэлтын замда га­раад байна. Эндэ арад зон гэдэргээ бусажа, гэр табин түбхинэнэ. Тиимэһээ могсо­хоноорхин бүри олон боло­жо, шэнэ сэсэрлигтэ үшөөл олон багашуул ябаг лэ, - гэжэ нээлгын баяр ёһололдо Цы­рен-Даша Доржиев үреэгээ. - Харин манай үүргэ - хүн зо­ной ажабайдал һайжаруулга болоно. Танай нютагта хүүргэ бариха тухай асуу­дал үнинэй гаранхай. Һаяын жэлнүүдтэ энээниие шиид­хэхэбди.

Суг хамта хэхэ ажалнай ехэхэн гэжэ аймагай засаг дар­га хэлээ. Ушхайта һууринда - сэсэрлиг, Хэжэнгэ һууринда - лицей барилга болоно. Декабрь һарада томо спортын ордон Хэжэнгэдэ үүдэеэ сэ­лихэнь. 2019 ондо аймагай түбтэ стадион һэльбэн заһабарилга - түсэбүүдэй нэгэн боложо үгэнэ. 2020 ондо Хэжэнгэ аймагта уласай хүдөөгэй спортын нааданууд үнгэргэгдэхөөр хараа­лагданхай.

Борис БАЛДАНОВАЙ  гэрэл зураг